26 Μαρτίου 2016

Μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 2016


Μήνυμα Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου
27 Μαρτίου 2016


Έχουμε ανάγκη το θέατρο;

Αυτό είναι το ερώτημα που τίθεται ενώπιον χιλιάδων επαγγελματιών του θεάτρου και εκατομμυρίων κουρασμένων από αυτό, ανθρώπων.

Γιατί το έχουμε ανάγκη;

Στις μέρες μας, συγκρινόμενη με τις πλατείες των πόλεων και τις γαίες των κρατών, όπου πραγματικές τραγωδίες συμβαίνουν καθημερινά στη ζωή, η σκηνή μοιάζει πια ασήμαντη.

Τι σημαίνει το θέατρο για μας;

Επίχρυσες γκαλερί και μπαλκόνια σε θεατρικές αίθουσες, βελουδένιες πολυθρόνες, βρώμικα παρασκήνια, δουλεμένες φωνές των ηθοποιών – ή αντιθέτως, κάτι διαφορετικό: Μαύρα κουτιά, βαμμένα με λάσπη και αίμα, γεμισμένα με ένα τσούρμο λυσσαλέων γυμνών σωμάτων.

Τι θα μπορούσε να μας πει;

Τα πάντα!

Το θέατρο μπορεί να μας μιλήσει για τα πάντα.

Για το πώς οι θεοί κατοικούν στον ουρανό, πώς οι φυλακισμένοι μαραζώνουν σε υπόγειες σπηλιές και πώς το πάθος μας εξυψώνει και πώς η αγάπη μπορεί να μας καταστρέψει, πως κανείς δεν έχει ανάγκη έναν καλόν άνθρωπο σ’ αυτόν τον κόσμο και πώς βασιλεύει ο δόλος, πώς μερικοί άνθρωποι ζουν σε διαμερίσματα, ενώ τα παιδιά εξασθενούν σε προσφυγικούς καταυλισμούς και πώς όλοι θα πρέπει να επιστρέψουν πίσω στην έρημο και πώς μέρα με τη μέρα αναγκαζόμαστε να αποχωριστούμε τους αγαπημένους μας – το θέατρο μπορεί να μας μιλήσει για όλα.

Το θέατρο υπήρχε και θα συνεχίσει να υπάρχει παντοτινά.

Και τώρα, τα τελευταία πενήντα έως εβδομήντα χρόνια, μας είναι ιδιαίτερα αναγκαίο. Γιατί είναι εμφανές ότι από όλες τις δημόσιες τέχνες μόνο το θέατρο έχει τη δυνατότητα της μετάδοσης – του λόγου, από στόμα σε στόμα, από βλέμμα σε βλέμμα, από χέρι σε χέρι, από σώμα σε σώμα. Το θέατρο δεν χρειάζεται διαμεσολαβητή για να ταξιδέψει ανάμεσα στους ανθρώπους – αποτελεί την πιο διάφανη πλευρά του φωτός, δεν ανήκει ούτε στον νότο, ούτε στον βορρά, στην ανατολή ή τη δύση – ω όχι, είναι η ουσία του ιδίου του φωτός, που λαμπυρίζει από τις τέσσερεις γωνιές του κόσμου, ενός φωτός που ακαριαία αναγνωρίζει κάθε εχθρικό ή φιλικό πρόσωπο.

Και χρειαζόμαστε ένα ποικίλο θέατρο, παντός είδους. Παρόλα αυτά, πιστεύω ότι από όλες τις μορφές του θεάτρου οι πιο περιζήτητες θα αποδειχθούν οι αρχαϊκές μορφές του. Το τελετουργικό θέατρο δεν πρέπει να τοποθετείται με τεχνητό τρόπο σε αντιδιαστολή με τα «πολιτισμένα έθνη». Ο λαϊκός πολιτισμός αποδυναμώνεται όλο και περισσότερο, καθώς ο ούτω καλούμενος «πολιτισμός της πληροφορίας» σταδιακά αντικαθιστά και εκδιώχνει τις φυσικές οντότητες, καθώς και την ελπίδα μας για μια συνάντηση μαζί τους, κάποτε.

Μα τώρα το βλέπω ξεκάθαρα: το θέατρο άνοιξε. Η είσοδος είναι ελεύθερη για όλους.

Στο διάολο οι ηλεκτρονικές συσκευές και οι υπολογιστές – πηγαίνετε θέατρο! Γεμίστε ολόκληρες σειρές καθισμάτων κοντά και μακριά από τη σκηνή, ακούστε το λόγο και κοιτάξτε τις ζωντανές εικόνες! – είναι θέατρο αυτό μπροστά σας, μην το παραγνωρίζετε και μη χάνετε την ευκαιρία να συμμετέχετε σ’ αυτό – είναι ίσως η πολυτιμότερη ευκαιρία που έχουμε τη δυνατότητα να βιώσουμε από κοινού, μέσα στις μάταιες και βιαστικές ζωές μας.

Χρειαζόμαστε κάθε είδους θέατρο.

Μόνο ένα είδος θεάτρου σίγουρα κανένας δεν έχει ανάγκη – και μιλώ για το θέατρο των πολιτικών παιγνιδιών, ένα θέατρο πολιτικών «ποντικοπαγίδων», ένα θέατρο που παίζουν οι πολιτικοί, ένα μάταιο πολιτικό θέατρο. Αυτό που σίγουρα δεν χρειαζόμαστε είναι το θέατρο της καθημερινής τρομοκρατίας, είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο, αυτό που δεν χρειαζόμαστε είναι το θέατρο πτωμάτων και αίματος στις πλατείες και στους δρόμους, στις πρωτεύουσες ή στις επαρχίες, ένα κάλπικο θέατρο συγκρούσεων μεταξύ θρησκειών και εθνικών ομάδων.

Ανατόλι Βασίλιεφ - Anatoli Vassiliev (Анато́лий Васильев)
Μετάφραση από τα αγγλικά και τα γαλλικά: Αγγέλα Χριστοφίδου

Ανατόλι Βασίλιεφ: ο διεθνούς φήμης ρωσικής καταγωγής σκηνοθέτης, παιδαγωγός και ερευνητής κι ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους του σύγχρονου θεάτρου σπούδασε στην Ακαδημία Δραματικής Τέχνης της Μόσχας (GITIS). Από το 1973 και μετά, συνεργάστηκε ως σκηνοθέτης με το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας, το Θέατρο Στανισλάφσκι, το Θέατρο Ταγκάνκα του Γιούρι Λιουμπίμοφ, το Θέατρο Μπολσόι  κά. Σταδιακά, άρχισε να αναγνωρίζεται διεθνώς, σκηνοθετώντας παραστάσεις στην Κομεντί Φρανσαίζ (1992), το Φεστιβάλ της Αβινιόν (1997), την Kαρτουσερί της Αριάν Μνουσκίν (1998), το Θέατρο Οντεόν (2006), αλλά και στην Ιταλία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, τη Μεγάλη Βρετανία.

Παράλληλα, ασχολήθηκε με την διδασκαλία. Έχει διδάξει στην Ακαδημία Δραματικής Τέχνης της Μόσχας (GITIS), στο Ινστιτούτο Κινηματογράφου της Μόσχας (VGIK), στην Ανώτατη Σχολή Θεάτρου της Λυόν (ENSATT), το Ινστιτούτο Γκροτόφσκι στην Πολωνία. Το 1987 ίδρυσε στη Μόσχα τη δική του Σχολή Δραματικής Τέχνης, που αποτέλεσε εργαστήριο πειραματισμού επάνω στη φωνητική και σωματική εκπαίδευση του ηθοποιού.

Έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία και θεωρείται ο σπουδαιότερος Ρώσος σκηνοθέτης της γενιάς του.

Στην Ελλάδα, έχουν παρουσιαστεί σε σκηνοθεσία του οι παραστάσεις: Μήδειας υλικό (συμπαραγωγή ΚΘΒΕ και Σχολής Δραματικής Τέχνης Α. Βασίλιεφ, Βασιλικό Θέατρο 2002), Ομήρου Ιλιάς Ραψωδία Ψ (Σχολή Δραματικής Τέχνης Α. Βασίλιεφ, Δελφοί 2006),  Μήδεια (ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 2008).

21 Μαρτίου 2016

...χαμόγελο: είναι η πρώτη ένδειξη ευφυΐας



Dario Fo

Εγώ είμαι άθεος, αλλά αν θελήσω να σκεφτώ τον Θεό, τον φαντάζομαι μονάχα με έναν τρόπο: βυθισμένο σε ένα ομηρικό, συμπαντικό γέλιο. Και μου άρεσε πολύ εκείνη η φράση που πριν μερικές δεκαετίες έβρισκες συχνά γραμμένη στους τοίχους: "Ένα γέλιο θα σας θάψει". Μια πρόσκληση να διώξουμε τη θλιβερή πολιτική τάξη λοιδορώντας την. Αν τελικά αυτό δεν έγινε, είναι επειδή δεν γελάσαμε αρκετά. Και με τον σωστό τρόπο, με τις αναγκαίες δόσεις διαύγειας και σκληρότητας. Η εξουσία, είτε θρησκευτική είτε πολιτική είναι, δεν γελάει ποτέ. Όσο πιο απόλυτο, πιο δικτατορικό είναι ένα σύστημα, τόσο πιο θλιβερά και σκυθρωπά γίνονται όλα γύρω του. Να λοιπόν, που αν ένα γέλιο εκραγεί εκεί μέσα, το κάνει με τη βία μιας βόμβας, κάνοντας συντρίμμια όλο το μηχανισμό του τρόμου και απελευθερώνοντας τον άνθρωπο από το φόβο. Δεν είναι τυχαίο που όταν γεννιέται ένα παιδί, όποιος βρίσκεται δίπλα του αμέσως το κοιτάζει, του χαμογελάει, του κάνει μορφασμούς... Κι εκείνο στην αρχή σε κοιτάζει έκπληκτο, αποσβολωμένο, ύστερα όμως σου απαντάει και σχηματίζει με το μικρό του στόμα ένα χαμόγελο. Είναι η πρώτη ένδειξη ευφυΐας.

"Ο κόσμος μου" συζητηση με τη Τζουζεπίνα Μανίν
Μετάφραση Ανταίος Χρυσοστομίδης
Εκδόσεις Καστανιώτη 

7 Μαρτίου 2016

Μνημείο Φιλοπάππου, Λόφος των Μουσών



Κάτι μέρες χειμώνα, που θύμιζαν όμως άνοιξη ή ακόμη καλοκαίρι...


Φτάσαμε στην κορυφή του Λόφου Φιλοπάππου...


Η Αθήνα από ψηλά έμοιαζε σαν ένα αεροδρόμιο, 
και αναρωτιόμουν πόσοι από τους κατοίκους αυτής της πόλης, 
θα εύχονταν με κάποιο τρόπο να εξυψωθούν, να εξιλεωθούν.


Δίπλα το Μνημείο Φιλοπάππου, νοτιοδυτικά της Ακρόπολης επί του ομώνυμου σήμερα, λόφου των Μουσών. Το 1957 σε αρχαιολογική έρευνα του μνημείου με παράλληλη ανασκαφή του χώρου από τον αρχιτέκτονα αρχαιολόγο Ιωάννη Τραυλό διαπιστώθηκε πως το μνημείο αυτό έφερε νεκρικό θάλαμο ύψους 9 μέτρων και εμβαδού 7Χ5 μέτρων. 


Η είσοδος στο θάλαμο γινόταν από σκάλα της νοτιοδυτικής πλευράς του μνημείου, απέναντι από την είσοδό του υπήρχε η σαρκοφάγος του Φιλοπάππου. Συνεπώς το μνημείο αυτό είχε το χαρακτήρα Μαυσωλείου και όχι απλού μνημείου, όπως καθιερώθηκε να λέγεται.


Από τις τέσσερις πλευρές του Μαυσωλείου σώζεται μόνο η βορειοανατολική, στην εξωτερική πλευρά της οποίας φέρεται φιλοτεχνημένη ανάγλυφα μια από τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του Φιλοπάππου, που ενταφιάσθηκε σ΄ αυτό, και που ήταν η ανακήρυξή του ως Ρωμαίος Ύπατος στις αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ.


Όποιο σημείο του ορίζοντα να κοιτάξεις από αυτό το μέρος σε περικυκλώνει παντού ομορφιά. Μια ομορφιά που επανέρχεται από τους μακρινούς αιώνες. Διερωτώμαι πως είναι δυνατόν να ζεις σε αυτή την πόλη και να μην σε ελκύει η γνώση της ιστορίας, της φιλοσοφίας, να μη σε εμπνέει, όταν σε περιβάλλει παντού...  Είναι βέβαιο ότι δεν έχουμε ουσιαστική επαφή με την πόλη και τα μνημεία της. 


Θυμάμαι ένα βράδυ που είχε στο Ηρώδειο συναυλία αφιερωμένη στον Μάνο Χατζιδάκι. Οι μελωδίες ακούγονταν μέχρι και στο μνημείο Μουσών. Όμορφες βραδιές σε μια διχασμένη πόλη... 

Μνημείο Φιλοπάππου

1 Μαρτίου 2016

Έλληνες σημερινοί και αλλοτινοί



Έλληνες σημερινοί και αλλοτινοί

«Γρήγοροι στα λόγια – τα λόγια έχουν φτερά – ευμετάβλητοι, κινητικοί, οι Έλληνες στην αρχή μας φέρνουν σε αμηχανία. Θα θέλαμε να τους θυμίσουμε τη σοβαρότητα της ζωής, πόσο μάλλον που οι συνθήκες δεν είναι και τόσο ευνοϊκές για αυτούς. Εδώ και αιώνες, κινούνται και ανασαίνουν με ξενοιασιά, μέσα σε ένα τραγικό κλίμα. Η λογική μας θα περίμενε από αυτούς ένα ύφος ανάλογο με τις περιστάσεις, ένα ύφος αγωνίας και τρόμου. Αυτοί όμως τρέχουν, φλυαρούν και καμαρώνουν στον ήλιο, σαν να μη συνέβαινε τίποτα. Τούτη η πέτρα του σκανδάλου είναι ωστόσο η βάση ολόκληρου του οικοδομήματος. Η ελληνική τρέλα είναι φρόνηση. Οι άνθρωποι αυτοί συνεχίζουν το χορό τους ως το χείλος της αβύσσου – όπως οι Σουλιώτισσες που χόρευαν μπροστά στους Τούρκους πριν πηδήσουν στο κενό. Ζώντας σαν βιρτουόζοι, οι Έλληνες, ίσως από προκατάληψη, δεν χάνουν την ευκαιρία να δρέψουν τη στιγμή. Θέλουν με κάθε τρόπο να ξορκίσουν τα δεινά τους. Ελαφρότητα και αυτό; Αχ, Έλληνες, επιφανειακοί λόγω βάθους, έλεγε ο Νίτσε. Οι Έλληνες ζουν τη στιγμή με μια νωχέλεια καθαρά ανατολίτικη, έχουν όμως διαφυλάξει την ανυπομονησία του Οδυσσέα. Συνεχώς διχασμένοι ανάμεσα στην ανεμελιά τους και τη βιασύνη, λίγα πράγματα αφήνουν να ωριμάσουν, επειδή δεν ξέρουν να περιμένουν – όπως εκείνοι οι χωρικοί που πουλούν στην Αθήνα άγουρα φρούτα, γιατί βιάζονται να πάρουν χρήματα και γιατί φοβούνται μην τους τα κλέψουν. Ένα δεκαπεντάχρονο Ελληνόπουλο είναι σαν τον Χαρμίδη στο γυμναστήριο, ένα παλλόμενο πλήθος από ερωτήσεις, ένα θάμπος. Πέντε χρόνια αργότερα έχει στεγνώσει τελείως κάνοντας περιουσία με το εμπόριο ξηρών καρπών. Οι επιτακτικές ανάγκες της καθημερινής ζωής σπρώχνουν τους Έλληνες προς τις επιχειρήσεις. Ωστόσο πόσα χαρίσματα, αλλά κυρίως τι σπατάλη! Ελλείψει σοβαρών σχολείων, αφιλοκερδών πνευματικών ηγετών, ο καθένας αναπτύσσεται στην τύχη και, ασχολούμενος αποκλειστικά με τον εαυτό του, δεν αφήνει κανένα περιθώριο στον σεβασμό της παράδοσης. Είναι αλήθεια ότι το ελληνικό κράτος συμπλήρωσε μόλις έναν αιώνα ζωής και ότι οι δημαγωγοί, ο ένας ύστερα από τον άλλο, το τραβούσαν μια από εδώ και μια από εκεί. Άστατοι, ανυπόμονοι, οι Έλληνες τρελαίνονται για αλλαγή. Το έχουν στο αίμα τους. Καθώς έχουν μάθει εκ γενετής να μη σέβονται τίποτα, δεν μπορούν να ανεχθούν ούτε αρχηγούς ούτε νόμους. Το πάθος τους για ελευθερία αγγίζει τα όρια της εξέγερσης. Οι ξένες ταξιδιώτες που έρχονται από καιρό σε καιρό να θαυμάσουν το ελληνικό φαινόμενο αρνούνται να δουν την κατάσταση και δηλώνουν ότι δεν αναγνωρίζουν πια την ευρυθμία των Αρχαίων. Εκεί που περίμεναν το θαύμα, βρίσκουν την αταξία. Δεν αρνούνται την ελληνική ζωντάνια, τη θεωρούν όμως παράλογη, σπασμωδική. Πολύς θόρυβος, λένε, μάταιες προσπάθειες. Η επιπολαιότητα για την οποία κατηγορούνται οι Έλληνες επανέρχεται στο προσκήνιο. Τι παρακμή! Άλλοτε μια χούφτα Έλληνες επέβαλαν τους κανόνες τους στον κόσμο και οι μέθοδοι που διέδωσαν αποδείχτηκαν τόσο καίριες, τόσο σωστές, ώστε η Δύση δεν είχε πια λόγο να τις αμφισβητήσει. Ο σημερινός Αθηναίος πάντως έχει την αξίωση να συζητάει για τα πάντα. Δεν φτάνει που παίρνουν στο ψιλό τα σοβαρά πράγματα, οι Έλληνες παθιάζονται και για τα ασήμαντα ζητήματα. Θλιβεροί και αγνώριστοι απόγονοι!

            Μη βιάζεστε, κύριοι. Οι Αρχαίοι σας παραπλανούν – ή μάλλον οι προκαθορισμένες ιδέες σας. Τα ελληνικά, στα σχολεία μας, πάρα πολλές φορές θυσιάστηκαν για χάρη των λατινικών, και η πρόσβαση στην Αθήνα περνούσε μέσα από τη Ρώμη. Οι τετράγωνες κεφαλές μας φαντάζονται τον Πλάτωνα ή τον Αριστοτέλη με τη μεγάλη στολή του σοφολογιότατου. Έτσι, η ζωντανή, η αληθινή Ελλάδα μας ενοχλεί. Με το να θέλεις ξαφνικά στην Ελλάδα να αγγίξεις την αρχαιότητα, την τρέπεις σε φυγή. Πρέπει να ξέρεις να περιμένεις. Στο μεταξύ, οι φωνές των αχθοφόρων δεν έχουν αλλάξει, όπως δεν άλλαξε και το φαγητό στα μαγέρικα. Η αιώνια Μεσόγειος τριζοβολάει, πυρπολημένη από τον ήλιο. Ένας χορός από ζαλισμένα τζιτζίκια συνοδεύει ρυθμικά τη λάβρα του. Τα πάντα είναι φλόγα και ήχος, ψίθυρος του ουρανού. Μέσα στο κρυστάλλινο φως πάλλεται ο υδράργυρος. Όλα δονούνται, όλα μιλούν. Μια υπαινικτική ευγλωττία σπινθηροβολεί στον αέρα και φτάνει ως τον περαστικό. Γεννιέται ο διάλογος. Τα πάντα βγαίνουν στην επιφάνεια. Η σκέψη αποσαφηνίζεται, λάμπει. Και τι να πει κανείς για τις απέριττες, ευγενικές, καθάριες γραμμές της Αττικής; Αυτή η γκρίζα πέτρα, ζυμωμένη με φωτιά, κυλάει σαν νερό, εκθαμβωτική, κι ωστόσο ο κύριος όγκος της φαντάζει ξεκάθαρα στον αέρα. Τα πάντα εδώ είναι σύνθεση. Η τύχη δεν έχει θέση. Ένα σταθερό χέρι, οδηγημένο από το πνεύμα, πλανιέται ακόμα στα σμιλεμένα βουνα της Αττικής. Έχει ειπωθεί πολλές φορές ότι ο Υμηττός είναι ο πατέρας του Παρθενώνα. Είναι πέρα για αληθινό ασφαλώς, αφού ο ταξιδιώτης που θέλει να ανατρέξει στις πηγές, στρέφεται πιο εύκολα προς το βουνό παρά το ναό. Ο Υμηττός είναι το νταμάρι απ’ όπου όλα μπορούν να γεννηθούν. Μπροστά του το πνεύμα δονείται από την επιθυμία να δημιουργήσει, να συλλάβει ολοζώντανη την ουσία αυτών των γραμμών και να τη μεταφέρει σε έναν στίχο, σε μια φράση. Το έδαφος της Ελλάδας πρώτα πρώτα μας εξαγνίζει, ύστερα μας καλεί να οικοδομήσουμε έργο. Αυτό το έδαφος τέλος μας μαθαίνει να είμαστε άνθρωποι – και αυτό, περισσότερο από τα μάρμαρα, μας οδηγεί προς την αρχαιότητα


Ρομπέρ Λεβέκ (1909-1975) Καθηγητής Γαλλικών, συγγραφέας, μεταφραστής. Το 1938 διορίστηκε καθηγητής στην Αναργύρειο Σχολή των Σπετσών. Έμεινε στην Ελλάδα ως το 1948. Μετέφρασε Σικελιανό, Ελύτη, Σεφέρη κ.α. 

Απόσπασμα από το βιβλίο: Ζαν Ζενε, Ζαν Κοκτώ, Αλμπερ Καμυ, Ζαν-Πωλ Σαρτρ και άλλων, Σελίδες για την Ελλάδα του 20ου αιώνα, Κείμενα Γάλλων ταξιδευτών, Επιμέλεια Παν.Μουλλάς – Βάσω Μέντζου, Ολκος

Related Posts with Thumbnails