Καστροπολιτεία Μονεμβασιάς: Το «πέτρινο καράβι» του Γιάννη Ρίτσου

Καστροπολιτεία Μονεμβασιάς 

«Κυρά Μονοβασιά μου, πέτρινο καράβι μου. 

Χιλιάδες οι φλόκοι σου και τα πανιά σου. 

Κι όλο ασάλευτη μένεις 

να με αρμενίζεις μες στην οικουμένη» 

έγραψε ο Γιάννης Ρίτσος για τον τόπο του.

Ταξίδι στην Μονεμβασιά, μια από τις πιο καλοδιατηρημένες καστροπολιτείες στην Ελλάδα,  στην ανατολική Πελοπόννησο στη Λακωνία.

Μπροστά στην ομορφιά της, τα λόγια είναι περιττά. Περπατώντας θα σταθείς σε εκκλησίες, αυλές, πυργόσπιτα, αρχοντικά, στριφογυριστά καλντερίμια, δαιδαλώδη σοκάκια που σου μεταφέρουν την ατμόσφαιρα αυτού του οικισμού, ο οποίος από τα βυζαντινά χρόνια μέχρι το 19ο αιώνα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της περιοχής.

Απόκρημνα βράχια και τείχη όπου ο επισκέπτης δε χορταίνει να στέκεται και να ατενίζει προς την ανοικτή θάλασσα.

Γεμάτη με γάτες, καθόλου τυχαίο, αυτά τα πλάσματα ξέρουν πού να σταθούν.

Η περιήγηση στα στενά της βυζαντινής αυτής καστροπολιτείας είναι μια μοναδική εμπειρία, σαν να ζωντανεύουν εικόνες, καρτ ποσταλ μπροστά σου.

Επιζητάς να χαθείς στα δρομάκια αυτού του ιστορικού οικισμού που κάποτε «φιλοξενούσε» τους αυτοκράτορες του Βυζαντίου. Σήμερα έχει δεκάδες πανέμορφα μαγαζάκια και καταλύματα που ικανοποιούν και τον πιο δύσκολο επισκέπτη. 

Στα στενά της Μονεμβασιάς δεν επιτρέπονται τα αυτοκίνητα, οπότε να είστε προετοιμασμένοι για αρκετό περπάτημα. 

Οικία Γιάννη Ρίτσου

Καθώς μπαίνεις στην είσοδο της καστροπολιτείας, αν θα στραφείς προς τα αριστερά θα οδηγηθείς στο σπίτι του Γιάννη Ρίτσου, το οποίο βρίσκεται σε εξαιρετικό σημείο με πανοραμική θέα προς το κάστρο και τη θάλασσα.

 Ο Ρίτσος πέρασε στην Μονεμβασιά όλα τα παιδικά του χρόνια. Τελείωσε το δημοτικό στη Μονεμβασιά, πήγε γυμνάσιο στο Γύθειο και το 1925 μετακόμισε στην Αθήνα. 

Σε αυτό το σπίτι ο Γιάννης Ρίτσος,

 έγραψε τα πρώτα του ποιήματα.

Στέκεσαι στο μπαλκονάκι του σπιτιού και αντικρίζεις από εκεί, όσα έβλεπε και εκείνος. 

Η θέα κόβει την ανάσα.

 Η παρουσία του ποιητή είναι έκδηλη σε όλο τον οικισμό. 

Είναι αλήθεια ότι του ταίριαζε αυτός ο τόπος, τον στιγμάτισε, τον καθόρισε. 

Σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού, η οικία του Γιάννη Ρίτσου πρόκειται να μετατραπεί σε μουσείο. 

Τόπος με μοναδική αύρα, ανοίγει την ψυχή σου.

Πορτέλλο

Αν ακολουθήσεις ένα μικρό, κρυμμένο άνοιγμα στη νότια πλευρά των τειχών, θα οδηγηθείς στο Πορτέλλο, γραφικό λιμανάκι, παλιά λειτουργούσε ως σημείο ανεφοδιασμού του κάστρου.

Σήμερα προσφέρει την εμπειρία του να κολυμπά κανείς στη σκιά της Καστροπολιτείας της Μονεμβασίας.

Άνω Πόλη

Να περπατήσετε, να φτάσετε ψηλά στην Άνω Πόλη και να σταθείτε στη σκιά της υπέροχης ελιάς στο προαύλιο του ιστορικού Ναού της Αγίας Σοφίας.

Αγία Σοφία

Ο μεγαλοπρεπής Ναός κτίστηκε το 12 αιώνα (1149-1150). Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, ήταν αφιερωμένος στην Παναγία Οδηγήτρια. Μετά την επανάσταση του 1821 αφιερώθηκε στην Σοφία του Θεού, επειδή θεωρήθηκε πιστό αντίγραφο της Αγίας Σοφιάς στην Κωνσταντινούπολη. 

Η ανάβαση ίσως να φοβίζει κάποιους, καθώς σε κάποια σημεία το έδαφος είναι ολισθηρό, όμως αξίζει να την κάνετε με προσοχή και να φτάσετε στην κορυφή του βράχου. 

Η ομορφιά, τα κτίσματα, η θέα από ψηλά θα σας ανταμείψει με το παραπάνω.

Από εδώ η ματιά σας θα αγκαλιάσει όλη τη Μονεμβασιά. Η ψυχή θα ανασάνει.

Καράβια. Πανιά. Μια μαγευτική απλωσιά προς τη θάλασσα. 

Η Μονεμβασιά είναι γνωστή και ως το «Γιβραλτάρ της Ελλάδας». 

Καθώς λέγεται ότι σε σμίκρυνση είναι ίδια με το βράχο του Γιβραλτάρ. 

Ο βράχος όπου βρίσκεται σήμερα αποκολλήθηκε από τη στεριά από έναν σεισμό το 375 μ.Χ.

Καλντερίμια, στοές, πολεμίστρες,  

οι εποχές ζωντανεύουν, αλλάζεις μαζί και εσύ.

Αν αφήσεις ελεύθερη τη φαντασία σου, θα ταξιδέψει στο χρόνο.

Ο Φάρος της Μονεμβασιάς

Διαδρομή ως το Φάρο. 

Περιλαμβάνει την παλαιά πέτρινη κατοικία του φαροφύλακα, το φαρόσπιτο, τον πύργο του φάρου, μικρότερα βοηθητικά κτίσματα και παρακολουθήματα της κατοικίας όπως η στέρνα και πέτρινος φούρνος. 

Το μυαλό γεμίζει και εδώ με σκέψεις και γεννά ιστορίες...

Και δε σταματά να πλάθει καινούργιες.

Βιβλιοπωλείο Μικροί Γαλαξίες

Σε κάθε τόπο αγαπώ να επισκέπτομαι τα βιβλιοπωλεία.  Στη Μονεμβασιά επισκεφτήκαμε το εξαιρετικό νέο βιβλιοπωλείο "Μικροί Γαλαξίες" . Καλαίσθητο και ποιοτικό. Βρίσκεται εκτός των τειχών, σε κεντρικό σημείο. Αν βρεθείτε στην Μονεμβασιά αξίζει να το αναζητήσετε.

Όπου και αν ταξιδέψουμε, δεν σταματάμε να κουβαλάμε μαζί την αγάπη για τα βιβλία και να φροντίζουμε να την συνδυάζουμε με ανθρώπους, αφορμές να την ενδυναμώνουμε.

Βράδυ στην Πλατεία της Μονεμβασιάς

Η μαγεία της Μονεμβασιάς, το βράδυ...

Να καθίσεις να πιεις ένα κρασί, κάτω από το πιο έναστρο νυχτερινό ουρανό που έχεις δει. Συνειδητοποιώντας ότι ο άνθρωπος μπορεί να είναι αληθινά ευτυχισμένος μόνο κοντά στο στοιχείο του, στη φύση και στην ηρεμία της. Εκεί μπορεί να γευτεί και να νιώσει διαφορετικά. Μπορεί να ερωτευτεί, να αφεθεί στα συναισθήματα και στον άλλο. 

Βράδυ στην κεντρική πλατεία. 

Συναυλία του Ross Daly.

«Προχωρούσα κοιτάζοντας τον περήφανο βράχο και δεν τον χόρταινα. Μα, πόσο πιο άγριος, επιβλητικός και ολομόναχος είναι ο γρανίτης τούτος, το Γιβραλτάρ της Ελλάδας! Τη νύχτα μού φάνηκε σαν φοβερό θεριό που ενεδρεύει, σήμερα στο φως της αυγής έλαμπε σαν γιγάντιο αμόνι πάνω στα νερά. Οι άνθρωποι που κατοικούσαν τον βράχο τούτον στάθηκαν πάντα περήφανοι. Ο αέρας, η θάλασσα, η μοναξιά, η φτώχεια σφυροκοπούσαν μέρα-νύχτα την ψυχή τους», έγραψε κάποτε ο Νίκος Καζαντζάκης για τη θρυλική καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς.

Οι εποχές αλλάζουν, η ιστορία σαν οδοστρωτήρας σκορπάει στιγμές, ζωές, αλλά και όμως σαν κάτι να μένει, αν σταθείς, θα αφουγκραστείς βήματα, αντίλαλους, σκιές.  

Η Μονεμβασιά είναι έρωτας. 

Είναι άνοιγμα. Σε σένα, στον άλλο.

Μονεμβασιά

Φάρος Μονεμβασιάς

Κωδικός έξι: Περπατώντας

 

Περπατώντας, ανακαλύπτοντας ξανά μονοπάτια στο δάσος των παιδικών μου χρόνων

Μόλις ανακοινώθηκε η πρώτη καραντίνα και ως αποτέλεσμα έκλεισε η επιχείρηση στην οποία εργαζόμουν, αισθάνθηκα ασφυξία. Τι επιλογές υπήρχαν πλέον στην Αθήνα; Τα κύρια ενδιαφέροντα μου περιστρέφονται στον πολιτισμό. Η απασχόληση μου ήταν στον πολιτιστικό τομέα. Η αλήθεια είναι ότι μια πόλη με κλειστά θέατρα, κλειστά καφέ, κλειστά σινεμά, κλειστά γυμναστήρια, κλειστά βιβλιοπωλεία, κλειστά σχεδόν όσα αγαπούσα, δεν ήταν η Αθήνα μου. Ένιωσα σοκ. Αγαπώ το άστυ, το ξέρετε, είμαι άνθρωπος της πόλης. Όμως εν μέσω πανδημίας, εγκλεισμού και τόσων απαγορεύσεων, οι προηγούμενες καθημερινές μου συνήθειες έμοιαζαν σαν ουτοπίες. 

 

Αμέσως με την ανακοίνωση του πρώτου lockdown έφυγα δίχως σκέψη στην εξοχή. Βρέθηκα σε απομόνωση, στράφηκα στην καθημερινή γραφή και στο διάβασμα. Η αλήθεια είναι ότι απολαμβάνω ως άνθρωπος τη μοναχικότητα και την ηρεμία. Την επιζητώ συχνά και όσο μπορώ την προστατεύω. Μα για πρώτη φορά βρέθηκα με τέτοιο τρόπο, μακριά από την Αθήνα και φίλους, για μήνες στη φύση σε μια χρονιά με απρόοπτα και προσωπικές απώλειες. Επέλεξα να μην ταξιδέψω το καλοκαίρι, ακολουθώντας τους κανόνες, αποφεύγοντας όσο γινόταν τις μετακινήσεις. Στη φύση η απόλυτη ησυχία, εν μέσω καραντίνας, ήταν ξεχωριστή εμπειρία για μένα.

Επέλεγα τον κωδικό έξι και περπατούσα. Έκανα το πρώτο μπάνιο στη θάλασσα Απρίλιο και το τελευταίο τέλη Νοεμβρίου. Βάδισα σε μονοπάτια που είχα να δω από μικρό παιδί. Οι σκέψεις που κατέγραψα όλες εκείνες τις μέρες είναι πολλές. Όμως σήμερα θα μοιραστούμε φωτογραφίες από τους περιπάτους στο βουνό των παιδικών μου χρόνων, όπου περνούσα όλα τα καλοκαίρια μου.

Ως παιδιά τα καλοκαίρια παίζαμε, εξερευνούσαμε και παρατηρούσαμε τη φύση. Είχαμε αστείρευτη ενέργεια και διάθεση ανακάλυψης. Μετά στραφήκαμε στις δουλειές. Προσωπικά σπούδαζα παράλληλα με τις εργασίες που έκανα, οπότε ήμουν απασχολημένη από πολύ πρωί έως αργά απόγευμα και έπειτα είχα διάβασμα ως το βράδυ. Κάποιες φορές σαββατοκύριακα και σε γιορτές.

Η μαγεία που κρύβει η φύση είναι ανυπέρβλητη

Το αγαπημένο μου δάσος είχα, λοιπόν, να το διασχίσω δεκαετίες, χρόνια ολόκληρα. Καθώς περπατάω με όλες τις αισθήσεις μου ζωντανές, έρχονται μπροστά μου αναμνήσεις. Το σώμα θυμάμαι, όπως και η ψυχή. Ανθρώπους αλλά και τόπους. Μπορεί να νομίζουμε ότι όσα αντιλαμβανόμαστε στα πρώτα μας βήματα ξεχνιούνται και χάνονται, όμως αντίθετα είναι η βάση για όσα ακολουθούν. Μα είναι και αυτή η μαγεία των δασών, μια ενέργεια που γίνεται άμεσα αισθητή μέσα σου. 

Ως παιδί είχα τεράστια λατρεία στην EniD Blyton, διάβαζα με μανία τα βιβλία της. Έδινα το χαρτζιλίκι κάθε εβδομάδας για το επόμενο βιβλίο κάθε σειράς της, ώσπου τελικά περήφανη τα μάζεψα όλα στη βιβλιοθήκη. Είχαμε φτιάξει μια ομάδα και σαν τους ήρωες των βιβλίων -δηλαδή σαν άλλοι "Μυστικοί 7", σαν άλλοι "Πέντε φίλοι" και σαν άλλα "Πέντε λαγωνικά"- βιώναμε κυριολεκτικά φανταστικές ιστορίες, χρησιμοποιούσαμε "μυστικούς κωδικούς" και καταστρώναμε περιπέτειες στο δάσος.

Έτσι και τώρα, χρόνια μετά, στέλνω το κωδικό έξι και περπατώ στα ίδια μονοπάτια. Νιώθω σαν εκείνο το μικρό κορίτσι που τρέχει στο δάσος και ενθουσιάζεται με το παραμικρό. Με ένα λουλούδι, μια πεταλούδα, τα δέντρα, τους ήχους, τα πουλιά, τη βροχή, τον αέρα. Είμαι κομμάτι αυτού του δάσους. Ανήκω εδώ. Όσα χρόνια και αν έχω να το περπατήσω, το θυμάμαι. Όπως νομίζω με θυμάται και εκείνο.  

Μικρή πίστευα ότι στα δάση υπάρχουν ξωτικά, νεράιδες και πως αν "σταθώ τυχερή" θα δω να ξεπροβάλλει μέσα από την κουφάλα ενός δέντρου κάποιο στρουμφάκι, αν το ακολουθούσα θα έβρισκα το στρουμφοχωριό. Φαντάζεστε την υπέρτατη έξαρση και μόνο στην πιθανότητα να συμβεί κάποτε αυτό. Οπότε, όπως έλεγε και η εισαγωγή της αγαπημένης μου παιδικής εκπομπής, κοιτούσα πάντα στο δάσος μήπως δω κάποιο.

[ "Μια φορά και έναν καιρό σε ένα ξεχασμένο δάσος, υπήρχε ένα μακρινό χωριουδάκι. Εκεί ζούσαν κάτι μικροσκοπικά πλασματάκια που τα έλεγαν Στρουμφ. Ήταν γεμάτα χαρά και καλοσύνη. (...) Αν κάποια φορά βρεθείτε σε αυτό το δάσος (...) πιθανόν να συναντήσετε και τα στρουμφάκια."  - Η έναρξη του που έβαζε φωτιά στην παιδική μου φαντασία. ]

Να είμαι, πάλι εδώ στις καραντίνες του σωτήριου δίσεκτου έτους 2020. 

Θαυμάζοντας το φως καθώς περνά μέσα στα κλαδιά. Τα χρώματα και τους καρπούς τους. Την ιστορία και τις ιδιότητες που κουβαλά το κάθε είδους δέντρου, λουλουδιού ή θάμνου. Τις ιστορίες που γεννιούνται στο μυαλό.

Αγριολούλουδα του χειμώνα: Κυκλάμινα και κρόκοι 

Κυκλάμινα του χειμώνα. Από τα πιο όμορφα αγριολούλουδα της Ευρώπης. Μοιάζουν τόσο εύθραυστα, αδύναμα και όμως ανθίζουν στα πιο δύσκολα, δύσβατα σημεία. Τι αξιοθαύμαστα! Πραγματικά δε χορταίνω να τα παρατηρώ. Μοιάζουν σαν να στηρίζονται σε μια λεπτή κλωστή, και όμως αντέχουν τις πιο ακραίες καιρικές αντιξοότητες. Τον πολύ δυνατό αέρα, το χιόνι, το παγετό, το κρύο. Πώς γίνεται να μην τα θαυμάσεις; 

Στην παραπάνω εικόνα όπως φαίνεται, έχουν φυτρώσει κυριολεκτικά μέσα στις πέτρες ενός βράχου - στάθηκα για να τα φωτογραφίσω.  

 Κυκλάμινα που σε λίγο θα ανθίσουν και η θάλασσα πίσω στο φόντο από ψηλά.  

Κρόκοι Λαυρεωτικής. Δίπλα μια πέτρα σε σχήμα καρδιάς. 

Θαύματα υπάρχουν εκεί έξω, αρκεί να μπορέσεις να τα δεις. 

Η φύση είναι γεμάτη ενέργεια αγάπης και μαγεία!

Το πνεύμα των βουνών, της φύσης

Νιώθω ότι στη φύση ο άνθρωπος επικοινωνεί με όλες τις αισθήσεις του με μια ανώτερη δύναμη.  Όταν περπατάω στο βουνό, αισθάνομαι ότι συνδέομαι και επικοινωνώ με κάτι υψηλότερο από εμένα. Αυτό το πνεύμα των δασών που είναι εκεί, κοντά, μπροστά, τριγύρω σου. Αυτή η απίστευτη αύρα που σε περικυκλώνει. Εκείνη τη στιγμή αν μπορούσα να κλάψω θα ήταν από χαρά και από απεριόριστο θαυμασμό στο περιβάλλον που μας περιβάλλει - εύχομαι να το σεβόμαστε, μακάρι να το προστατεύσουμε. Εμείς το έχουμε ανάγκη. Του χρωστάμε. Δε μας χρωστάει εκείνο.

Στρέφω τη ματιά μου προς τον ουρανό. Γεμίζω θαυμασμό και μια τεράστια ανάγκη να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ που υπάρχω και μπορώ να γίνομαι ένα με τη φύση. Με τα πεύκα, τους ελεύθερους γλάρους, την υπέροχη απέραντη θάλασσα, τον ουρανό, τις ελιές, τις πέτρες, τους θάμνους, τα σύννεφα, τον ήλιο. Είμαστε συνδεδεμένοι μαζί τους, είναι κομμάτι μας αυτή η ομορφιά. 

Μπροστά σου εικόνες σαν πολύτιμα έργα τέχνης ενός άγνωστου δημιουργού. Ξεπερνάνε σε αισθητική τα μεγαλύτερα και σπουδαιότερα έργα στην ιστορία της τέχνης. Αυτά αποτελούν την έμπνευση τους. 

Ο βράχος στη μέση του πελάγους. Το καΐκι που σχίζει τη θάλασσα στα δύο, δημιουργώντας σχηματισμούς. Οι γλάροι που πετάνε ανέμελοι, δίχως άγχος, φόβο και βιασύνη. Αγναντεύοντας, παρατηρώντας και ξαφνικά βουτώντας μέσα στη θάλασσα, αρπάζοντας την τροφή τους. Ο ορίζοντας που δε σταματά πουθενά, συνεχίζει μέχρι το άπειρο. Στο βάθος κάποια καράβια. Εγώ και η σκιά μου στα δέντρα. Στιγμιαία αίσθηση αρμονίας και ελευθερίας.  

Ευγνωμοσύνη 

Βαθιές ανάσες και ευγνωμοσύνη για κάθε ένα δευτερόλεπτο της ζωής. Υπάρχει κάτι άλλο σίγουρα, το οποίο ίσως να μην ανακαλύψουμε ποτέ. Τα πάντα είναι δανεικά και εμείς έχουμε την τύχη να είμαστε προσωρινοί παραθεριστές σε αυτό το μοναδικά υπέροχο πανδοχείο που ονομάζεται Γη.  

Ας είμαστε ευγνώμονες για όσα υπήρξαν, όσο διήρκησαν και όσα θα έρθουν. Να εκτιμάμε τα μικρά καθημερινά θαύματα της ζωής. Δεν έχουμε τίποτα άλλο δικό μας, παρά μονάχα το τώρα. Τις μικρές στιγμές που απολαμβάνουμε μέσα στη μέρα και την αγάπη. Το μεγαλείο της ζωής είναι τεράστιο, όσο η πιο καλοσυνάτη, περίεργη και φιλεύσπλαχνη καρδιά ενός ανθρώπου. 

 Ο ΞΕΝΟΣ 

(Charles Baudelaire 1821-1867)

-Ποιόν αγαπάς πιο πολύ, άνθρωπε αινιγματικέ, πες μου; Tον πατέρα σου, τη μητέρα σου, την αδερφή σου ή τον αδερφό σου;

-Δεν έχω ούτε πατέρα, ούτε μητέρα, ούτε αδερφή, ούτε αδερφό.

-Τους φίλους σου;

-Κάνετε χρήση μιας λέξης που μου έχει μείνει μέχρι τώρα άγνωστη.

-Την πατρίδα σου;

-Αγνοώ σε πoιο γεωγραφικό πλάτος είναι η θέση της.

-Την ομορφιά;

-Θα την αγαπούσα με προθυμία θεά και αθάνατη.

-Το χρυσάφι;

-Το μισώ όπως εσείς μισείτε το Θεό.

-Ε ! Λοιπόν εσύ τι αγαπάς παράξενε ξένε;

-Αγαπώ τα σύννεφα…τα σύννεφα που περνούν…εκεί πέρα…τα υπέροχα σύννεφα!