Το σπίτι του Γιαννούλη Χαλεπά στον Πύργο Τήνου

Με το που φτάνει ο επισκέπτης στον Πύργο, το κεφαλοχώρι της Τήνου, αντικρίζει το σπίτι του Γιαννούλη Χαλεπά στην είσοδο του χωριού. 

Ο Πύργος της Τήνου είναι ένας τόπος που έχουν επίσης γεννηθεί μερικοί από τους σπουδαιότερους Έλληνες καλλιτέχνες. Είναι και η έδρα της Τηνιακής μαρμαροτεχνίας, είναι το χωριό του μαρμάρου. Κάθε γωνιά του είναι ένα έργο τέχνης από μάρμαρο.

Ο Γιαννούλης Χαλεπάς (Πύργος Τήνου, 14 Αυγούστου 1851 – Αθήνα, 15 Σεπτεμβρίου 1938) γεννήθηκε, γαλουχήθηκε και δημιούργησε σε αυτό το σπίτι.

Το ταπεινό του δωμάτιο. Το κρεββάτι του, η τσάντα του, 

το κρεμασμένο σακάκι του, χρηστικά αντικείμενα, σκίτσα και έργα που παρατηρείς καθώς περπατάς στο σπίτι, σου δημιουργούν την εντύπωση ότι ο Χαλεπάς ζει εκεί ακόμη. 

Έχεις την αίσθηση ότι για λίγο έχει βγει έξω στον κήπο και θα τον δεις να περνά την πόρτα και να μπαίνει μέσα στο σπίτι.

Ο Χαλεπάς υπήρξε μια ιδιαίτερη περίπτωση καλλιτέχνη με τραγική μοίρα. Η ζωή του υπήρξε απόλυτα μυθιστορηματική μοιρασμένη ανάμεσα στην τρέλα, στη δημιουργία και στη δόξα. 

Γόνος οικογένειας φημισμένων Τηνίων μαρμαρογλυπτών, καθώς ο πατέρας του και ο θείος του είχαν μεγάλη οικογενειακή επιχείρηση μαρμαρογλυπτικής με παραρτήματα στο Βουκουρέστι, την Σμύρνη και τον Πειραιά. Η οικογένεια του τον προόριζε για έμπορο, αλλά ο ίδιος αποφάσισε να σπουδάσει γλυπτική. Προικισμένος με ξεχωριστό ταλέντο, ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Σχολείον των Τεχνών και από το 1872, με υποτροφία του Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου, συνέχισε στην Ακαδημία του Μονάχου. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Μόναχο, εξέθεσε τα έργα του Το παραμύθι της Πεντάμορφης και Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα, για τα οποία βραβεύθηκε. Παρά τις συνεχείς διακρίσεις, η διακοπή της υποτροφίας του τον ανάγκασε να επιστρέψει το 1876 στην Αθήνα.

Το 1876 επέστρεψε στην Αθήνα, όπου άνοιξε δικό του εργαστήριο. Το 1877 άρχισε να δουλεύει το πιο διάσημο γλυπτό του, την Κοιμωμένη για τον τάφο της Σοφίας Αφεντάκη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Τα έργα αυτά, όπως και άλλα της ίδιας περιόδου, χαρακτηρίζονται από τη ρεαλιστική απόδοση και την εξαιρετική χρησιμοποίηση των διδαγμάτων του κλασικισμού.

Τον χειμώνα του 1877, ο Χαλεπάς υπέστη νευρικό κλονισμό. Άρχισε να καταστρέφει τα έργα του, ενώ επιχείρησε κατ' επανάληψη να αυτοκτονήσει. Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα αίτια της ψυχασθένειάς του ήταν η τελειομανία, η υπερκόπωση από την αδιάκοπη εργασία και ίσως ένας άτυχος έρωτας για μία συμπατριώτισσά του. 

 Ωστόσο, εκείνη την εποχή, με τη ψυχολογία και τη ψυχιατρική ακόμα στα πρώτα τους στάδια, οι γονείς του Χαλεπά και οι γιατροί δεν μπορούσαν να καταλάβουν τα βαθύτερα αίτια της ψυχασθένειας του. Οι γονείς του τον έστειλαν ταξίδι στην Ιταλία, μήπως τον βοηθούσε να συνέλθει, αλλά η θεραπεία του ήταν μόνο πρόσκαιρη.

 Με την επιστροφή του στην Ελλάδα άρχισαν ξανά τα συμπτώματα: καταβύθιση στην σιωπή, απομόνωση, παραμιλητό και αναίτιο γέλιο. 

Η σταδιακή επιδείνωση της υγείας του τα χρόνια που ακολούθησαν οδήγησε στον εγκλεισμό του στο Ψυχιατρείο της Κέρκυρας από το 1888 ως το 1902 και στη διακοπή της εργασίας του για σαράντα ολόκληρα χρόνια αφού μετά την έξοδό του από το Ψυχιατρείο και την εγκατάστασή του στην Τήνο, ό,τι έπλαθε το κατέστρεφε είτε ο ίδιος είτε η μητέρα του, που θεωρούσε τη γλυπτική υπαίτια για την ασθένεια του γιου της.

Στο Ψυχιατρείο, ο Χαλεπάς αντιμετωπίστηκε με το σκληρό τρόπο που αντιμετώπιζαν όλους τους ψυχασθενείς την εποχή εκείνη: οι γιατροί και οι φύλακες είτε του απαγόρευαν να σχεδιάζει και να πλάθει, είτε του κατέστρεφαν οτιδήποτε εκείνος είχε δημιουργήσει και κρύψει στο ερμάριό του. 

Λέγεται πως από όσα έργα προσπάθησε να δημιουργήσει μέσα στο Ψυχιατρείο,

 ένα μόνο σώθηκε, κλεμμένο από κάποιον φύλακα και παραπεταμένο στα υπόγεια του ιδρύματος, όπου ξαναβρέθηκε τυχαία το 1942.

Ο θάνατος της μητέρας του το 1916 υπήρξε καθοριστικός, πλέον ο Χαλεπάς μπορούσε απερίσπαστος να αφοσιωθεί στην τέχνη του. Σε αυτή τη φάση όμως κανένα έργο δε θυμίζει το παλιό ύφος. Τώρα εμφανίζει ένα στυλ ελεύθερο, αυθόρμητο και πηγαίο και επικεντρώνεται στην ουσία των συνθέσεων και όχι στη λεπτομερή επεξεργασία της επιφάνειας, την εκλέπτυνση ή την ωραιοποίηση.

Έχοντας αφήσει πίσω τα διδάγματα της Ακαδημίας, μοιάζει σα να δοκιμάζει τις δυνάμεις του, αντλώντας από την περίοδο που ο ίδιος είχε δηλώσει ότι προτιμούσε: την «πριν Φειδίου». Οι μορφές του γίνονται στιβαρές, επιβλητικές, μερικές φορές σχεδόν ιερατικές, εσωστρεφείς και αποτραβηγμένες σε ένα δικό τους κόσμο, οι συνθέσεις αποτελούνται από όγκους συμπαγείς, χωρίς κενά, κατεργασμένους τόσο, ώστε να τονίζουν τα ουσιαστικά στοιχεία της φόρμας.

Ένας ταλαντούχος καλλιτέχνης που ακροβατούσε ανάμεσα στο τεράστιο ταλέντο, στη μεγάλη εσωστρέφεια, στην τραγική μοίρα, στην τρέλα και στην απομόνωση. Η ζωή του υπήρξε ένας ασταμάτητος αγώνας ανάμεσα στη δημιουργία και στην αυτοκαταστροφή. Με μια μάνα που κατέστρεφε τα έργα του και του απαγόρευε την ενασχόληση με ό,τι περισσότερο αγαπούσε με τη γλυπτική. 

Στο σπίτι του, τόσα χρόνια μετά το θάνατο του, μοιάζει να ζει ακόμη εκεί. Σαν να δημιουργεί στα σιωπηλά σε μια γωνιά, σαν να περιφέρεται η σκιά του. Αν βρεθείτε στο Πύργο, μπείτε στο ταπεινό αυτό σπίτι και αφουγκραστείτε το. 

Μπορεί να σε ενδιαφέρει και αυτό:

Αφιέρωμα στον Γιαννούλη Χαλεπά

Σχετικές πηγές :

Εθνική Πινακοθήκη

Γιαννούλης Χαλεπάς 
tinos.biz

Τα νησιά, Ζαν Γκρενιέ

 

Ζαν Γκρενιέ, Τα νησιά, Ολκός, πρόλογος: Αλμπέρ Καμύ, μετάφραση: Αλέκος Μπενρουμπής, 1996 

«Οι μεγάλες αποκαλύψεις που εμφανίζονται στη ζωή ενός ανθρώπου είναι σπάνιες, μία ή δύο συνήθως. Αλλά σε μεταμορφώνουν όπως η τύχη. Σ’ εκείνον που έχει πάθος να ζήσει και να γνωρίσει, ξέρω ότι το βιβλίο αυτό προσφέρει, μέσα από τις σελίδες του, μια παρόμοια αποκάλυψη. Είναι καιρός να βρει τούτο το βιβλίο καινούργιους αναγνώστες. Θα ήθελα να είμαι ένας από αυτούς. Θα ήθελα να ξαναγυρίσω σ’ εκείνο το βράδυ, όπου άνοιξα το μικρό αυτό βιβλίο στο δρόμο, το ξανάκλεισα μετά τις πρώτες γραμμές, και έτρεξα κρατώντας το σφιχτά, στο δωμάτιό μου, να το καταβροχθίσω με την ησυχία μου. Και ζηλεύω, δίχως πίκρα, αλλά με συμπάθεια τολμώ να πω, τον άγνωστο εκείνο νέο που προσεγγίζει, για πρώτη φορά σήμερα, αυτά Τα Νησιά.»

Αλμπέρ Καμύ - 

Ο Ζαν Γκρενιέ, υπήρξε δάσκαλος του Αλμπέρ Καμύ. Αυτές οι λέξεις του Καμύ για το βιβλίο, ήταν ικανές να με γεμίσουν πόθο και ανυπομονησία για να το διαβάσω. Το αναζητούσα καιρό, καθώς πρόκειται για έκδοση εξαντλημένη, και δε μπορούσα να το βρω. Κάποια στιγμή, μέσα στο φετινό χειμώνα, είδα ότι πουλιόταν σε καλή κατάσταση στο metabook. Έσπευσα, το αγόρασα, δωρίζοντας το στον εαυτό μου. Μόλις το έλαβα, η χαρά μου ήταν μεγάλη. Το τοποθέτησα στη βιβλιοθήκη, με σκοπό να διαβαστεί το καλοκαίρι, όπως θα του ταίριαζε. 

Όντως, αυτό ήταν το βιβλίο που πήρα μαζί μου σε πρόσφατο ταξίδι στην Τήνο. Το είχα μαζί και καθώς το ξεφύλλιζα σε σημεία του νησιού, σκεφτόμουν τις δυσκολίες των τελευταίων καλοκαιριών σε συλλογικό επίπεδο. Μετά από μια χρεοκοπία και μια (τουλάχιστον) δεκαετή κρίση, ζήσαμε το 2018 τις φωτιές στο Μάτι, έπειτα την πανδημία με τις απαγορεύσεις και τις καραντίνες, έπειτα τις φωτιές στην Βόρεια Εύβοια. Φέτος για μια ακόμη χρονιά, η χώρα διανύει το καλοκαίρι σε μια συνεχή μαυρίλα, μια διαδοχή κακών γεγονότων.

O συγγραφέας προτείνει ένα ταξίδι στο φανταστικό και το αόρατο, μια αναζήτηση από νησί σε νησί, που είναι περισσότερο εσωτερικό παρά το εξωτερικό τοπίο.

Γράφει στα «Νησιά» του ο Ζαν Γκρενιέ: «Η τελειότητα, το ξέρω, δεν είναι του κόσμου τούτου, από τη στιγμή όμως που μπαίνεις σ’ αυτόν τον κόσμο, που δέχεσαι να υπάρξεις, μπαίνεις στον πιο λεπτό πειρασμό, εκείνον που σου ψιθυρίζει στο αυτί: αφού ζεις που ζεις, γιατί λοιπόν να μη ζήσεις;».

Το βίωμα της στιγμής, η απενοχοποίηση της χαράς, η δίψα για αλήθεια. Αυτή η σκέψη έρχεται να με ανασύρει από τις συλλογικές σκοτούρες μας. Και συνεχίζει...  «Που οφείλεται το πνίξιμο που νιώθεις όταν σκέπτεσαι νησιά; Πού αλλού ωστόσο παρά σε ένα νησί που έχεις τόσο έντονη την αίσθηση της ελεύθερης θάλασσας, ανοιχτής σε όλους τους ορίζοντες. Που αλλού μπορείς να ζήσεις καλύτερα τη φυσική έκσταση; Είσαι όμως «απομονωμένος». Ένα νησί ή ένας άνθρωπος μόνος. Νησιά ή άνθρωποι μόνοι».

Επιστρέφοντας στο βιβλίο (σ.62), γράφει, «μπορεί λοιπόν να ταξιδεύει κανείς όχι για να ξεφύγει από τον εαυτό του, πράγμα αδύνατο, αλλά για να τον βρει. Το ταξίδι γίνεται τότε μέσον, όπως ήταν για τους Ιησουίτες οι σωματικές ασκήσεις, για τους βουδιστές το όπιο και για τους ζωγράφους το αλκοόλ». 

Και συνεχίζει: «Είναι λοιπόν αλήθεια ότι ανάμεσα στην απέραντη μοναξιά που πρέπει να διασχίσει ένας άνθρωπος από τη γέννηση ώς το θάνατο υπάρχουν κάποιες στιγμές, κάποιες περιοχές εξαιρετικές, όπου η θέα ενός τόπου επενεργεί πάνω μας όπως ένας μεγάλος μουσικός πάνω σε ένα συνηθισμένο όργανο που το αποκαλύπτει στην κυριολεξία στον ίδιο του τον εαυτό. (...) Και όταν ξαφνιάζεσαι στη θέα μιας άγνωστης πόλης, όπως μπροστά σε ένα φίλο που τον είχες ξεχάσει, εκείνο που πραγματικά ατενίζεις είναι η πιο αληθινή εικόνα του εαυτού σου.»

Το καλοκαίρι, το Αιγαίο, το ταξίδι, η επιστροφή στις ρίζες, στην παιδική μας ηλικία, στα  «νησιά», εκεί που ο χρόνος λίγο σταματά και είμαστε όλοι αθώοι, σαν αιωρούμενοι σε μια άλλη εποχή, κάπου μακριά, ξένη από την σκληρότητα της σημερινής. 

Παλαιότερες δημοσιεύσεις στον Albert Camus:

- Αφιέρωμα στη ζωή και στο έργο του Αλμπέρ Καμύ / Albert Camus 

- Αλμπέρ Καμύ, Σημειωματάρια. Βιβλίο πρώτο (1935-1942)

- Αλμπέρ Καμύ, Η θάλασσα μέσα στα χέρια μας 

- Όταν ο Αλμπέρ Καμύ συνάντησε την Ελλάδα

Nelly's: Η πρώτη έκθεση για τη σπουδαιότερη Ελληνίδα φωτογράφο στο Μουσείο Μπενάκη

Είκοσι πέντε χρόνια μετά τον θάνατο της Nelly’s και πενήντα χρόνια από την έναρξη λειτουργίας των Φωτογραφικών Αρχείων του, το Μουσείο Μπενάκη, θεματοφύλακας του πολύτιμου έργου της από το 1984, μας καλεί στην πιο μεγάλη αναδρομική έκθεση της «μεγάλης κυρίας της ελληνικής φωτογραφίας» που έχει γίνει ποτέ στην Ελλάδα και επανασυστήνει τη δημιουργό στο σύγχρονο κοινό.

Η έκθεση αποτελείται από περισσότερες από 500 φωτογραφίες της Nelly’s: 350 πρωτότυπες εκτυπώσεις επιλεγμένες από το αρχείο της, με 150 ψηφιακά τυπώματα από τα αρνητικά της.

 Παρακάτω σας παρουσιάζω λίγα μόνο στοιχεία και στιγμιότυπα της έκθεσης.

Φωτογραφικές μηχανές της Nelly's

Όλα τα πορτρέτα της ήταν εξαιρετικά. 

Με δυσκολία ξεχωρίζεις κάποια.

Σημαντικές προσωπικότητες -όλων των κατηγοριών- στάθηκαν μπροστά στο φακό της.

Παραπάνω ενδεικτικά μια επιλογή...: 

α. Λάμπρος Κωνσταντάρας, β. Κωστής Παλαμάς

γ. Ελευθέριος Βενιζέλος, δ. Ο βιολιστής και συνθέτης Fritz Kreisler

Η Ακρόπολη, τα Προπύλαια και ο ναός της Αθηνάς Νίκης

 Αθήνα, γύρω στο 1930, Nelly's

Δελφικές Γιορτές, Ικέτιδες του Ευριπίδη

 Δελφοί, 1930, Nelly's

Εμποροπανήγυρη. Υπάτη, γύρω στο 1930

 Έλλη Σεραϊδάρη-Σουγιουλτζόγλου (Nelly's) 

Η ρωσίδα χορεύτρια Elizaveta Lila Nikolska στον Παρθενώνα. 

Αθήνα, Νοέμβριος 1930, Nelly's

Κίνηση που προκάλεσε αντιδράσεις...

Φωτογραφίες που έχουν μείνει στην ιστορία.

 Σαντορίνη, 1928-34. Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (Nelly’s).

© Μουσείο Μπενάκη/Φωτογραφικά Αρχεία

Εύζωνες χορεύουν, Αθήνα, 1937/38. 

Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (Nelly’s). 

© Μουσείο Μπενάκη/Φωτογραφικά Αρχεία

Το δίπλωμα της, Δεκέμβριος 1923

Το φωτογραφείο της στην Αθήνα, στην Ερμού.

Να συναντιόμαστε...

να γεμίζει η ψυχή μας τοπία, εικόνες, ομορφιά...

να συνειδητοποιούμε τις ρίζες

την αξία της δημιουργίας...

Να κρατάμε δυνατά μέσα μας...

...εκείνα που αξίζουν και τόσο πληγώνουμε.

Να ενδυναμώνουμε την αγάπη μας για την τέχνη της φωτογραφίας...

Σήμερα δε μπορούμε να διανοηθούμε πόση γνώση χρειαζόταν στην εποχή της Nelly's για να δημιουργηθούν αυτές οι φανταστικές εικόνες.

Αντικείμενα από το σκοτεινό θάλαμο που διατηρούσε στην Ν. Υόρκη

Βιτρίνα από το φωτογραφείο της στην Ν. Υόρκη

Προβολή της Ελλάδας σ' όλο τον κόσμο.

Από τις 23 Φεβρουαρίου έως τις 23 Ιουλίου το Μουσείο Μπενάκη τιμά τη Nelly’s, μια φωτογράφο που άσκησε τη δική της επιρροή στην ιστορία της φωτογραφίας.  

Βρεθήκαμε χτες το απόγευμα (4/3/2023) στο Μουσείο Μπενάκη και η έκθεση στάθηκε αφορμή να ταξιδέψει το μυαλό στο χρόνο, στις εποχές, στην ιστορία, στις ζωές ανθρώπων και της χώρας.

Όταν σε περικυκλώνει το σκοτάδι,

 στρέψου στο φως.

Μια σύντομη αναφορά στη ζωή της σπουδαίας, της πιο σημαντικής Ελληνίδας φωτογράφου:

Η σπουδαία Ελληνίδα φωτογράφος Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (23 Νοεμβρίου 1899 - 17 Αυγούστου 1998), γνωστή με το ψευδώνυμο Nelly’s, γεννήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 1899 στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας.

Εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της στην Αθήνα το 1924 και έπειτα μετέβη στη Δρέσδη  με τον αδελφό της για να σπουδάσει ζωγραφική, αλλά εν τέλει ασχολήθηκε με τη φωτογραφία. Επέστρεψε στην Αθήνα και άνοιξε το πρώτο της εργαστήριο στην οδό Ερμού.

Με τον φακό της απαθανάτισε πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, πορτραίτα διάσημων ανθρώπων της εποχής αλλά και απλών αγροτών της υπαίθρου, φωτογραφίες με ιδιαίτερη ιστορική σημασία μιας και σε αυτές αποτύπωσε τη ζωή στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Ανάμεσα σε άλλα έργα της ξεχωρίζουν η γυμνή φωτογράφιση της Μόνα Πάεβα (Mona Paeva), πρώτης μπαλαρίνας της Opera Comique στην Ακρόπολη καθώς και οι φωτογραφίες που τράβηξε από τις Δελφικές Εορτές του 1927 και του 1930. Έζησε για αρκετά χρόνια στην Αμερική από όπου επέστρεψε μόνιμα στην Ελλάδα το 1966.

Κεντρική θέση στο έργο της έχει η ιδιαίτερη χρήση του φωτός και η ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Το 1989 δημοσίευσε την αυτοβιογραφία της. Δώρισε το μεγαλύτερο κομμάτι του έργου της στο Μουσείο Μπενάκη. Έχει τιμηθεί με το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικα, με βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ εξέδωσε πολλά λευκώματα με φωτογραφίες της και παρουσίασε τα έργο της σε πολλές εκθέσεις. Η Έλλη Σουγιουλτζόγλου – Σεραϊδάρη πέθανε στη Νέα Σμύρνη Αττικής, στις 17 Αυγούστου του 1998.

--

Η έκθεση πραγματοποιείται στο κτίριο της οδού Πειραιώς 138, σε επιμέλεια της Αλίκης Τσίργιαλου και σε σχεδιασμό της Ναταλίας Μπούρα.

23/02 έως τις 23/07/2023

Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, 118 54 Αθήνα

Εισητήρια 9 €, 12 €

Βιβλία που ξεχώρισα από τις αναγνώσεις μου το 2022

Κάθε χρονιά είναι (και) τα βιβλία της. Το 2022 τελειώνει και αυτή είναι η καλύτερη στιγμή να μοιραστούμε μια επιλογή με κάποια από τα βιβλία που διάβασα φέτος, μόνο όσα μου άρεσαν και προτείνω ν' αναζητήσετε. Είναι ωραίες αυτές οι βιβλιοφιλικές ανασκοπήσεις, γιατί κάθε βιβλίο συνδυάζεται μαγικά με μια στιγμή, σ' ένα ταξίδι, ένα καφέ, ένα απόγευμα. Τα καλά βιβλία προσθέτουν στις στιγμές, δίνουν ενέργεια και επιφορτίζουν τις μέρες με αναμνήσεις. Δεν κατάλαβα πώς πέρασε ένα έτος από την αντίστοιχη περσινή ανάρτηση, ίδια μέρα πριν ένα χρόνο... Ας δούμε τις φετινές μου επιλογές!

Ακολουθούν οι προτάσεις βιβλίων, επιλογές απ' όσα διάβασα φέτος, με μικρά σχόλια:

 Ξένη Λογοτεχνία

1. Χρονοκαταφύγιο, Georgi Gospodinov, μτφρ. Α. Ιωαννίδου | Εκδόσεις Ίκαρος

«Το μουσείο ήταν σαν καταφύγιο από άλλη εποχή. Ήταν γεμάτο από κόσμο που το είχαν σκάσει από τις ειδήσεις της μέρας. Ένα κορίτσι που φορούσε πουλόβερ και τζιν στεκόταν μπροστά από το "Κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι". Στεκόμουν ένα βήμα μακριά και δεν κουνιόμουν. Τα πρόσωπά τους ήταν ολόιδια. Που σημαίνει ότι ο χρόνος είναι μόνο ένα ρούχο, ένα σκουλαρίκι... Ο φύλακας στην αίθουσα έμοιαζε με τον Βερμέερ.»

Αυτό ήταν τo πρώτο βιβλίο που διάβασα το 2022. Μόλις είχε κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Ίκαρος και αποδείχτηκε μια δυνατή, καλή επιλογή. Μυθιστόρημα στοχασμών, εξομολογήσεων, θεωρήσεων σχετικά με την έννοια του χρόνου, της μνήμης, για το παρελθόν και το μέλλον της Ευρώπης.

2. Αυτό είναι ευτυχία, Williams Niall | Εκδόσεις ΔΩΜΑ

Πολύ ωραίο βιβλίο! Το δεύτερο που διάβασα τη χρονιά αυτή.  Ίσως η φωτογραφία μπόρεσε να δείξει την απόλαυση στις στιγμές της ανάγνωσης. Το γέμισα υπογραμμίσεις και σημειώσεις. Με γέμισε εικόνες. Πίστευα ότι αυτό θα ήταν το βιβλίο αυτής της χρονιάς... 

3. Ντελφίν Μινουί, Συλλέκτες βιβλίων στην Νταράγια, μτφ. Ε. Κορομηλά | Εκδ. Μίνωας

Ένα βιβλίο-ντοκουμέντο γραμμένο με βαθιά ευαισθησία. Από το 2012 έως το 2016 η πόλη Νταράγια, προάστιο της Δαμασκού, υπέστη μια ανελέητη πολιορκία από τις δυνάμεις του Μπασάρ αλ-Άσαντ. Χρόνια βομβαρδισμών, επιθέσεων με χημικά αέρια, στερήσεων, πείνας. Μπροστά στη βία, κάποιοι νέοι αποφασίζουν να ελευθερώσουν χιλιάδες βιβλία θαμμένα κάτω από τα ερείπια και να τα συγκεντρώσουν σε μια βιβλιοθήκη σε ένα υπόγειο.  Σταδιακά διασώζουν 15.000 τόμους από τα συντρίμμια. Θεατρικά κείμενα του Σαίξπηρ, βιβλία αυτοβοήθειας, τόμοι ισλαμικής κουλτούρας, εκδόσεις αραβικής ποίησης… Βρίσκουν διέξοδο σε αυτά. Τα διαβάζουν υπό το φως κεριών.  

Σας το συστήνω ανεπιφύλακτα. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σε σχετική αφιερωμένη δημοσίευση πατώντας εδώ.

4. Erich Kastner, Στο χείλος της αβύσσου. Η πλήρης έκδοση του Φάμπιαν | Εκδ. Πόλις

Γραμμένο πριν την άνοδο του Χίτλερ, όταν η Ευρώπη έμοιαζε -και τελικά πραγματικά ήταν- στο χείλος της αβύσσου. Όσο και αν οι εποχές αλλάζουν, η ιδιοσυγκρασία και η ψυχοσύνθεση του ανθρώπου παραμένει τόσο ίδια. Ο Κέστνερ, ένας από τους σημαντικότερους Γερμανούς συγγραφείς, με εντυπωσιακή γλωσσική μαεστρία, προσφέρει στους αναγνώστες ένα εξαιρετικά απολαυστικό μυθιστόρημα και ταυτόχρονα προφητική μαρτυρία για την Ευρώπη του Μεσοπολέμου και την εποχή πριν από την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. 

5. Εντουαρ Λουι, Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας | Εκδ. Αντίποδες

Ένα βιβλίο γεμάτο μηνύματα, αφιερωμένο στη γυναίκα που έζησε στη φτώχεια και την ανάγκη, στο περιθώριο, πολλές φορές ταπεινωμένη από τη βία των αντρών. Η ύπαρξή της έμοιαζε να οριοθετείται απολύτως από τη διπλή κυριαρχία που ασκούνταν πάνω της, την κυριαρχία της τάξης και την ανδρική κυριαρχία. Φεύγει από την καταπίεση και σιγά σιγά θεμελιώνει την ελευθερία της. Το βιβλίο είναι η ιστορία αυτής της μεταμόρφωσης.

6. Άννα Σόλιομ, Neko το καφέ των γάτων | Εκδ. Μίνωας

Ευκολοδιάβαστο, ευχάριστο βιβλίο που σε ταξιδεύει σ' ένα καφέ κάπου στη Βαρκελώνη ή στο Λονδίνο (ή όπου επιθυμεί ο καθένας) και σου γνωρίζει -σαν να τις παρατηρείς εσύ- τη ζωή των γατών. 

Στο Neco καφέ, φιλοξενούνται κάποια γατάκια με σκοπό οι πελάτες να δεθούν με κάποιο και να το πάρουν σπίτι τους! Οι γάτες έχουν τους δικούς τους κανόνες για τη ζωή, τους οποίους θα μοιραστούν με τη Ναγόρε, μια γυναίκα που αν και τις φοβάται, θ' αναγκαστεί να εργαστεί στο καφέ και τελικά θα "πάρει" πολλά από τη σοφία τους. Κάποιοι από τους κανόνες ζωής των γατών:

👉 «Αποδέξου τον εαυτό σου όπως είναι και δεν θα χρειαστείς την αποδοχή των άλλων»

👉 «Να είσαι γνήσια αυθεντικός.»

👉 «Δεν χρειάζεσαι επτά ζωές. Μπορείς να είσαι ευτυχισμένος σε αυτήν εδώ!»

Τους υπόλοιπους θα τους ανακαλύψετε εσείς διαβάζοντας το. 😊📖

7. Lucia Berlin, Οδηγίες για οικιακές βοηθούς, μτφ. Κ. Σχινά | Εκδ. Στερέωμα

Από τα πιο ωραία βιβλία που βρέθηκαν στα χέρια μου αυτή τη χρονιά ήταν τα διηγήματα της Lucia Berlin, η οποία κάνει θαύματα με υλικό την "ασήμαντη" καθημερινότητα. Μέσα από τα κείμενα της, με ηρωίδες γυναίκες, αναδύεται ένας κόσμος σε ασταμάτητη κίνηση, γεμάτος χρώματα, γεύσεις, αρώματα, ένας κόσμος ο οποίος, παρ' όλο τον πόνο που κατά καιρούς μας προκαλεί, πάντοτε ξαφνιάζει και θα μας σαγηνεύει. Εύστοχη ματιά στις σχέσεις, στις συμπεριφορές από μια σπάνια συγγραφέα που αναγνωρίστηκε μετά θάνατον ως έξοχη εκπρόσωπος της μποέμ γενιάς του '60 και '70.

8. Lucia Berlin, Βράδυ στον Παράδεισο - Ακόμα λίγες ιστορίες, μτφρ. Κ.Σχινά | Εκδ. Στερέωμα 

Η δεύτερη συλλογή της Αμερικανίδας Lucia Berlin που κυκλοφορεί στη χώρα μας. Η Berlin πέθανε το 2004 σε ηλικία 68 ετών. Έντεκα χρόνια μετά, τα βιβλία της βρέθηκαν στην κορυφή, αλλά η ίδια δε ζούσε για να το δει να συμβαίνει. Η αποτίμηση της αξίας της άργησε. Σπουδαία μάτια στην καθημερινότητα. Ωραία διηγήματα.

9. Carson McCullers, Η καρδιά κυνηγάει μονάχη | Εκδ. Διόπτρα

Το διάβασα ένα φθινοπωρινό απόγευμα, με βροχή και ήταν πραγματικά μια πολύ όμορφη αναγνωστική στιγμή. Γεμάτη ελευθερία, γεμάτη ηρεμία και ζεστασιά. Ωραία έκδοση από τις εκδόσεις Διόπτρα που στρέφονται σε πιο ποιοτικές, πιο προσεγμένες επιλογές.

10. Α. Καμιλλέρι, Ίχνη στην άμμο | Εκδόσεις Πατάκη

Διαβάστηκε μέσα σε λίγη ώρα, πάνω στην άμμο -αφήνοντας "ίχνη στην άμμο"- σε μια παραλία της Κύθνου στις φετινές διακοπές. Είναι πραγματικά ιδανική επιλογή ο Καμιλλέρι για καλοκαίρι, για παραλία, διακοπές, Αύγουστο. Έτυχε μάλιστα να το διαβάσω μετά από μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο, δεν είχα πιάσει βιβλίο στα χέρια μου τους προηγούμενους μήνες του καλοκαιριού, και πήρε τη σκέψη μου μαζί του. 

11. George Simenon, Ο γάτος | Εκδ. Άγρα

Σιμενόν, κλασική σταθερή αξία. Ακόμη ένα βιβλίο που διαβάστηκε στην καλοκαιρινή άδεια. 

12. Massimo Recalcati, Με ανοιχτό βιβλίο. Μια ζωή είναι τα βιβλία της | Εκδ. Κέλευθος

 «Το να μιλήσουμε για τα βιβλία που αγαπήσαμε σημαίνει να μιλήσουμε για τη ζωή μας. Γιατί μια ζωή είναι τα βιβλία της.»

  Είμαστε και τα βιβλία που έχουμε διαβάσει, κάθε βιβλίο αποτελεί μια συνάντηση με κομμάτια του εαυτού μας που είχαμε ξεχάσει ή δε γνωρίζουμε.

Το «Με ανοιχτό βιβλίο», είναι ένα δοκίμιο για την ανάγνωση, ένα βιβλίο για τα βιβλία. Ο Massimo Recalcati, ένας από τους πιο γνωστoύς Ιταλούς ψυχαναλυτές με αναγνωρισιμότητα στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, και ευρύτερα στην ιταλική κοινωνία μοιράζεται τη δική του συνάντηση με βιβλία που έχει αγαπήσει, όπως την "Οδύσσεια" του Ομήρου, τα "Γραπτά" του Λακάν, τη "Θεία Κωμωδία" του Δάντη, το "Δρόμο" του Κόρμακ Μακάρθυ και άλλα που τον επηρέασαν. Όσα παραθέτει, αποκαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίο ένα βιβλίο διαμορφώνει την ταυτότητά μας & μας ανοίγει προς τη ζωή.

✓ Διαβάστηκε εν πλω. 

13. Clarissa Pinkola Estes, Γυναίκες που τρέχουν με τους λύκους: οι ιστορίες ως γιατρικό | Εκδόσεις Κέλευθος

Ένα βιβλίο σταθμός που αξίζει να υπάρχει σε κάθε βιβλιοθήκη. Το βιβλίο παρέμεινε 145 εβδομάδες στον κατάλογο ευπώλητων της New Work Times, έχει εκδοθεί σε 38 γλώσσες και πωληθεί σε περισσότερα από 2 εκατομμύρια αντίτυπα. Διαβάζεται αργά, όπως το έγραψε και η Clarissa Pinkola Estes - storyteller, ψυχαναλύτρια ειδικευμένη στη μετατραυματική θεραπεία και ακτιβίστρια στο πλευρό «όσων δεν έχουν φωνή».  Η Μάγια Αγγέλου είχε πει: «Όσες ξέρετε ανάγνωση, διαβάστε το!». Δημοσιεύθηκε σχετική ανάρτηση στο blog την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ!

14. Βίκτωρ Φρανκλ, Το νόημα της ζωής | Εκδ. Ψυχογιος

Άλλο ένα βιβλίο σταθμός! Μπορείτε να διαβάσετε αφιερωμένη ανάρτηση εδώ! 

Τον Σεπτέμβριο του 1942, ένας νεαρός Εβραίος γιατρός, ο Βίκτορ Φρανκλ, η νέα γυναίκα του, η μητέρα του, ο πατέρας και ο αδερφός του, συνελήφθησαν στη Βιέννη και μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο πατέρας του πέθανε από την πείνα. Η μητέρα και ο αδελφός του σκοτώθηκαν στο Άουσβιτς το 1944. Η σύζυγός του σκοτώθηκε το 1945.  

Αυτός ο άνθρωπος βίωσε την εμπειρία τεσσάρων διαφορετικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, απογυμνωμένος από καθετί που τον συνέδεε με τη ζωή, χάνοντας τελικά ό,τι πολυτιμότερο είχε - όλη του την οικογένεια. Στο βιβλίο του περιέγραψε τις εμπειρίες του στα στρατόπεδα αφανισμού, μα κυρίως το τι τον κράτησε στη ζωή και ανέλυσε τη ψυχοθεραπευτική του μέθοδο της λογοθεραπείας.

Αυτά που αποκόμισε έγιναν η βάση για το σπουδαίο βιβλίο του και best seller το ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1946, έχει πουλήσει μέχρι σήμερα πάνω από δώδεκα εκατομμύρια αντίτυπα κι έχει αναδειχθεί ένα από τα δέκα πιο σπουδαία βιβλία της εποχής μας.

15. Μάρτα Μπαρόνε, Βυθισμένη πολιτεία | Εκδ. Κέλευθος

Άλλη μια ενδιαφέρουσα πρόταση από τις εκδόσεις Κέλευθος. Τα μολυβένια χρόνια της δεκαετίας του ’70 στον ιταλικό βορρά, οι ελπίδες αλλά και οι αυταπάτες μιας ολόκληρης εποχής ξετυλίγονται στις σελίδες αυτού του μυθιστορήματος. Η Μάρτα Μπαρόνε διερευνά την ιστορία του πατέρα της κινούμενη μεταξύ μυθοπλασίας και κυρίως ιστορικής έρευνας και πραγματικών γεγονότων. Μέσα από αρχεία, συναντήσεις με παλιούς συντρόφους του, προσπαθεί να φτιάξει ένα πορτρέτο του κι ας μοιάζει συνεχώς να διαφεύγει. Ένα ταξίδι στο Τορίνο...

16. Erri De Luca, Το αδύνατο | Εκδ. Κέλευθος

«Αδύνατο είναι ο ορισμός ενός γεγονότος μία στιγμή προτού συμβεί»

Ένα μικρό βιβλίο το οποίο ισορροπεί ανάμεσα στη λογική και στον ποιητικό λόγο, στη ξερή δικανική γλώσσα και το συναίσθημα. Κείμενο σε σημεία σχεδόν θεατρικό, που ασχολείται με «τις συμπτώσεις που διέπουν τη ζωή μας», με τους «κόμπους που σκόπιμα δεν λύνονται». Δύο άντρες, συναντιούνται, δεκαετίες μετά το τέλος της φιλίας τους, σ' ένα ορεινό μονοπάτι. Ο ένας καταλήγει σε γκρεμό και πεθαίνει. Σπρώχτηκε ή έπεσε; Υπάρχει ένοχος; Μέσα από τη διαδικασία μιας ανάκρισης ξεδιπλώνονται δύο διαφορετικές οπτικές της ηθικής, του αγώνα, της προδοσίας. Ανακριτής και κατηγορούμενος μάχονται καθένας για το δικό του δίκαιο. Το Αδύνατο αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά έργα του Erri de Luca, καθώς συνδυάζει την ιδιαίτερη λογοτεχνική γραφή του με τον πολιτικό λόγο.

Ελληνική λογοτεχνία

Και κάποιες επιλογές από την ελληνική λογοτεχνία, από τα βιβλία που έτυχε να βρεθούν στα χέρια μου και ξεχώρισα στις φετινές αναγνώσεις:

17. Θοδωρής Γκόνης, Εφτά λευκά πουκάμισα | Εκδ. Άγρα

Διάβασα αυτό το βιβλίο το Πάσχα... και ήταν ό,τι καλύτερο για τις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας. Ευκολοδιάβαστα, μικρά πεζά κείμενα από τον Θοδωρή Γκόνη.

18. Χρήστος Μαρκογιαννάκης, Στον 5ο όροφο της Νομικής | Εκδ. Μίνωας

Απολαυστικό βιβλίο.  Ευφυέστατο, γεμάτο σασπένς, σε κρατά σε αγωνία, δε μπορούσα να το αφήσω από τα χέρια μου. Όπως και το "Μυθιστόρημα με κλειδί", το προηγούμενο βιβλίο του Χ. Μαρκογιαννάκη, με κέρδισε η εξαιρετική περιγραφή της γλώσσας σώματος των χαρακτήρων, η ανάλυση των συναισθημάτων και της ψυχολογίας τους. Ήταν σαν να τους έβλεπα μπροστά μου, ξενύχτησα μέχρι να φτάσω στο τέλος και στην αποκάλυψη του δολοφόνου! Διαβάζοντας το, θ' αγαπήσετε τα αστυνομικά μυθιστορήματα, μην το χάσετε!

19. Μιχάλης Μακρόπουλος, Μαύρο νερό | Εκδ. Κίχλη

Στο «Μαύρο νερό» του Μιχάλη Μακρόπουλου παρακολουθούμε τη ζωή των λιγοστών κατοίκων σ' ένα χωριό απ' όπου οι περισσότεροι έφυγαν λόγω του μολυσμένου νερού που προκάλεσε μία γεώτρηση. Αρκετοί αρρώστησαν και πέθαναν, άλλοι έψαξαν αλλού να μείνουν ώστε να σωθούν. Αντιμέτωποι με τα αδιέξοδα και την παράνοια της Πολιτείας. Το βιβλίο είναι διαποτισμένο από τη βαριά ατμόσφαιρα και τη ζοφερή καταχνιά της ηπειρώτικης επαρχίας.

20. Ούρσουλα Φωσκόλου, Ήσυχα να πας | Εκδ. Κίχλη

Το τρίτο βιβλίο της Ούρσουλας Φωσκόλου, η οποία έχει τιμηθεί με Κρατικό Βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα για τη συλλογή διηγημάτων της «Το κήτος». Στο «Ήσυχα να πας», συναντιέται η φαντασία με το μεταφυσικό στοιχείο, το θάνατο, τη μοναξιά και τις υπαρξιακές ανησυχίες. Σε έναν πλανήτη με οργιώδη βλάστηση, αλλόκοτα ζώα και ανθρωποειδή...

21. Σοφία Πολίτου, Τα φαγώσιμα | Εκδόσεις Έναστρον

Τα ποιήματα της Σοφίας Πολίτου ήρθανε στα χέρια μου σε μια πολύ παράξενη στιγμή της χρονιάς. Τα έλαβα ενώ ήμουν θετική στο κόβιντ και τελικά τα διάβασα, ενόσω η μητέρα μου νοσηλευόταν στο νοσοκομείο και ήμουν κοντά της. (Όπως βλέπετε απ' όλα είχε αυτή η χρονιά). Σε μια τρελή κατάσταση με μετακινήσεις, ξενύχτια, διαδρομές, αυτό το βιβλίο ποίησης ήταν το μόνο που μπόρεσα να διαβάσω εκείνο το διάστημα. Κάθε ποίημα οδηγούσε τη σκέψη μου αλλού. Αναζητήστε το εδώ!

Τελικά ήταν μια γεμάτη χρονιά (και) από αναγνώσεις! Κοιτάζοντας τα βιβλία ξανά, αισθάνομαι ευγνωμοσύνη για καθένα από αυτά. Ήταν μικρά ταξίδια σε κόσμους, ανθρώπους, σκέψεις, συναισθήματα. Πρόσθεσαν πλούτο σε αυτή την τόσο προκλητική χρονιά. Και το να είναι αναγνωστικά η χρονιά σου τόσο γεμάτη, είναι ένας καλός λόγος για να νιώθεις όμορφα. 

Πιστεύω ότι θα βρείτε στο post ενδιαφέρουσες προτάσεις και ιδέες, για ν' αναζητήσετε βιβλία και συγγραφείς. Είναι σαν παράδοση να μοιραζόμαστε εντυπώσεις ως αναγνώστες, ιστολόγοι, να προτείνουμε ο ένας στον άλλο καινούργια ή παλαιότερα βιβλία και συγγραφείς, χωρίς να έχουμε κανένα συμφέρον, αποτελώντας ίσως το πιο ανιδιοτελές κομμάτι του χώρου και συμβάλλοντας ν' ακουστούν αξιόλογα πρόσωπα και κείμενα. 

Τώρα που σας γράφω, έχω στο δωμάτιο τόσα αδιάβαστα να με περιμένουν και αυτό είναι πραγματικά τόσο όμορφο.  Επίσης είμαι βέβαιη ότι κάθε μέρα που περνά θα έρχονται κοντά μου και άλλα, είτε ως δώρα, είτε αγορές, και με κάθε μαγικό τρόπο. Αν είμαστε καλά του χρόνου τέτοιες μέρες θα μοιραστούμε και πάλι τις καλύτερες επιλογές της επόμενης αναγνωστικής χρονιάς! Μείνετε συντονισμένοι! Ως τότε ακολουθήστε το blog στα social media! :)

Αν σας άρεσε αυτή η λίστα βιβλίων, μπορείτε να διαβάσετε και προτάσεις από λίστες προηγούμενων ετών: 

Περσινή λίστα προτάσεων αναγνώσεων 2021

Λίστα ανάγνωσης I, λίστα ΙΙ, λίστα ΙΙΙ, λίστα IV.