Βιβλία που διάβασα το 2023

 

Το 2023 τελειώνει, και όπως κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, αυτή είναι η καλύτερη στιγμή να μοιραστούμε μια επιλογή με βιβλία που διάβασα αυτό το έτος που σε λίγο φεύγει. Η παρακάτω λίστα περιλαμβάνει φετινές εκδόσεις, αλλά και προηγούμενων ετών. Είναι ωραίες αυτές οι ανασκοπήσεις, κάθε βιβλίο συνδυάζεται με μια στιγμή, ένα ταξίδι, έναν άνθρωπο. Μαγικός είναι και ο τρόπος που καθένα φτάνει ως εσένα. Τα καλά βιβλία προσθέτουν, δίνουν ενέργεια και αλλάζουν τις στιγμές. Σαν να ρίχνουν άχνη ζάχαρης, να είναι το αλατοπίπερο στις δύσκολες μέρες. Πώς θα ήταν η ζωή μας δίχως αυτά;

Ακολουθούν κάποιες προτάσεις από βιβλία που διάβασα φέτος, με λίγα σχόλια για κάθε ένα. 

Προτάσεις βιβλίων, επιλογές, με λίγα σχόλια:

Claire Keegan, Μικρά πράγματα σαν αυτά, μτφ. Μ. Ασκητοπούλου, Μεταίχμιο

Το πρώτο βιβλίο που διάβασα στις αρχές του 2023, ήταν μια νουβέλα, ύμνος στην καλοσύνη, στην ανθρωπιά και την αλληλεγγύη. Η Claire Keegan έγραψε μια ιστορία για την ανάληψη της ευθύνης, για τις πράξεις καλοσύνης που μπορούν να κάνουν διαφορά σε μια κοινότητα ακόμη και αν όλα είναι εναντίον μας. Μια χριστουγεννιάτικη ιστορία με τη βαθύτερη σημασία, για το καλό μέσα στον απλό άνθρωπο, σαν μια σπίθα που αν κάποτε ανάψει ποτέ δε σβήνει. Προσεγμένη έκδοση, γραμμένο με απλότητα και εξαιρετικές περιγραφές, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Περισσότερα διαβάζετε πατώντας εδώ.

William Faulkner, Καθώς ψυχορραγώ, μτφ. Π. Κεχαγιάς, Gutenberg

Το «Καθώς Ψυχορραγώ» ("As I Lay Dying"), μυθιστόρημα του 1930 του Αμερικανού συγγραφέα William Faulkner, κατατάσσεται στα καλύτερα μυθιστορήματα της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Επιτέλους κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση από τις εκδόσεις Gutenberg. Μια μαύρη κωμωδία, γραμμένη από διαφορετικές φωνές και διαφορετικές ματιές. Μυθιστόρημα για τον χρόνο, τη γλώσσα, το θάνατο και το πάθος για ζωή. Όσα χρόνια και αν περάσουν, τα ανθρώπινα πάθη θα μένουν πάντα ίδια. Γραμμένο με αφηγηματική δεξιοτεχνία, γεμάτο με συμβολισμούς, εικόνες και αλληγορίες. Σύμφωνα με έναν «μύθο» της λογοτεχνίας, ο Φώκνερ έγραψε το «Καθώς ψυχορραγώ» σε έξι μόλις εβδομάδες. Το 1949 τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Ζαν Γκρενιέ, Τα νησιά, Ολκός, πρόλογος: Αλμπέρ Καμύ, μτφ: Α. Μπενρουμπής, 1996 

«Τα νησιά» του Ζαν Γκρενιέ ήταν το αγαπημένο βιβλίο του Αλμπέρ Καμύ. Το αναζητούσα καιρό, δε μπορούσα να το βρω, πρόκειται για έκδοση εξαντλημένη. Κάποια στιγμή, είδα ότι πουλιόταν σε καλή κατάσταση στο metabook. Το αγόρασα, μόλις το έλαβα, η χαρά μου ήταν μεγάλη. Το τοποθέτησα στη βιβλιοθήκη, με σκοπό να διαβαστεί το καλοκαίρι, όπως θα του ταίριαζε. Έτσι έγινε. Μέσα από τις σελίδες του, το ταξίδι, το Αιγαίο, η επιστροφή στις ρίζες, στην παιδική μας ηλικία, στα «νησιά», εκεί που ο χρόνος για λίγο σταματά και είμαστε όλοι αθώοι, σαν αιωρούμενοι σε μια άλλη εποχή, κάπου μακριά.

Έχει δημοσιευθεί ανάρτηση στο blog αφιερωμένη στο βιβλίο, την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ.  

Οι Κυριακές του Ζαν Ντεζέρ, La Ville de Mirmont Jean de, Αντίποδες, 2023

Ένα μικρό, ευκολοδιάβαστο βιβλίο, μου έδινε την αίσθηση καθώς το διάβαζα ότι ήταν σαν να  έβλεπα γαλλική ταινία. 

Ο Ζαν ντε Λα Βιλ ντε Μιρμόντ γεννήθηκε το 1886. Το 1908 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου εργάστηκε ως κατώτερος δημόσιος υπάλληλος. Τη ζωή αυτή αποτύπωσε στις Κυριακές του Ζαν Ντεζέρ, ένα μικρό έργο που δημοσιεύτηκε με σύντομο πρόλογο του Φρανσουά Μωριάκ το 1914, λίγους μόλις μήνες πριν από το ξέσπασμα του πολέμου. Τον Σεπτέμβριο του 1914, ο Ζαν ντε Λα Βιλ στέλνεται στο μέτωπο, όπου θα βρει το θάνατο στις 28 Νοεμβρίου, σε ηλικία είκοσι οκτώ ετών.

Lana Bastasic, Πιάσε το λαγό, μτφ. Ι. Ραντούλοβιτς, Gutenberg, 2023

Τo «Πιάσε το λαγό» της Lana Bastasic είναι ένα από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα φέτος. Το απόλαυσα και σας παροτρύνω να το διαβάσετε.  Ένα οδοιπορικό στην Ευρώπη, ένα ταξίδι στην «καρδιά του σκότους» των Βαλκανίων. Η Bastasic γράφει μια ιστορία για τη φιλία, τα σύνορα, τις πόλεις, τις χώρες με μια λιτή γραφή, γεμάτη συμβολισμούς. Γέμισα σχεδόν κάθε σελίδα του και μια υπογράμμιση. 

Massimo Recalcati, «Τι απομένει από τον πατέρα;», εκδόσεις Κέλευθος

Ο Ιταλός ψυχαναλυτής Μάσιμο Ρεκαλκάτι στο βιβλίο του «Τι απομένει από τον πατέρα;» (εκδόσεις Κέλευθος) ξεδιπλώνει τη βασική προβληματική που διέπει την πορεία του έργου του. Την εποχή της κατάρρευσης του ιδεώδους του πατέρα σε τι συνίσταται, ακόμα, η πατρική λειτουργία; Τι καθιστά δυνατή τη μετάδοση της επιθυμίας την εποχή της δύσης του Οιδίποδα; Μέσα από τον Φρόιντ και τον Λακάν καθώς και εκπροσώπους της λογοτεχνίας (Φίλιπ Ροθ και Κόρμακ ΜακΚάρθυ) αλλά και του κινηματογράφου (Κλιντ Ίστγουντ) σκιαγραφούνται τα χαρακτηριστικά του πατέρα της πράξης και όχι αναγκαστικά της εξ αίματος προέλευσης.

Carol Shields, Πέτρινα ημερολόγια, μτφρ. Άγγελος Αγγελίδης, Μαρία Αγγελίδου, Gutemberg, 2023

Το βιβλίο που διάβασα τις τελευταίες μέρες του χρόνου. Σε εξαιρετική μετάφραση, ροή και υπέροχη γραφή, ένα page-turner. Μυθιστόρημα γεμάτο ευαισθησία που φωτίζει τη ζωή μιας γυναίκας, καταπιάνεται με τις θεματικές του έρωτα, της μητρότητας, του θανάτου, της απώλειας. Γάμοι, χηρεία, παιδιά, έρωτας, καριέρα, φτώχεια, η ζωή της ηρωίδας είναι γεμάτη ανατροπές τις οποίες δέχεται αδιαμαρτύρητα. Προσπαθώντας να κατανοήσει βαθύτερα τον ρόλο της στα γεγονότα που τη σημάδεψαν, αποφασίζει να γράψει την αυτοβιογραφία της: από τις τραγικές συνθήκες κατά τη γέννησή της το 1905 μέχρι το 1990.

Το μυθιστόρημα "Πέτρινα ημερολόγια" της Κάρολ Σίλντς τιμήθηκε με το Βραβείο Pulitzer το 1995 και έκτοτε έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες.

Ρέιμοντ Κάρβερ, Ελέφαντας, Μεταίχμιο

Χαίρομαι απίστευτα που φέτος διάβασα αυτό το βιβλίο. Η σπουδαιότερη, ίσως, συλλογή διηγημάτων του Ρέιμοντ Κάρβερ με τον τίτλο «Ελέφαντας» κυκλοφορεί από το Μεταίχμιο. Ένας από τους πιο σημαντικούς διηγηματογράφους της Αμερικής. Υπέροχος. Υπέροχος. Υπέροχος. Αναζητήστε το!

Charlotte Perkins Gilman, Η κίτρινη ταπετσαρία, εκδόσεις Έρμα

Πολλές αναγνώσεις κι άλλες τόσες ερμηνείες έχουν γίνει γι' αυτή τη μικρή ιστορία της Σάρλοτ Πέρκινς Γκίλμαν από τη στιγμή που αντίκρισε το φως της δημοσιότητας το 1892. Το κίνημα του φεμινισμού τη θεωρεί ένα από τα πρώτα του "λογοτεχνικά μανιφέστα", μια κραυγή διαμαρτυρίας ενάντια στην πατριαρχία και την καταπίεση των γυναικών. Οι λάτρεις της γοτθικής λογοτεχνίας τη συγκαταλέγουν στα κλασικά κείμενα του είδους. Το έργο σίγουρα είναι πρωτοπόρο για το 1890, όταν γράφτηκε, και σημείο αναφοράς για το γυναικείο κίνημα. 

Βίκτορ Σκλοφσκι, Ζoo. Γράμματα όχι για την αγάπη, μτφ.N.Ζαμπούκα, Αντίποδες

"Η δυστυχία μου έρχεται και κάθεται μαζί μου στο τραπέζι. 

Μιλάω μαζί της.

Ο γιατρός λέει πως έχω φυσιολογική πίεση και οι ψευδαισθήσεις μου είναι καθαρά λογοτεχνικό φαινόμενο.

Με επισκέπτεται η στενοχώρια. Της μιλάω και από μέσα μου μετράω τις σελίδες.

Τις βγάζω μάλλον τρεις.

Πόσο σύντομη δυστυχία.

Θα έπρεπε να βρω μια άλλη, διεθνούς κλίμακας.

[...]

Έπρεπε να συντριβώ και βρήκα μια αγάπη να με συντρίψει"

Claire Keegan, Τα τρία φώτα, μτφ. Μ. Ασκητοπούλου, Μεταίχμιο

Οι εκδόσεις Μεταίχμιο συστήνουν ξανά τη Claire Keegan στο ελληνικό κοινό με το βιβλίο της "Τα τρία φώτα". Μικρό, μόλις 90 σελίδες, ευκολοδιαβαστο, με ζωντανές εικόνες & ωραία χρήση της γλώσσας. Μικρή διαφυγή.

Ερναν Ριβερα Λετελιερ, Η αφηγήτρια ταινιών, Αντίποδες

Άλλο ένα βιβλίο που ξεχώρισα και διαβάστηκε με μια ανάσα. Γραμμένο με πρωτοπρόσωπη αφήγηση. Δυο αγάπες, ο κινηματογράφος και η λογοτεχνία, συναντιούνται εδώ για να μας θυμίσουν ότι μόνο η τέχνη σώζει.

Joseph Roth, Ο θρίαμβος της ομορφιάς. Η προτομή του αυτοκράτορα, Άγρα

Ανάμεσα στα ωραιότερα έργα του Joseph Roth περιλαμβάνονται οι νουβέλες "Ο θρίαμβος της ομορφιάς", μια κυνική ιστορία για τον έρωτα και την απιστία, γραμμένη με αδιάλειπτη πικρή ειρωνεία και "Η προτομή του αυτοκράτορα", μια ελεγειακή ιστορία για τη μεταπολεμική απώλεια της πατρίδας και του κόσμου της. Υπέροχη γραφή. Πάντα υπέροχος Joseph Roth. 

Χρήστος Οικονόμου, Πες της, Πόλις, 2023

«Πες της»• το τελευταίο βιβλίο του Χρήστου Οικονόμου, αγαπημένος μου, ένας από τους καλύτερους διηγηματογράφους της εποχής μας. Εδώ μια νουβέλα, όπου κυρίως στάθηκα στις αντιθέσεις, στα μηνύματα πίσω από τις λέξεις της.

Χρήστος Μαρκογιαννάκης, Θάνατος Επί Σκηνής, Μίνωας, 2023

Έχω συνδυάσει τα τελευταία χρόνια, να διαβάζω τα βιβλία του Χρήστου Μαρκογιαννάκη στη θάλασσα. Έτσι, αν και έλαβα το βιβλίο όταν κυκλοφόρησε αρχές Μαΐου, περίμενα καρτερικά τη στιγμή να βρεθώ στη θάλασσα για να το διαβάσω. Και δεν το μετάνιωσα.

Ο Χρήστος Μαρκογιαννάκης ζει στο Παρίσι από το 2012. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται αποκλειστικά με τη γραφή. Φαντάζομαι πόσο τυχερός αισθάνεται που η Γαλλία του προσφέρει αυτή τη δυνατότητα. Είναι μια χώρα που δίνει ευκαιρίες, υποστηρίζει, αγαπά τα βιβλία, με προγράμματα φιλαναγνωσίας, δεκάδες φεστιβάλ βιβλίου, με την προώθηση της λογοτεχνίας ν' αποτελεί σημαντικό κομμάτι της πολιτικής και της καθημερινότητας.

Ο Μαρκογιαννάκης στο "Θάνατος επί σκηνής" καταπιάνεται μ' ένα ακόμα whodunit-φόρο τιμής στην Άγκαθα Κρίστι. Μετά από σαράντα χρόνια καριέρας, η αποχαιρετιστήρια συναυλία της μεγαλύτερης Ελληνίδας σταρ μετατρέπεται σε πύρινο εφιάλτη. Ο αστυνόμος Χριστόφορος Μάρκου καλείται να ανακαλύψει ποιος κρύβεται πίσω από τις απειλές, τα παρ’ ολίγον μοιραία ατυχήματα και τον τραγικό θάνατο επί σκηνής της τραγουδίστριας Νένης Βαντά στην παραλία της Βουλιαγμένης.

Ένα page-turner που σε απορροφά, με ανατροπές και ωραίες περιγραφές της ψυχολογίας των ηρώων. Αν αγαπάτε τα αστυνομικά μυθιστορήματα, να το αναζητήσετε.

Σίδερης Ντιούδης, Η σελίδα έξι κι άλλες μικρές ιστορίες, Αιώρα

Ωραίες μικρές ιστορίες, εμπνευσμένες από την αγάπη για τα βιβλία. Ευκολοδιάβαστο και τι υπέροχο εξώφυλλο! Νέες δημιουργικές φωνές, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αιώρα.

Γεωργία Συλλαίου, Ο δικός της καθρέπτης, Πόλις

«Ο δικός της καθρέφτης», το τρίτο βιβλίο της Γεωργίας Συλλαίου, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις, ένα προσεγμένο ψυχογράφημα. Ένα μυθιστόρημα για την κακοποίηση και την ενδοοικογενειακή βία, και για τις διαφορετικές πλευρές της αλήθειας. 

Νίκος Βεργέτης, Χόλι Μάουντεν, Κέλευθος

Διαβάζεται μονορούφι. Παραληρηματική γραφή. Η νουβέλα του Νίκου Βεργέτη ανέβηκε και ως θεατρική παράσταση και έφτασε ως τα χέρια μου. Νομίζω θα είχε ενδιαφέρον να διαβάζαμε περισσότερα κείμενα νέων συγγραφέων από τις εκδόσεις Κέλευθος.

Μαρία Ευθυμίου, Μόνο λίγα χιλιόμετρα. Ιστορίες για την Ιστορία. Σε συνεργασία με τον Μάκη Προβατά. Εκδόσεις Πατάκη

Γνώρισα και  εκτίμησα την Μαρία Ευθυμίου, όταν πριν από χρόνια, παρακολούθησα τα σεμινάρια της Παγκόσμιας Ιστορίας, τα οποία άφησαν εποχή. Θυμάμαι ότι η αίθουσα γέμιζε ασφυκτικά, τρέχαμε να βρούμε θέση -αρκετοί στέκονταν όρθιοι- όλοι κρατούσαν σημειώσεις. Σπάνια Δασκάλα, με μια τρομερή μεταδοτικότητα. Νομίζω ότι πλέον υπάρχουν online αυτά τα σεμινάρια. Αναζητήστε τα.  

Στο συγκεκριμένο βιβλίο, θα ταξιδέψετε στην ιστορία και θα γνωρίσετε καλύτερα την ίδια την Μαρία Ευθυμίου ως άνθρωπο. Η διαδρομή που διανύει ξεκινάει από τους προϊστορικούς χρόνους και φτάνει μέχρι σήμερα. Στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου μεγάλο διάστημα... Μόνο λίγα χιλιόμετρα...

Χρήστος Οικονόμου, Οι Κόρες του Ηφαιστείου, Πόλις

Η τρίτη συλλογή διηγημάτων από τον Χρήστο Οικονόμου -η μόνη που δεν είχα διαβάσει- ήρθε η σειρά της να διαβαστεί φέτος, λίγο πριν την κυκλοφορία του «Πες της». Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.

[Κάτι θα γίνει, θα δεις: δημοσίευση για τη συλλογή διηγημάτων του που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος]

[Το καλό θα 'ρθει από τη θάλασσα, Πόλις]

Δημήτρης Καταλειφός, Επί κλίνης κρεμάμενος, Πατάκης

Πάλι

Κάθε πρωί χτυπάει το καταραμένο το κουδούνι και την ξυπνά. Μισό αιώνα πριν. Για σκέψου, κι αυτός υπήρξε κάποτε δεκαοχτώ χρονών! Είναι η θεία Έλλη. Έρχεται να πιει καφέ με τη μαμά. Κάθε πρωί το κουδούνισμα. Κελαηδάνε κοινοτοπίες. «Τι θα μαγειρέψεις σήμερα;» Αυτός στριφογυρίζει στο κρεβάτι. Πότε θα αποκτήσει επιτέλους ένα δικό του σπίτι, όπου δεν θα τον ξυπνάει κανείς; Οι δυο γυναίκες έχουν πεθάνει. Μόνο αυτός ζει. Στο δικό του σπίτι πια. Εύχεται καμιά φορά, καθώς στριφογυρίζει και πάλι, να χτυπούσε, λέει, το κουδούνι η θεία Έλλη, και ας ήταν και χαράματα. 

Πολύ αγαπημένος ηθοποιός ο Δημήτρης Καταλειφός. Κάποια από τα ποιήματα του μίλησαν μέσα μου.  Διαβάστηκαν στην Πλατεία Προσκόπων, ένα μεσημέρι Σαββάτου, με ωραίο καφέ και γλυκό. 

*-*

Ευχές για μια καλή νέα χρονιά γεμάτη υγεία, αγάπη, δημιουργία, ωραία διαβάσματα, τύχη και αληθινούς ανθρώπους κοντά μας! 

Υγ. Αξίζει να διαβάσετε και λίστες με προτάσεις αναγνώσεων προηγούμενων ετών:

Εδώ η περσινή αντίστοιχη λίστα (2022), 

εδώ η προπέρσινη (2021) και πάει λέγοντας... :)

Λίστα ανάγνωσης I, λίστα ΙΙ, λίστα ΙΙΙ, λίστα IV. 

Τα νησιά, Ζαν Γκρενιέ

 

Ζαν Γκρενιέ, Τα νησιά, Ολκός, πρόλογος: Αλμπέρ Καμύ, μετάφραση: Αλέκος Μπενρουμπής, 1996 

«Οι μεγάλες αποκαλύψεις που εμφανίζονται στη ζωή ενός ανθρώπου είναι σπάνιες, μία ή δύο συνήθως. Αλλά σε μεταμορφώνουν όπως η τύχη. Σ’ εκείνον που έχει πάθος να ζήσει και να γνωρίσει, ξέρω ότι το βιβλίο αυτό προσφέρει, μέσα από τις σελίδες του, μια παρόμοια αποκάλυψη. Είναι καιρός να βρει τούτο το βιβλίο καινούργιους αναγνώστες. Θα ήθελα να είμαι ένας από αυτούς. Θα ήθελα να ξαναγυρίσω σ’ εκείνο το βράδυ, όπου άνοιξα το μικρό αυτό βιβλίο στο δρόμο, το ξανάκλεισα μετά τις πρώτες γραμμές, και έτρεξα κρατώντας το σφιχτά, στο δωμάτιό μου, να το καταβροχθίσω με την ησυχία μου. Και ζηλεύω, δίχως πίκρα, αλλά με συμπάθεια τολμώ να πω, τον άγνωστο εκείνο νέο που προσεγγίζει, για πρώτη φορά σήμερα, αυτά Τα Νησιά.»

Αλμπέρ Καμύ - 

Ο Ζαν Γκρενιέ, υπήρξε δάσκαλος του Αλμπέρ Καμύ. Αυτές οι λέξεις του Καμύ για το βιβλίο, ήταν ικανές να με γεμίσουν πόθο και ανυπομονησία για να το διαβάσω. Το αναζητούσα καιρό, καθώς πρόκειται για έκδοση εξαντλημένη, και δε μπορούσα να το βρω. Κάποια στιγμή, μέσα στο φετινό χειμώνα, είδα ότι πουλιόταν σε καλή κατάσταση στο metabook. Έσπευσα, το αγόρασα, δωρίζοντας το στον εαυτό μου. Μόλις το έλαβα, η χαρά μου ήταν μεγάλη. Το τοποθέτησα στη βιβλιοθήκη, με σκοπό να διαβαστεί το καλοκαίρι, όπως θα του ταίριαζε. 

Όντως, αυτό ήταν το βιβλίο που πήρα μαζί μου σε πρόσφατο ταξίδι στην Τήνο. Το είχα μαζί και καθώς το ξεφύλλιζα σε σημεία του νησιού, σκεφτόμουν τις δυσκολίες των τελευταίων καλοκαιριών σε συλλογικό επίπεδο. Μετά από μια χρεοκοπία και μια (τουλάχιστον) δεκαετή κρίση, ζήσαμε το 2018 τις φωτιές στο Μάτι, έπειτα την πανδημία με τις απαγορεύσεις και τις καραντίνες, έπειτα τις φωτιές στην Βόρεια Εύβοια. Φέτος για μια ακόμη χρονιά, η χώρα διανύει το καλοκαίρι σε μια συνεχή μαυρίλα, μια διαδοχή κακών γεγονότων.

O συγγραφέας προτείνει ένα ταξίδι στο φανταστικό και το αόρατο, μια αναζήτηση από νησί σε νησί, που είναι περισσότερο εσωτερικό παρά το εξωτερικό τοπίο.

Γράφει στα «Νησιά» του ο Ζαν Γκρενιέ: «Η τελειότητα, το ξέρω, δεν είναι του κόσμου τούτου, από τη στιγμή όμως που μπαίνεις σ’ αυτόν τον κόσμο, που δέχεσαι να υπάρξεις, μπαίνεις στον πιο λεπτό πειρασμό, εκείνον που σου ψιθυρίζει στο αυτί: αφού ζεις που ζεις, γιατί λοιπόν να μη ζήσεις;».

Το βίωμα της στιγμής, η απενοχοποίηση της χαράς, η δίψα για αλήθεια. Αυτή η σκέψη έρχεται να με ανασύρει από τις συλλογικές σκοτούρες μας. Και συνεχίζει...  «Που οφείλεται το πνίξιμο που νιώθεις όταν σκέπτεσαι νησιά; Πού αλλού ωστόσο παρά σε ένα νησί που έχεις τόσο έντονη την αίσθηση της ελεύθερης θάλασσας, ανοιχτής σε όλους τους ορίζοντες. Που αλλού μπορείς να ζήσεις καλύτερα τη φυσική έκσταση; Είσαι όμως «απομονωμένος». Ένα νησί ή ένας άνθρωπος μόνος. Νησιά ή άνθρωποι μόνοι».

Επιστρέφοντας στο βιβλίο (σ.62), γράφει, «μπορεί λοιπόν να ταξιδεύει κανείς όχι για να ξεφύγει από τον εαυτό του, πράγμα αδύνατο, αλλά για να τον βρει. Το ταξίδι γίνεται τότε μέσον, όπως ήταν για τους Ιησουίτες οι σωματικές ασκήσεις, για τους βουδιστές το όπιο και για τους ζωγράφους το αλκοόλ». 

Και συνεχίζει: «Είναι λοιπόν αλήθεια ότι ανάμεσα στην απέραντη μοναξιά που πρέπει να διασχίσει ένας άνθρωπος από τη γέννηση ώς το θάνατο υπάρχουν κάποιες στιγμές, κάποιες περιοχές εξαιρετικές, όπου η θέα ενός τόπου επενεργεί πάνω μας όπως ένας μεγάλος μουσικός πάνω σε ένα συνηθισμένο όργανο που το αποκαλύπτει στην κυριολεξία στον ίδιο του τον εαυτό. (...) Και όταν ξαφνιάζεσαι στη θέα μιας άγνωστης πόλης, όπως μπροστά σε ένα φίλο που τον είχες ξεχάσει, εκείνο που πραγματικά ατενίζεις είναι η πιο αληθινή εικόνα του εαυτού σου.»

Το καλοκαίρι, το Αιγαίο, το ταξίδι, η επιστροφή στις ρίζες, στην παιδική μας ηλικία, στα  «νησιά», εκεί που ο χρόνος λίγο σταματά και είμαστε όλοι αθώοι, σαν αιωρούμενοι σε μια άλλη εποχή, κάπου μακριά, ξένη από την σκληρότητα της σημερινής. 

Παλαιότερες δημοσιεύσεις στον Albert Camus:

- Αφιέρωμα στη ζωή και στο έργο του Αλμπέρ Καμύ / Albert Camus 

- Αλμπέρ Καμύ, Σημειωματάρια. Βιβλίο πρώτο (1935-1942)

- Αλμπέρ Καμύ, Η θάλασσα μέσα στα χέρια μας 

- Όταν ο Αλμπέρ Καμύ συνάντησε την Ελλάδα

Βιβλία που ξεχώρισα από τις αναγνώσεις μου το 2022

Κάθε χρονιά είναι (και) τα βιβλία της. Το 2022 τελειώνει και αυτή είναι η καλύτερη στιγμή να μοιραστούμε μια επιλογή με κάποια από τα βιβλία που διάβασα φέτος, μόνο όσα μου άρεσαν και προτείνω ν' αναζητήσετε. Είναι ωραίες αυτές οι βιβλιοφιλικές ανασκοπήσεις, γιατί κάθε βιβλίο συνδυάζεται μαγικά με μια στιγμή, σ' ένα ταξίδι, ένα καφέ, ένα απόγευμα. Τα καλά βιβλία προσθέτουν στις στιγμές, δίνουν ενέργεια και επιφορτίζουν τις μέρες με αναμνήσεις. Δεν κατάλαβα πώς πέρασε ένα έτος από την αντίστοιχη περσινή ανάρτηση, ίδια μέρα πριν ένα χρόνο... Ας δούμε τις φετινές μου επιλογές!

Ακολουθούν οι προτάσεις βιβλίων, επιλογές απ' όσα διάβασα φέτος, με μικρά σχόλια:

 Ξένη Λογοτεχνία

1. Χρονοκαταφύγιο, Georgi Gospodinov, μτφρ. Α. Ιωαννίδου | Εκδόσεις Ίκαρος

«Το μουσείο ήταν σαν καταφύγιο από άλλη εποχή. Ήταν γεμάτο από κόσμο που το είχαν σκάσει από τις ειδήσεις της μέρας. Ένα κορίτσι που φορούσε πουλόβερ και τζιν στεκόταν μπροστά από το "Κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι". Στεκόμουν ένα βήμα μακριά και δεν κουνιόμουν. Τα πρόσωπά τους ήταν ολόιδια. Που σημαίνει ότι ο χρόνος είναι μόνο ένα ρούχο, ένα σκουλαρίκι... Ο φύλακας στην αίθουσα έμοιαζε με τον Βερμέερ.»

Αυτό ήταν τo πρώτο βιβλίο που διάβασα το 2022. Μόλις είχε κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Ίκαρος και αποδείχτηκε μια δυνατή, καλή επιλογή. Μυθιστόρημα στοχασμών, εξομολογήσεων, θεωρήσεων σχετικά με την έννοια του χρόνου, της μνήμης, για το παρελθόν και το μέλλον της Ευρώπης.

2. Αυτό είναι ευτυχία, Williams Niall | Εκδόσεις ΔΩΜΑ

Πολύ ωραίο βιβλίο! Το δεύτερο που διάβασα τη χρονιά αυτή.  Ίσως η φωτογραφία μπόρεσε να δείξει την απόλαυση στις στιγμές της ανάγνωσης. Το γέμισα υπογραμμίσεις και σημειώσεις. Με γέμισε εικόνες. Πίστευα ότι αυτό θα ήταν το βιβλίο αυτής της χρονιάς... 

3. Ντελφίν Μινουί, Συλλέκτες βιβλίων στην Νταράγια, μτφ. Ε. Κορομηλά | Εκδ. Μίνωας

Ένα βιβλίο-ντοκουμέντο γραμμένο με βαθιά ευαισθησία. Από το 2012 έως το 2016 η πόλη Νταράγια, προάστιο της Δαμασκού, υπέστη μια ανελέητη πολιορκία από τις δυνάμεις του Μπασάρ αλ-Άσαντ. Χρόνια βομβαρδισμών, επιθέσεων με χημικά αέρια, στερήσεων, πείνας. Μπροστά στη βία, κάποιοι νέοι αποφασίζουν να ελευθερώσουν χιλιάδες βιβλία θαμμένα κάτω από τα ερείπια και να τα συγκεντρώσουν σε μια βιβλιοθήκη σε ένα υπόγειο.  Σταδιακά διασώζουν 15.000 τόμους από τα συντρίμμια. Θεατρικά κείμενα του Σαίξπηρ, βιβλία αυτοβοήθειας, τόμοι ισλαμικής κουλτούρας, εκδόσεις αραβικής ποίησης… Βρίσκουν διέξοδο σε αυτά. Τα διαβάζουν υπό το φως κεριών.  

Σας το συστήνω ανεπιφύλακτα. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σε σχετική αφιερωμένη δημοσίευση πατώντας εδώ.

4. Erich Kastner, Στο χείλος της αβύσσου. Η πλήρης έκδοση του Φάμπιαν | Εκδ. Πόλις

Γραμμένο πριν την άνοδο του Χίτλερ, όταν η Ευρώπη έμοιαζε -και τελικά πραγματικά ήταν- στο χείλος της αβύσσου. Όσο και αν οι εποχές αλλάζουν, η ιδιοσυγκρασία και η ψυχοσύνθεση του ανθρώπου παραμένει τόσο ίδια. Ο Κέστνερ, ένας από τους σημαντικότερους Γερμανούς συγγραφείς, με εντυπωσιακή γλωσσική μαεστρία, προσφέρει στους αναγνώστες ένα εξαιρετικά απολαυστικό μυθιστόρημα και ταυτόχρονα προφητική μαρτυρία για την Ευρώπη του Μεσοπολέμου και την εποχή πριν από την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. 

5. Εντουαρ Λουι, Αγώνες και μεταμορφώσεις μιας γυναίκας | Εκδ. Αντίποδες

Ένα βιβλίο γεμάτο μηνύματα, αφιερωμένο στη γυναίκα που έζησε στη φτώχεια και την ανάγκη, στο περιθώριο, πολλές φορές ταπεινωμένη από τη βία των αντρών. Η ύπαρξή της έμοιαζε να οριοθετείται απολύτως από τη διπλή κυριαρχία που ασκούνταν πάνω της, την κυριαρχία της τάξης και την ανδρική κυριαρχία. Φεύγει από την καταπίεση και σιγά σιγά θεμελιώνει την ελευθερία της. Το βιβλίο είναι η ιστορία αυτής της μεταμόρφωσης.

6. Άννα Σόλιομ, Neko το καφέ των γάτων | Εκδ. Μίνωας

Ευκολοδιάβαστο, ευχάριστο βιβλίο που σε ταξιδεύει σ' ένα καφέ κάπου στη Βαρκελώνη ή στο Λονδίνο (ή όπου επιθυμεί ο καθένας) και σου γνωρίζει -σαν να τις παρατηρείς εσύ- τη ζωή των γατών. 

Στο Neco καφέ, φιλοξενούνται κάποια γατάκια με σκοπό οι πελάτες να δεθούν με κάποιο και να το πάρουν σπίτι τους! Οι γάτες έχουν τους δικούς τους κανόνες για τη ζωή, τους οποίους θα μοιραστούν με τη Ναγόρε, μια γυναίκα που αν και τις φοβάται, θ' αναγκαστεί να εργαστεί στο καφέ και τελικά θα "πάρει" πολλά από τη σοφία τους. Κάποιοι από τους κανόνες ζωής των γατών:

👉 «Αποδέξου τον εαυτό σου όπως είναι και δεν θα χρειαστείς την αποδοχή των άλλων»

👉 «Να είσαι γνήσια αυθεντικός.»

👉 «Δεν χρειάζεσαι επτά ζωές. Μπορείς να είσαι ευτυχισμένος σε αυτήν εδώ!»

Τους υπόλοιπους θα τους ανακαλύψετε εσείς διαβάζοντας το. 😊📖

7. Lucia Berlin, Οδηγίες για οικιακές βοηθούς, μτφ. Κ. Σχινά | Εκδ. Στερέωμα

Από τα πιο ωραία βιβλία που βρέθηκαν στα χέρια μου αυτή τη χρονιά ήταν τα διηγήματα της Lucia Berlin, η οποία κάνει θαύματα με υλικό την "ασήμαντη" καθημερινότητα. Μέσα από τα κείμενα της, με ηρωίδες γυναίκες, αναδύεται ένας κόσμος σε ασταμάτητη κίνηση, γεμάτος χρώματα, γεύσεις, αρώματα, ένας κόσμος ο οποίος, παρ' όλο τον πόνο που κατά καιρούς μας προκαλεί, πάντοτε ξαφνιάζει και θα μας σαγηνεύει. Εύστοχη ματιά στις σχέσεις, στις συμπεριφορές από μια σπάνια συγγραφέα που αναγνωρίστηκε μετά θάνατον ως έξοχη εκπρόσωπος της μποέμ γενιάς του '60 και '70.

8. Lucia Berlin, Βράδυ στον Παράδεισο - Ακόμα λίγες ιστορίες, μτφρ. Κ.Σχινά | Εκδ. Στερέωμα 

Η δεύτερη συλλογή της Αμερικανίδας Lucia Berlin που κυκλοφορεί στη χώρα μας. Η Berlin πέθανε το 2004 σε ηλικία 68 ετών. Έντεκα χρόνια μετά, τα βιβλία της βρέθηκαν στην κορυφή, αλλά η ίδια δε ζούσε για να το δει να συμβαίνει. Η αποτίμηση της αξίας της άργησε. Σπουδαία μάτια στην καθημερινότητα. Ωραία διηγήματα.

9. Carson McCullers, Η καρδιά κυνηγάει μονάχη | Εκδ. Διόπτρα

Το διάβασα ένα φθινοπωρινό απόγευμα, με βροχή και ήταν πραγματικά μια πολύ όμορφη αναγνωστική στιγμή. Γεμάτη ελευθερία, γεμάτη ηρεμία και ζεστασιά. Ωραία έκδοση από τις εκδόσεις Διόπτρα που στρέφονται σε πιο ποιοτικές, πιο προσεγμένες επιλογές.

10. Α. Καμιλλέρι, Ίχνη στην άμμο | Εκδόσεις Πατάκη

Διαβάστηκε μέσα σε λίγη ώρα, πάνω στην άμμο -αφήνοντας "ίχνη στην άμμο"- σε μια παραλία της Κύθνου στις φετινές διακοπές. Είναι πραγματικά ιδανική επιλογή ο Καμιλλέρι για καλοκαίρι, για παραλία, διακοπές, Αύγουστο. Έτυχε μάλιστα να το διαβάσω μετά από μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο, δεν είχα πιάσει βιβλίο στα χέρια μου τους προηγούμενους μήνες του καλοκαιριού, και πήρε τη σκέψη μου μαζί του. 

11. George Simenon, Ο γάτος | Εκδ. Άγρα

Σιμενόν, κλασική σταθερή αξία. Ακόμη ένα βιβλίο που διαβάστηκε στην καλοκαιρινή άδεια. 

12. Massimo Recalcati, Με ανοιχτό βιβλίο. Μια ζωή είναι τα βιβλία της | Εκδ. Κέλευθος

 «Το να μιλήσουμε για τα βιβλία που αγαπήσαμε σημαίνει να μιλήσουμε για τη ζωή μας. Γιατί μια ζωή είναι τα βιβλία της.»

  Είμαστε και τα βιβλία που έχουμε διαβάσει, κάθε βιβλίο αποτελεί μια συνάντηση με κομμάτια του εαυτού μας που είχαμε ξεχάσει ή δε γνωρίζουμε.

Το «Με ανοιχτό βιβλίο», είναι ένα δοκίμιο για την ανάγνωση, ένα βιβλίο για τα βιβλία. Ο Massimo Recalcati, ένας από τους πιο γνωστoύς Ιταλούς ψυχαναλυτές με αναγνωρισιμότητα στη διεθνή επιστημονική κοινότητα, και ευρύτερα στην ιταλική κοινωνία μοιράζεται τη δική του συνάντηση με βιβλία που έχει αγαπήσει, όπως την "Οδύσσεια" του Ομήρου, τα "Γραπτά" του Λακάν, τη "Θεία Κωμωδία" του Δάντη, το "Δρόμο" του Κόρμακ Μακάρθυ και άλλα που τον επηρέασαν. Όσα παραθέτει, αποκαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίο ένα βιβλίο διαμορφώνει την ταυτότητά μας & μας ανοίγει προς τη ζωή.

✓ Διαβάστηκε εν πλω. 

13. Clarissa Pinkola Estes, Γυναίκες που τρέχουν με τους λύκους: οι ιστορίες ως γιατρικό | Εκδόσεις Κέλευθος

Ένα βιβλίο σταθμός που αξίζει να υπάρχει σε κάθε βιβλιοθήκη. Το βιβλίο παρέμεινε 145 εβδομάδες στον κατάλογο ευπώλητων της New Work Times, έχει εκδοθεί σε 38 γλώσσες και πωληθεί σε περισσότερα από 2 εκατομμύρια αντίτυπα. Διαβάζεται αργά, όπως το έγραψε και η Clarissa Pinkola Estes - storyteller, ψυχαναλύτρια ειδικευμένη στη μετατραυματική θεραπεία και ακτιβίστρια στο πλευρό «όσων δεν έχουν φωνή».  Η Μάγια Αγγέλου είχε πει: «Όσες ξέρετε ανάγνωση, διαβάστε το!». Δημοσιεύθηκε σχετική ανάρτηση στο blog την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ!

14. Βίκτωρ Φρανκλ, Το νόημα της ζωής | Εκδ. Ψυχογιος

Άλλο ένα βιβλίο σταθμός! Μπορείτε να διαβάσετε αφιερωμένη ανάρτηση εδώ! 

Τον Σεπτέμβριο του 1942, ένας νεαρός Εβραίος γιατρός, ο Βίκτορ Φρανκλ, η νέα γυναίκα του, η μητέρα του, ο πατέρας και ο αδερφός του, συνελήφθησαν στη Βιέννη και μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο πατέρας του πέθανε από την πείνα. Η μητέρα και ο αδελφός του σκοτώθηκαν στο Άουσβιτς το 1944. Η σύζυγός του σκοτώθηκε το 1945.  

Αυτός ο άνθρωπος βίωσε την εμπειρία τεσσάρων διαφορετικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, απογυμνωμένος από καθετί που τον συνέδεε με τη ζωή, χάνοντας τελικά ό,τι πολυτιμότερο είχε - όλη του την οικογένεια. Στο βιβλίο του περιέγραψε τις εμπειρίες του στα στρατόπεδα αφανισμού, μα κυρίως το τι τον κράτησε στη ζωή και ανέλυσε τη ψυχοθεραπευτική του μέθοδο της λογοθεραπείας.

Αυτά που αποκόμισε έγιναν η βάση για το σπουδαίο βιβλίο του και best seller το ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ. Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1946, έχει πουλήσει μέχρι σήμερα πάνω από δώδεκα εκατομμύρια αντίτυπα κι έχει αναδειχθεί ένα από τα δέκα πιο σπουδαία βιβλία της εποχής μας.

15. Μάρτα Μπαρόνε, Βυθισμένη πολιτεία | Εκδ. Κέλευθος

Άλλη μια ενδιαφέρουσα πρόταση από τις εκδόσεις Κέλευθος. Τα μολυβένια χρόνια της δεκαετίας του ’70 στον ιταλικό βορρά, οι ελπίδες αλλά και οι αυταπάτες μιας ολόκληρης εποχής ξετυλίγονται στις σελίδες αυτού του μυθιστορήματος. Η Μάρτα Μπαρόνε διερευνά την ιστορία του πατέρα της κινούμενη μεταξύ μυθοπλασίας και κυρίως ιστορικής έρευνας και πραγματικών γεγονότων. Μέσα από αρχεία, συναντήσεις με παλιούς συντρόφους του, προσπαθεί να φτιάξει ένα πορτρέτο του κι ας μοιάζει συνεχώς να διαφεύγει. Ένα ταξίδι στο Τορίνο...

16. Erri De Luca, Το αδύνατο | Εκδ. Κέλευθος

«Αδύνατο είναι ο ορισμός ενός γεγονότος μία στιγμή προτού συμβεί»

Ένα μικρό βιβλίο το οποίο ισορροπεί ανάμεσα στη λογική και στον ποιητικό λόγο, στη ξερή δικανική γλώσσα και το συναίσθημα. Κείμενο σε σημεία σχεδόν θεατρικό, που ασχολείται με «τις συμπτώσεις που διέπουν τη ζωή μας», με τους «κόμπους που σκόπιμα δεν λύνονται». Δύο άντρες, συναντιούνται, δεκαετίες μετά το τέλος της φιλίας τους, σ' ένα ορεινό μονοπάτι. Ο ένας καταλήγει σε γκρεμό και πεθαίνει. Σπρώχτηκε ή έπεσε; Υπάρχει ένοχος; Μέσα από τη διαδικασία μιας ανάκρισης ξεδιπλώνονται δύο διαφορετικές οπτικές της ηθικής, του αγώνα, της προδοσίας. Ανακριτής και κατηγορούμενος μάχονται καθένας για το δικό του δίκαιο. Το Αδύνατο αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά έργα του Erri de Luca, καθώς συνδυάζει την ιδιαίτερη λογοτεχνική γραφή του με τον πολιτικό λόγο.

Ελληνική λογοτεχνία

Και κάποιες επιλογές από την ελληνική λογοτεχνία, από τα βιβλία που έτυχε να βρεθούν στα χέρια μου και ξεχώρισα στις φετινές αναγνώσεις:

17. Θοδωρής Γκόνης, Εφτά λευκά πουκάμισα | Εκδ. Άγρα

Διάβασα αυτό το βιβλίο το Πάσχα... και ήταν ό,τι καλύτερο για τις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας. Ευκολοδιάβαστα, μικρά πεζά κείμενα από τον Θοδωρή Γκόνη.

18. Χρήστος Μαρκογιαννάκης, Στον 5ο όροφο της Νομικής | Εκδ. Μίνωας

Απολαυστικό βιβλίο.  Ευφυέστατο, γεμάτο σασπένς, σε κρατά σε αγωνία, δε μπορούσα να το αφήσω από τα χέρια μου. Όπως και το "Μυθιστόρημα με κλειδί", το προηγούμενο βιβλίο του Χ. Μαρκογιαννάκη, με κέρδισε η εξαιρετική περιγραφή της γλώσσας σώματος των χαρακτήρων, η ανάλυση των συναισθημάτων και της ψυχολογίας τους. Ήταν σαν να τους έβλεπα μπροστά μου, ξενύχτησα μέχρι να φτάσω στο τέλος και στην αποκάλυψη του δολοφόνου! Διαβάζοντας το, θ' αγαπήσετε τα αστυνομικά μυθιστορήματα, μην το χάσετε!

19. Μιχάλης Μακρόπουλος, Μαύρο νερό | Εκδ. Κίχλη

Στο «Μαύρο νερό» του Μιχάλη Μακρόπουλου παρακολουθούμε τη ζωή των λιγοστών κατοίκων σ' ένα χωριό απ' όπου οι περισσότεροι έφυγαν λόγω του μολυσμένου νερού που προκάλεσε μία γεώτρηση. Αρκετοί αρρώστησαν και πέθαναν, άλλοι έψαξαν αλλού να μείνουν ώστε να σωθούν. Αντιμέτωποι με τα αδιέξοδα και την παράνοια της Πολιτείας. Το βιβλίο είναι διαποτισμένο από τη βαριά ατμόσφαιρα και τη ζοφερή καταχνιά της ηπειρώτικης επαρχίας.

20. Ούρσουλα Φωσκόλου, Ήσυχα να πας | Εκδ. Κίχλη

Το τρίτο βιβλίο της Ούρσουλας Φωσκόλου, η οποία έχει τιμηθεί με Κρατικό Βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα για τη συλλογή διηγημάτων της «Το κήτος». Στο «Ήσυχα να πας», συναντιέται η φαντασία με το μεταφυσικό στοιχείο, το θάνατο, τη μοναξιά και τις υπαρξιακές ανησυχίες. Σε έναν πλανήτη με οργιώδη βλάστηση, αλλόκοτα ζώα και ανθρωποειδή...

21. Σοφία Πολίτου, Τα φαγώσιμα | Εκδόσεις Έναστρον

Τα ποιήματα της Σοφίας Πολίτου ήρθανε στα χέρια μου σε μια πολύ παράξενη στιγμή της χρονιάς. Τα έλαβα ενώ ήμουν θετική στο κόβιντ και τελικά τα διάβασα, ενόσω η μητέρα μου νοσηλευόταν στο νοσοκομείο και ήμουν κοντά της. (Όπως βλέπετε απ' όλα είχε αυτή η χρονιά). Σε μια τρελή κατάσταση με μετακινήσεις, ξενύχτια, διαδρομές, αυτό το βιβλίο ποίησης ήταν το μόνο που μπόρεσα να διαβάσω εκείνο το διάστημα. Κάθε ποίημα οδηγούσε τη σκέψη μου αλλού. Αναζητήστε το εδώ!

Τελικά ήταν μια γεμάτη χρονιά (και) από αναγνώσεις! Κοιτάζοντας τα βιβλία ξανά, αισθάνομαι ευγνωμοσύνη για καθένα από αυτά. Ήταν μικρά ταξίδια σε κόσμους, ανθρώπους, σκέψεις, συναισθήματα. Πρόσθεσαν πλούτο σε αυτή την τόσο προκλητική χρονιά. Και το να είναι αναγνωστικά η χρονιά σου τόσο γεμάτη, είναι ένας καλός λόγος για να νιώθεις όμορφα. 

Πιστεύω ότι θα βρείτε στο post ενδιαφέρουσες προτάσεις και ιδέες, για ν' αναζητήσετε βιβλία και συγγραφείς. Είναι σαν παράδοση να μοιραζόμαστε εντυπώσεις ως αναγνώστες, ιστολόγοι, να προτείνουμε ο ένας στον άλλο καινούργια ή παλαιότερα βιβλία και συγγραφείς, χωρίς να έχουμε κανένα συμφέρον, αποτελώντας ίσως το πιο ανιδιοτελές κομμάτι του χώρου και συμβάλλοντας ν' ακουστούν αξιόλογα πρόσωπα και κείμενα. 

Τώρα που σας γράφω, έχω στο δωμάτιο τόσα αδιάβαστα να με περιμένουν και αυτό είναι πραγματικά τόσο όμορφο.  Επίσης είμαι βέβαιη ότι κάθε μέρα που περνά θα έρχονται κοντά μου και άλλα, είτε ως δώρα, είτε αγορές, και με κάθε μαγικό τρόπο. Αν είμαστε καλά του χρόνου τέτοιες μέρες θα μοιραστούμε και πάλι τις καλύτερες επιλογές της επόμενης αναγνωστικής χρονιάς! Μείνετε συντονισμένοι! Ως τότε ακολουθήστε το blog στα social media! :)

Αν σας άρεσε αυτή η λίστα βιβλίων, μπορείτε να διαβάσετε και προτάσεις από λίστες προηγούμενων ετών: 

Περσινή λίστα προτάσεων αναγνώσεων 2021

Λίστα ανάγνωσης I, λίστα ΙΙ, λίστα ΙΙΙ, λίστα IV.