Η μυστική βιβλιοθήκη στην Νταράγια της Συρίας. Φως στα συντρίμμια του πολέμου.

 

Ένα βιβλίο-ντοκουμέντο γραμμένο με τεράστια ενσυναίσθηση και ευαισθησία. Από το 2012 έως το 2016 η πόλη Νταράγια, προάστιο της Δαμασκού, υπέστη μια ανελέητη πολιορκία από τις δυνάμεις του Μπασάρ αλ-Άσαντ. Χρόνια βομβαρδισμών, επιθέσεων με χημικά αέρια, στερήσεων, πείνας. Μπροστά στη βία του καθεστώτος Άσαντ, κάποιοι νέοι αποφασίζουν να ελευθερώσουν χιλιάδες βιβλία θαμμένα κάτω από τα ερείπια και να τα συγκεντρώσουν σε μια βιβλιοθήκη σε ένα υπόγειο.  Σταδιακά διασώζουν 15.000 τόμους από τα συντρίμμια. Θεατρικά κείμενα του Σαίξπηρ, βιβλία αυτοβοήθειας, τόμοι ισλαμικής κουλτούρας, εκδόσεις αραβικής ποίησης… Τα διαβάζουν υπό το φως κεριών. 

Υπόγεια μυστική βιβλιοθήκη εν καιρώ πολέμου στην Συρία

Αυτή η δωρεάν βιβλιοθήκη κράτησε τους ανθρώπους ζωντανούς. Σε μια πόλη βομβαρδισμένη, όπου όλα είχανε καεί• Τα σπίτια, τα δέντρα, οι δρόμοι, μέσα από τα συντρίμμια θα υψωνόταν ξανά ένα φρούριο από χαρτί. Η μυστική βιβλιοθήκη της Νταράγια. Σε ένα μέρος κάτω από την γη, γεννήθηκε ένα φωτεινό μέρος μάθησης. 

Στα παλιά συριακά, νταράγια σημαίνει «πολλά σπίτια». Τι ειρωνεία, να λέγεται έτσι μια πολιτεία που σήμερα ελάχιστα από τα κτίρια της στέκονται ακόμη όρθια. Η Νταράγια είναι μια από τις παλαιότερες πόλεις της Συρίας. Λέγεται ότι ήταν το μέρος, όπου ο Απόστολος Παύλος μεταστράφηκε στον χριστιανισμό (30 μ.Χ.). Η πόλη το 2004 είχε πληθυσμό 131.501 κατοίκων. Μετά το 2011, ο αριθμός μειώθηκε, ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης μεταξύ των δυνάμεων της Συρίας και των επαναστατών, σε 7.000 αμάχους και μαχητές έως το 2016.

Πόλεμος στην Συρία: 388.652 τα θύματα - Πάνω από 22.000 νεκρά παιδιά. 

Παιχνίδια στα ερείπια 

Ανάμεσα στις βόμβες, η βιβλιοθήκη υπήρξε το κρυφό οχυρό τους. Τα βιβλία, τα όπλα τους για μαζική μόρφωση. Εξαιτίας των φόβων για αντίποινα, η βιβλιοθήκη έμεινε μυστική. Δεν θα είχε ούτε όνομα ούτε επιγραφή. Ένας χώρος υπόγειος, προστατευμένος απ’ τα ραντάρ και τις οβίδες, όπου θα συναντιούνταν μικροί και μεγάλοι αναγνώστες. Το διάβασμα ως καταφύγιο. Μια σελίδα ανοιχτή στον κόσμο την ώρα που όλες οι πόρτες είναι αμπαρωμένες.

Το βιβλίο, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μίνωας, είναι ο καρπός της επικοινωνίας μέσω Skype ανάμεσα στη Γαλλίδα δημοσιογράφο Μινούι και στους ακτιβιστές τον καιρό του πολέμου.  Στο βιβλίο η Γαλλίδα δημοσιογράφος καταγράφει με σεβασμό την επικοινωνία της με τους μαχητές του ελεύθερου Συριακού στρατού, μεταφέροντας το χρονικό της δημιουργίας της βιβλιοθήκης, δίνοντας φωνή σε εκείνο που ο πόλεμος απειλεί να πνίξει, αποδεικνύοντας ότι το φως θα συνεχίσει να αναδύεται από το σκοτάδι… 

«Τα βιβλία είναι ο τρόπος μας να προλάβουμε τον χαμένο χρόνο, να εξαλείψουμε για πάντα την άγνοια», γράφουν στα μηνύματα. Χωρίς να το συνειδητοποιούν τα παιδιά της Συρίας διαθέτουν αυτό το ένστικτο επιβίωσης μέσω της κουλτούρας. Μια παγκόσμια βιβλιοθήκη σε καιρό πολέμου, όπως και σε καιρό ειρήνης. 

Έτυχε να διαβάσω το βιβλίο λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος -αυτών των ημερών- στην Ουκρανία.  Στιγμές σταματούσα την ανάγνωση και κοιτούσα τον αττικό ουρανό. Και έτσι απλά συνειδητοποιείς τι ευτυχία είναι και μόνο να μπορούμε να περπατάμε στο δρόμο ελεύθεροι, να κοιτάμε ήρεμοι τη θάλασσα, το φεγγάρι και τον ουρανό. Τίποτα δεν είναι δεδομένο στη ζωή. Ενστερνιζόμενη τα συναισθήματα που μεταφέρονταν από το βιβλίο, αναρωτιόμουν αν πραγματικά έχουμε ιδέα τι σημαίνει να έχεις ελευθερία και ειρήνη. Πόσο τις έχουμε υποτιμήσει ως αξίες. 

Διαβάζοντας Σαίξπηρ στην υπόγεια Συρία

Μέσα στο χάος η βιβλιοθήκη αποτέλεσε ένα έδαφος δίχως σύνορα. Ένα ταξίδι σε όλες τις ηπείρους. Μια κρυψώνα όπου τα βιβλία κυκλοφορούσαν χωρίς ειδική άδεια ούτε αλεξίσφαιρα γιλέκα. Μέσα σε εκείνον τον απρόσβλητο χώρο οι άνθρωποι της Συρίας κατάφεραν να δημιουργήσουν μια συλλογική οικειότητα, αλλά και ένα πνεύμα συνεργασίας, ηθικής και πειθαρχίας. Κάτι που τους βοήθησε να αντέχουν. Η αίσθηση μιας κανονικότητας που απομακρύνει τα όρια της παρανοϊκής βίας.

Διαβάζουν για να μορφωθούν. Να δραπετεύουν. Τα βιβλία ως διαφυγή. Μια μελωδία λέξεων κόντρα στην αυθαιρεσία των βομβών. Το διάβασμα, μια απλή πράξη ανθρωπιάς που τους δένει με την τρελή ελπίδα της επιστροφής τους στην ειρήνη.

Στη σκιά του πολέμου, οι φράσεις πάλλονται με λέξεις όπως σοφία, ελπίδα, επιστήμη, φιλοσοφία. Οι λέξεις στέκονται όρθιες, γερές, θριαμβεύτριες, αγέρωχες, γενναίες, αξιόπιστες, γεμάτες αλήθεια. Ανοίγουν δρόμους στη σκέψη, χειμάρρους ιδεών και ιστοριών για να διαφεύγεις. Ολόκληρος ο κόσμος βρίσκεται μπροστά σου, αρκεί να απλώσεις το χέρι να τον πιάσεις. 

Τα βιβλία έμελλε να αντικαταστήσουν το πανεπιστήμιο που δεν υπήρχε πια: έπρεπε ο καθένας να μορφωθεί μόνος του. Να γεμίσει το κενό που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί ο οποιοσδήποτε για να επιβάλει τις οπισθοδρομικές ιδέες του. Πολύ γρήγορα η επίδραση των βιβλίων έγινε ζωτικής σημασίας: τους βοήθησαν να μη χαθούν.

«Ο πόλεμος είναι διεστραμμένος. Μεταμορφώνει τους ανθρώπους, σκοτώνει τα συναισθήματα, τις αγωνίες, τους φόβους. Όταν είσαι σε πόλεμο, βλέπεις τον κόσμο αλλιώς. Το διάβασμα είναι ψυχαγωγία, μας κρατάει στη ζωή. Διαβάζουμε πρώτα απ’ όλα για να διατηρήσουμε την ανθρωπιά μας.»

Για τους ανθρώπους η ανάγνωση γίνεται ένστικτο επιβίωσης, ζωτική ανάγκη. Με την πρώτη ευκαιρία τρέχουν στη βιβλιοθήκη για να δανειστούν καινούργια έργα. Τα βιβλία τους γεμίζουν, δεν φεύγουν στιγμή από κοντά τους. Πιστεύουν στα βιβλία, πιστεύουν στη μαγεία των λέξεων, στην ευεργεσία του γραπτού, σ’ αυτό το βάλσαμο της ψυχής, αυτή τη μυστηριώδη αλχημεία που σε κάνει να δραπετεύεις μέσα σε έναν χρόνο ακίνητο, μετέωρο. Το κάθε βιβλίο σε οδηγεί σ’ ένα άλλο βιβλίο. Κάθε βιβλίο, κλείνει μέσα του μια ιστορία, ένα μυστικό, μια ολόκληρη ζωή.

Το διάβασμα ως διαφυγή. Για να μη χάνεις τον εαυτό σου, για να υπάρχεις. Για τους νέους της Νταράγια είναι παραπάνω κι από αυτό. Εκεί στο καταφύγιο τους, στη βομβαρδισμένη τους πόλη, η ανάγνωση είναι και μια παραβατική πράξη. Είναι η δήλωση μιας ελευθερίας που την είχανε στερηθεί πολύ καιρό.

Ο Αχμάντ ζει κάτω από μια βροχή από βόμβες. Έχει χάσει αμέτρητους φίλους κι έχει τέσσερα χρόνια να δει την οικογένεια του. «Το διάβασμα με βοήθησε να οργανώσω τις ιδέες μου. Αλλά και να κατανοήσω την ομαδική ζωή: πώς να δέχομαι τον άλλο με τις διαφορές του. Και πώς να συντηρώ ένα κλίμα υγιούς άμιλλας ανάμεσα σε όλους μας.»

Πρόκειται για ένα βιβλίο που αξίζει να διαβάσει κάθε βιβλιόφιλος. Γιατί δεν υπάρχει σπουδαιότερη αντίσταση από τη γνώση. Με όλα όσα συνέβησαν στην Συρία, με όσα συμβαίνουν τώρα στην Ουκρανία, αισθάνεσαι ντροπή. Εμείς που μπορούμε ακόμη να επιλέξουμε να απολαμβάνουμε αυτό που ποθεί περισσότερο ο καθένας στη ζωή, ας μη χάνουμε τους θησαυρούς που μας προσφέρουν τα βιβλία. Δεν χρειάζεται να δημιουργήσουμε μια κρυφή υπόγεια βιβλιοθήκη, είναι προσιτά ελεύθερα σε όλους, ας αφεθούμε στη μαγεία τους.

Τίτλος: Συλλέκτες βιβλίων στην Νταράγια
Συγγραφέας: Ντελφίν Μινουί

Μετάφραση: Έφη Κορομηλά
Εκδόσεις: Μίνωας

Κατηγορία: Κοινωνία

ISBN: 978-618-02-1935-7

Κωδικός: 31507

Σελίδες: 204

Εξώφυλλο: Μαλακό

Τιμή: 13,30 €

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα

Η Ντελφίν Μινουί γεννήθηκε το 1974 και είναι δημοσιογράφος στην εφημερίδα Le Figaro. Κάνει διεθνές ρεπορτάζ με ειδίκευση στη Μέση Ανατολή και έχει βραβευτεί με το Albert Londres 2006 για τις ανταποκρίσεις της από το Ιράν και το Ιράκ. Τα τελευταία 20 χρόνια ταξιδεύει πολύ σε όλο τον αραβομουσουλμανικό κόσμο. Σήμερα ζει στην Κωνσταντινούπολη, από όπου συνεχίζει να παρακολουθεί από κοντά τη συριακή επικαιρότητα.

Έχει γράψει τα έργα: Les Pintades à Téhéran (2009), Δέκα ετών, διαζευγμένη, Νοζούντ Άλι (2010), Τripoliwood (2011) και Je vous écris de Téhéran (2015).

Το 2018 σκηνοθέτησε το ντοκιμαντέρ «Νταράγια: Η βιβλιοθήκη κάτω από τις βόμβες», το οποίο βασίστηκε στο βιβλίο της. Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε από το τηλεοπτικό κανάλι France 5, ενώ το 2019 απέσπασε το Βραβείο Νεανικού Κοινού του Φεστιβάλ Κινηματογράφου FIGRA.