24 Μαρτίου 2012

Θεόφιλος Κεφαλάς - Χατζημιχαήλ



Ο Θεόφιλος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη γύρω στο 1870 και πέθανε στις 24 Μαρτίου 1934. Κυρίαρχο στοιχείο του έργου του είναι η ελληνικότητά και η εικονογράφηση της λαϊκής παράδοσης και ιστορίας.  Στην εποχή του ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ υπήρξε στόχος αποδοκιμασιών και χλευασμού. Μετά τον θάνατό του ήρθε η αναγνώριση. 

Ερωτόκριτος και Αρετούσα

Η ζωή του Θεόφιλου ήτανε πολύ δύσκολη εξ αιτίας του κόσμου που τον κορόιδευε, επειδή του άρεσε να φορά την παραδοσιακή φουστανέλα και να συζητά μόνο για τις ιστορίες του. Επιπλέον, ήταν αριστερόχειρας, πράγμα που τα χρόνια εκείνα θεωρούνταν μειονέκτημα και σχολιαζόταν αρνητικά από την κοινωνία. Οι γονείς και οι δάσκαλοί του προσπάθησαν με βίαιο τρόπο να τον κάνουν δεξιόχειρα. Ο ιδιόρρυθμος καλλιτεχνικός χαρακτήρας του, έκανε εντονότερα “χλευαστική” την εξωτερική εικόνα του στους γύρω όπου τον οδήγησε να παρατήσει νωρίς το σχολείο και να ασχοληθεί με την αγιογραφία.

Λίμνιος κεχαγιάς 



Ανήσυχος κι ονειροπαρμένος, ζώντας σ' ένα δικό του κόσμο, δεν έδειξε καμιά επιμέλεια στα γράμματα, αλλά μοναδικό "μεράκι" ήταν να ζωγραφίζει. Σε ηλικία περίπου δεκαεπτά ετών εγκατέλειψε το οικογενειακό του περιβάλλον και εργάστηκε ως θυροφύλακας («Καβάσης») στο Ελληνικό Προξενείο της Σμύρνης. Εκεί έμεινε λίγα χρόνια, πριν εγκατασταθεί στην πόλη του Βόλου, κάνοντας ευκαιριακές δουλειές, όπου θα περάσει περίπου 30 χρόνια της ζωής του, και θα αφήσει πλήθος σημαντικών έργων του.


παράλιον χωρίον της Μυτιλίνης ή Βαρειά 

Ζωγραφίζει σε καφενεία, ταβέρνες, χάνια, στο χωριό Μηλιές του Βόλου, φιλοτεχνεί την εκκλησία της Αγίας Μαρίνας, αλλά και πολλά σπίτια, ελαιοτριβεία, φούρνους, μύλους κ.α. Στο Βόλο ζωγραφίζει και πλήθος επιγραφών στα προσφυγικά των εκδιωχθέντων από την Μικρά Ασία. Δυστυχώς, πολλά από τα έργα του έχουν καταστραφεί είτε από σεισμούς και πυρκαγιές, είτε από κατεδαφίσεις και αμέλεια.



 ο Αθανάσιος Διάκος το 1821

Υπήρξε πάντοτε ιδιαίτερα φτωχός, και συχνά ζωγράφιζε τοίχους καφενείων ή σπιτιών για ένα κερδίσει μονάχα ένα πιάτο φαγητό. Εξίσου συχνά έπεφτε θύμα εμπαιγμού και περιφρόνησης ειδικά λόγω της επιλογής του, από μια ηλικία και μετά, να εγκαταλείψει τον ευρωπαϊκό τρόπο ένδυσης και να φοράει φουστανέλα, όπως οι ήρωες που απεικόνιζαν τα έργα του. Η αγάπη του για την πατρίδα και η καλλιτεχνική φύση του τον οδήγησαν ακόμα να διοργανώνει θεατρικές λαϊκές παραστάσεις με παιδιά των γύρω χωριών.  

Ο Teriant 

Το 1927 ο Θεόφιλος επιστρέφει στη Μυτιλήνη. Παρά τα πειράγματα του κόσμου συνεχίζει να ζωγραφίζει.  Για τον Θεόφιλο μαθαίνει ο εκδότης Στρατής Ελευθεριάδης-Τεριάντ, που μένει στο Παρίσι κι έχει φίλους τους διασημότερους ζωγράφους της εποχής. Eίναι πρώτη φορά που νιώθει αναγνώριση, επιπλέον συνέβαλλε αρχικά στη βελτίωση των συνθηκών επιβίωσής του και μετέπειτα (δυστυχώς μετά θάνατον) στην σταδιακή αναγνώριση του έργου του ώσπου το υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε το έργο του «χρήζον ειδικής κρατικής προστασίας». Τον Μάρτη του 1934, παραμονές του Ευαγγελισμού, βρίσκουνε τον Θεόφιλο νεκρό.

Η ωραία Αδριάνα των Αθηνών


Ως το Σεπτέμβριο του 1935, ένα χρόνο μετά το θάνατο του, μνεία στο όνομά του γίνεται μόνο σε μερικά δημοσιογραφικά κείμενα. Στις 20 Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου δημοσιεύεται στα Αθηναϊκά Νέα μια συνέντευξη του Teriade με τίτλο «Μια καλλιτεχνική ανακάλυψη. Ένας άγνωστος μεγάλος Έλληνας λαϊκός ζωγράφος, ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ» και την επόμενη χρονιά οργανώνεται από τον Teriade έκθεση έργων του στο Παρίσι. 

Το Τίναγμα των ελαίων

Ο Τάκης Μπαρλάς αποκαλεί τον Θεόφιλο «Παπαδιαμάντη της ζωγραφικής», ενώ ο Γιώργος Σεφέρης, ο οποίος το 1947 μιλάει για τον καλλιτέχνη σε έκθεση έργων του στο Βρετανικό Συμβούλιο Αθηνών, τον συσχετίζει με τον Μακρυγιάννη. Σύντομα, το όνομα και το έργο του ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο. Λίγα χρόνια μετά, εκθέτουν τα έργα του στο Λούβρο. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους.

οι αγωνιστές για τον αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας

Ο Οδυσσέας Ελύτης, έγραψε: «Επιστρέφοντας από την Αμερική, τον Ιούνιο του 1961, σταμάτησα για λίγες μέρες στο Παρίσι και, καθώς βγήκα να χαζέψω στους δρόμους, το πρώτο πράγμα που είδα ήταν, σε μια βιτρίνα βιβλιοπωλείου όπου συνήθιζα να πηγαίνω άλλοτε, τη μεγάλη αφίσα της Έκθεσης του Θεόφιλου, που είχε ανοίξει ακριβώς εκείνη την εβδομάδα στις αίθουσες του Λούβρου. Η καρδιά μου άρχισε να χτυπά δυνατά. Ε, λοιπόν, ναι. Υπήρχε δικαιοσύνη σ’ αυτόν τον κόσμο».

ο Φρίξος επί του χρυσομάλλου κριού και η Έλλη 

Ο Teriade χρηματοδοτεί την ίδρυση του Μουσείου Θεόφιλου, που άνοιξε το 1965, στη γενέτειρά του Βαρειά στη Λέσβο, όπου φιλοξενούνται 86 πίνακες του ζωγράφου. Επίσης ως μουσείο Θεοφίλου λειτουργεί το αρχοντικό Χατζηαναστάση, γνωστό σήμερα ως οικία Κοντού, στην Ανακασιά του Δήμου Ιωλκού, τους τοίχους του οποίου φιλοτέχνησε ο ζωγράφος γύρω στο 1912.



Σχετικά links:
Μουσείο Θεόφιλου
istorikathemata
wikipedia

34 σχόλια:

MYSTELIOS είπε...

Συγχαρητήρια για το ενδιαφέρον αφιέρωμα στον μεγάλο ναιφ ζωγράφο Θεόφιλο !!!
Καλή συνέχεια και καλό Σαββατοκύριακο !!!

Sue G. είπε...

"Ε, λοιπόν, ναι. Υπήρχε δικαιοσύνη σ’ αυτόν τον κόσμο» για έναν ζωγράφο που κάλλιστα βρίσκει θέση δίπλα στους επίσης ελληνικούς (sic) Κόντογλου και Τσαρούχη

Εξαιρετική ανάρτηση, Roadartist - για να μην ξεχνάμε τα σημαντικά. :-)

ΒΑΡΘΑΚΟΥΡΗΣ είπε...

ΔΙΚΑΙΩΘΗΚΕ ΤΕΛΙΚΑ. ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΤΑΚΡΙΝΟΥΝ, ΚΟΡΟΙΔΕΥΟΥΝ ΟΤΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΙΔΙΟΥΣ.
ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ Κ ΛΟΓΩ ΗΜΕΡΑΣ Κ ΛΟΓΩ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ.

Ανώνυμος είπε...

Δεν θα μπορούσε να γίνει καλύτερο αφιέρωμα, άψογος δε και ο συγχρονισμός!

H.Constantinos είπε...

Εκείνες τις εποχές το ναΐφ δεν το είχαν σε εκτίμηση... Τώρα βέβαια είναι αλλιώς!

koulpa είπε...

μπράβο roadartistaki μου.. δεκαετίες είχα να ακούσω γι αυτόν.. ο πολιτισμός μας λειτουργεί κάπως σαν τη μόδα.. ωραίο αφιέρωμα κι ενημερωτικό.. :) :)
την καλησπέρα μου καλό υπόλοιπο ΣΚ.. και καλές βόλτες.. :) :)

Ιωάννα Λουλάκη είπε...

Πολύ καλή παρουσίαση, μπράβο!
Πριν χρόνια είχα πάει στο σπίτι στην Ανακασιά του Βόλου, όπου θαύμασα τη ζωγραφική του... Επίσης είδα έργα του σε τοίχους σε ταβερνάκια του Πηλίου... Να είσαι καλά αρτιστάκι!

αντάρτισσα είπε...

Ιδιαίτερος ζωγράφος ο Θεόφιλος. Στο μουσείο λαϊκής τέχνης στην Πλάκα έχει μία έκθεση με κάποια έργα του, αξίζει να το επισκεφτεί κανείς.

kariatida62 είπε...

Αχ! Ναι ο Θεόφιλος ήταν απο τους πρώτους Ελληνες ζωγράφους που γνώρισα μέσα απο τα έργα που άφησε στα χωριά του Πηλίου όπως στις Μηλιές, στην Μακρυνίτσα, στην Άλημεριά, στην Ανακασιά.

Οταν επισκέφθηκα την ΜΥΤΙΛΗΝΗ πήγα και στην περιοχή Καρίνη όπου σε μια τεράστια κουφάλα δέντρου είχε φτιάξει το κονάκι του!!!
Πραγματικά συγκινήθηκα!
Δίκαια λοιπόν τον αποκαλούν Παπαδιαμάντη (κοσμοκαλόγερο) της Ζωγραφικής!
Πολύ ωραία ανάρτηση Αρτιστούλα!

treno fantasma είπε...

Mou leiphane auta ta afierwmata sou!
Gia auta agapisa auto to blog...

Ανώνυμος είπε...

kρίμα που το έργο του αναγνωρίστηκε μετα τον θάνατό του. υπέροχο αφιέρωμα! eviv

Μηθυμναίος είπε...

Πολύ χαίρομαι, Καλλιτέχνιδα που καταπιάστηκες με τον συμπατριώτη μου λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο Χατζημιχαήλ!
Και ευτυχώς, θα πρέπει να λέμε, που βρέθηκε ο μεγάλος τεχνοκριτικός, τέκνο της Λέσβου κι αυτός, Στρατής Ελευθεριάδης-Τεριάντ, που τον ανέδειξε σε παγκόσμια φιγούρα.
Όμως η μεγάλη ντροπή είναι το ότι οι επίσημοι φορείς του πολιτισμού περί άλλων τυρβάζουν κι αφήνουν να χαθούν έργα ζωής που άλλοι άφησαν στην πατρίδα.
Το Γενάρη το 2011 είχα αναφερθεί για την Τεράστια ζημιά στο Μουσείο Θεόφιλου στη Μυτιλήνη.

Φαίνεται τώρα πως κάτι βάλθηκαν να κάνουν τώρα. Ίδωμεν!

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Πολύ ωραία ανάρτηση, βρε roadartist. Εγώ θα ήθελα να σταθώ στο προηγούμενο σχόλιο του Μηθυμναίου, στο περί εγκατάλειψης και του μουσείου στη Μυτιλήνη και των συνακόλουθων φθορών. Γιατί πια δεν είναι μόνο αν έχουμε στο νεοελληνικό πολιτισμό μας προσωπικότητες και αξίες σημνατικές. Είναι αν αυτές τις αξίες με τα έργα μας και το δημιουργικό μας τρόπο είμαστε σε θέση να τις τιμούμε, να τις σεβόμαστε και να τις αναπτύσσουμε/εξελίσσουμε.
Έχουμε δρόμο πολύν ακόμα, μπροστά μας, πιστεύω. Αλλά θέλω να πιστεύω, ταυτόχρονα, πως,έστω και μειοψηφικά, υπάρχουν οι ευαίσθητοι/ευαισθητοποιημένοι άνθρωποι με κοινωνικό προβληματισμό που θα βοηθάνε πάντα σ' αυτή την κατεύθυνση
( Χα! Σαν προεκλογικός λόγος κατάφερα να ακουστεί το σχόλιο! Πάει, με έφαγε η αλλοτρίωση:-) )

Φιλιά

Roadartist είπε...

@ ART-TRAVELLER : Καλησπέρα, χρόνια πολλά, καλά να περάσεις σήμερα! Ταξιδευτή της τέχνης χαίρομαι που σου άρεσε, φιλιά :)

Roadartist είπε...

@ Sue : Ξέρεις μόνο αυτά τα 'σημαντικά' θα μας βοηθήσουν να συνεχίσουμε. Τα άλλα μας τελείωσαν, και έρχονται και πιο δύσκολα. Σε ευχαριστώ.

Roadartist είπε...

@ ΒΑΡΘΑΚΟΥΡΗΣ : όντως, απόδειξη της δύναμης του να αγαπάς κάτι και της δύναμης να μη σε νοιάζει τι λέει ο κόσμος για σένα...

Roadartist είπε...

@ ηλιογράφος : Αν σκεφτείς πως οι ζωγραφιές του ήταν ως επί των πλείστων οι ήρωες της ιστορίας, είναι όντως επίκαιρη :)

Roadartist είπε...

@ H.Constantinos : μετά ξεκινήσαμε να εκτιμάμε ότι αναφερόταν στην λαϊκή παράδοση... σήμερα όντως είναι αλλιώς...

Roadartist είπε...

@ koulpa : ήθελα καιρό να ανεβάσω ένα σχετικό αφιέρωμα, μα όλο το άφηνα. Τελικά το συνδύασα με αφορμή τη μέρα που έφυγε. Ευχαριστώ κουλπακι, φιλιά, χρόνια πολλά!

Roadartist είπε...

@ Ιωάννα Λουλάκη : δεν έχω βρεθεί ποτέ στο Πήλιο, ούτε στο Βόλο, θα το ήθελα! Χρόνια πολλά Ιωάννα!

Roadartist είπε...

@ αντάρτισσα : Έχω περάσει πολλές φορές απ' έξω, βλέπω την αφίσσα που αναφέρει την συλλογή έργων του Θεόφιλου, αλλά δεν τα έχω θαυμάσει... Κάποια στιγμή πρέπει να πάω.

Roadartist είπε...

@ kariatida62 : Δεν έχω επισκεφτεί ούτε το Πήλιο, ούτε τη Μυτιλήνη, πολύ θα το ήθελα. :) Μου αρέσει που σου άρεσαν τόσο, μακάρι να τα διατηρήσουν να τα δούμε και εμείς, σε ευχαριστώ, χρόνια πολλά, καλή δύναμη :)

Roadartist είπε...

@ treno fantasma : έχουν μειωθεί κατά πολύ αυτά τα αφιερώματα εδώ στο blog. Δε βοηθάει καθόλου η εποχή και κυρίως όλα όσα ζούμε. Με επηρεάζουν ψυχολογικά και μου κόβουν την διάθεση για να γράψω. Π.χ. βλέπω εβδομαδιαία θέατρο και δεν έχω ανεβάσει καμία σχετική ανάρτηση...

Roadartist είπε...

@ eviv : Κρίμα και άδικο για εκείνο!

Roadartist είπε...

@ Μηθυμναίος : Είχα σκεφτεί να κάνω μια σχετική αναφορά στο τέλος του ποστ, μα τελικά δεν το πρόσθεσα. Θυμάμαι αυτή την ανάρτηση και το σχετικό μας προβληματισμό. Και μόνο που το σκέφτομαι φίλε Μηθυμναίε στεναχωριέμαι. Καλά έκανες και το ανέφερες εδώ.

Roadartist είπε...

@ Διονύσης Μάνεσης : Πολύ σωστά όλα όσα γράφεις Διονύση. Σκέφτηκα τα ίδια καθώς ανέβαζα το ποστ, με τις σκέψεις σας ολοκληρώνεται και συμπληρώνεται την ανάρτηση. Μεγάλη θλίψη για το πως καταστρέφουμε ότι αξίζει. Τι μπορείς να πεις; Χρόνια πολλά, καλές αντοχές!

Flora είπε...

Road... χρόνια πολλά!!!
Μου αρέσει να διαβάζω (όταν έχω χρόνο, δηλαδή) τα σχόλια εδώ μέσα.
Κερδίζει κανείς κι από αυτά.
Καλά το λες ότι συμπληρώνεται η ανάρτηση...

Φιλιά πολλά
μετά θερμών ευχαριστιών
και για τις υπέροχες αναρτήσεις σου
αλλά και για τη βοήθεια
που απλόχερα προσφέρεις
όποτε στη ζητήσω...

Να είσαι καλά
και να πολεμάς
με τα δικά σου όπλα
το κακό.

Roadartist είπε...

@ Flora : Τα σχόλια είναι πραγματικά πολύ σημαντικά σε αυτό το μπλογκ, προεκτείνουν τις αναρτήσεις! Ότι μπορεί ο καθένας μας Φλώρα, όπως το σκέφτεσαι ακριβώς. Καλή εβδομάδα.

pAnOs είπε...

...αποψε η ταινια ΘΕΟΦΙΛΟΣ στη ΕΤ3 ( 23:00)....εστι για συνεχεια στο ομορφο αφιερωμα σου r/a ....παντα με θερμους χαιρετισμους ...

Roadartist είπε...

@ pAnOs : Σε ευχαριστώ Πάνο! Φαντάζομαι πως θα άξιζε, καλό μεσημέρι!

α Κενταύρου είπε...

Πολλά διδακτική η ανάρτηση σου, που θάλεγαν οι Κύπριοι αδελφοί μας.

Roadartist είπε...

@ α Κενταύρου : Σε ευχαριστώ. Την είχα ανεβάσει πέρσι τέτοια μέρα, νομίζω ότι άξιζε να τη θυμηθούμε σήμερα από το facebook. Είμαστε φίλοι κ εκεί; Καλό απόγευμα!

Ανώνυμος είπε...

Τον Θεόφιλο τον αγαπώ πολύ, για αυτό και ανέτρεξα τώρα να ανοίξω τη συγκεκριμένη ανάρτησή σου Ρόουντ,

πραγματικά δάκρυσα και εγώ ξαναδιαβάζοντας την ιστορία της δύσκολης ζωής του, και τα λόγια του Ελύτη, το 1965,

και τι ωραίοι πίνακες!! μα, πως είναι δυνατόν να μην τον αναγνώριζαν, κάπως έστω, όσο ζούσε,


παλιόκοσμος.....αλλά όπως είπε ο Ελύτης, υπάρχει δικαιοσύνη...

φιλιά!!

Roadartist είπε...

@ irinivergopoulou : έκανες πολύ καλά, και εγώ τον αγαπώ. Ειρήνη έτσι πάντα δεν είναι ο κόσμος όμως; Ακόμη και σήμερα νομίζω πως ότι δεν καταλαβαίνουμε ή ότι υπερέχει από εμάς, αμέσως το κοροιδεύουμε. Ευτυχώς για τον Θεόφιλο υπήρξε δικαίωση. Μακάρι να υπήρχε για όλους, μακάρι. Φιλιά πολλά!!!!

Related Posts with Thumbnails