Χαλασοχώρηδες : Κερδίστε διπλές προσκλήσεις

 Οι Χαλασοχώρηδες επιστρέφουν... για τρίτη χρονιά! 
Πέρσι είχαμε παρακολουθήσει τους "Χαλασοχώρηδες", τη θεατρική μεταφορά του ομώνυμου διηγήματος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Μια πολύ καλή παράσταση. 
Μπορείτε να διαβάσετε την περσινή παρουσίαση με τις εντυπώσεις και τα σχόλια που επακολούθησαν, πατώντας εδώ : Οι Χαλασοχώρηδες

Η παράσταση συνεχίζεται για 3η χρονιά. Οι συντελεστές της, προσφέρουν 3 διπλές προσκλήσεις για την Κυριακή 3/11 για τους αναγνώστες του "roadartist in athens"!

Η πολιτική κωμωδία του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

περιγράφει την τελευταία εβδομάδα των βουλευτικών εκλογών σε ένα ελληνικό νησί...
Και από την Ελλάδα του 2013, ταξιδεύουμε πίσω στην Ελλάδα του 1892,

ακριβώς ένα χρόνο πριν την πτώχευση του '93...

Ένα σπουδαίο κείμενο που μπορεί να χαρακτηριστεί και 

σημαντικό μάθημα πολιτικής ιστορίας.

Με τον απολαυστικό, μεστό λόγο του Παπαδιαμάντη 

αλλά και χιούμορ... 
... για να μπορέσουμε να αντέξουμε τις αλήθειες του.

ΧΑΛΑΣΟΧΩΡΗΔΕΣ

ΑΠΟ ΤΙΣ 19 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, 

κάθε Σάββατο 21.15 και Κυριακή 18.30

στο Θέατρο ALTERA PARS - Μεγάλου Αλεξάνδρου 121 

( Η παράσταση μπορεί να παρουσιαστεί και σε σχολεία ή/και

να φιλοξενήσει σχολεία στο χώρο του θεάτρου, κατόπιν σχετικής συνεννόησης.)

**

Κερδίστε 3 διπλές προσκλήσεις για την παράσταση της Κυριακής 3/11.

Δηλώστε τη συμμετοχή σας με email (με το ονοματεπώνυμο σας) 
στο : maroadartist@gmail.com έως την Πέμπτη 31/10.
Στο θέμα, να γράψετε για το "Διαγωνισμό : Χαλασοχώρηδες". 
Οι νικητές θα ειδοποιηθούν με email, 
τα ονόματά τους θα βρίσκονται στο ταμείο του θεάτρου. 

Μάνος Χατζιδάκις, To χαμόγελο της Τζοκόντας

Ο Μάνος Χατζιδάκις γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 23 του Οκτώβρη του 1925.

Όπως έχω αναφέρει και στο παρελθόν, για όσο διάστημα θα υπάρχει το ιστολόγιο δεν θα πάψουν να γίνονται αναφορές στο Μάνο Χατζιδάκι. Πράγμα που έχει τηρηθεί ως σήμερα. Έχουν ήδη ανέβει δεκαπέντε σχετικά αφιερώματα, τα οποία μπορείτε να τα διαβάσετε στο τέλος του post.

Στη σημερινή μέρα, θέλησα να ανεβάσω το Χαμόγελο της Τζοκόντας. Νομίζω ότι ταιριάζει απόλυτα στο φετινό, περίεργο φθινόπωρο.  
Το Χαμόγελο της Τζοκόντας είναι ένα πραγματικό αριστούργημα. Σπάνια συνδέθηκε με τέτοιο μοναδικό τρόπο η κλασσική, η τζαζ και η ελληνική μουσική. Δίχως υπερβολή ο δίσκος είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της μουσικής.  Διαρκεί μόλις 28 λεπτά, αλλά αυτό το χρονικό διάστημα είναι αρκετό για να ταξιδέψει τη ψυχή σας, όπως λίγα πράγματα μπορούν να καταφέρουν... Ανοίξτε το παρακάτω βίντεο και αφήστε τις μελωδίες να πλημμυρίσουν το δωμάτιο σας. Παράλληλα μπορείτε να επισκεφτείτε τις προηγούμενες αναρτήσεις και να διαβάστε τα λόγια του. Είναι εύστοχα, επίκαιρα όσο ποτέ άλλοτε. 

   

ΤΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ ΤΗΣ ΤΖΟΚΟΝΤΑΣ (GIOCONDA'S SMILE) Manos Xadjidakis, 1965 

1.Όταν έρχονται τα σύννεφα (when the clouds come) 2.Kοντέσα Εστερχάζυ (Countess Esterhazy) 3.Η παρθένα της γειτονιάς μου (Τhe virgin in my neighborhood) 4.Βροχή ( Rain) 5.Προσωπογραφία της μητέρας μου (Portrait of my mother) 6.Το κονσέρτο (The concerto) 7.Ο κ. Νολλ ( Mr. Κnoll) 8.Οι δολοφόνοι ( The assassins) 9. Βραδινή επιστροφή (Returning in the evening) 10.Χορός με τη σκιά μου (Dance with my own shadow)

Όπως αναφέρει ο Χατζιδάκις, η έμπνευση για το συγκεκριμένο δίσκο, ήταν μια γυναίκα στη Νεα Υόρκη :

"Σε μια παρέλαση στην Νέα Υόρκη, με μουσικές και χρώματα και με πλημμυρισμένη από κόσμο την 5η Λεωφόρο, βρισκόμουν μια Κυριακή το απόγευμα το φθινόπωρο του 1963, όταν συνάντησα μια γυναικούλα να περπατάει μοναχή με μιαν απελπισμένη αδιαφορία για ό,τι συνέβαινε γύρω της, χωρίς κανείς να την προσέχει, χωρίς κανέναν να προσέχει, μόνη έρημη μες το άγνωστο πλήθος που την σκουντούσε, την προσπερνούσε ανυποψίαστο, εχθρικό, αφήνοντας την να πνιγεί μες τη βαθιά πλημμύρα της λεωφόρου, μέσα στη θάλασσα που ακολουθούσε, μέσα στο αγέρι που άρχιζε να φυσά.

Έμεινα στυλωμένος, ο μόνος που την πρόσεξε κι έκαμα να την πάρω από πίσω, να την ακολουθήσω και πλησιάζοντας την να της μιλήσω, χωρίς να ξέρω τι να της πω, μα ίσαμε ν' αποφασίσω την έχασα από τα μάτια μου. Έτρεξα λίγο μπρος, ανασηκώθηκα στα πόδια για να την ξεχωρίσω, μα η μεγάλη μαύρη θάλασσα του κόσμου την είχε καταπιεί. Μέσα μου κάτι σκίρτησε οδυνηρά. Χωρίς να καταλάβω είχα σταθεί έξω από το βιβλιοπωλείο του Ριτζόλλι και στη βιτρίνα του απέναντι μου ακριβώς, βρισκότανε ένα βιβλίο για τον Ντα Βιντσι, με την Τζοκόντα στο εξώφυλλό του να μου χαμογελά απίθανα αινιγματική, αυτόματα μεγενθημένη, όσο η γυναίκα που χάθηκε στο δρόμο.

Δε ξέρω γιατί ολ' αυτά μπερδεύτηκαν περίεργα μέσα μου, μαζί μ' ένα εξαίσιο θέμα του Βιβάλντι που είχα ακούσει πριν από λίγες μέρες και που εξακολουθούσε να επανέρχεται τυραννικά στη μνήμη μου.

Τα δέκα αυτά τραγούδια γράφτηκαν μ' ένα συγκερασμό απελπισίας και αναμνήσεων . Το θέμα είναι η γυναίκα έρημη μες τη μεγάλη πόλη. Το κάθε τραγούδι είναι ένας μονόλογος της κι όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της. Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί."

***

Παλιότερες αναφορές για τον Μάνο Χατζιδάκι στο blog, 

αξίζουν την περιήγηση σας :

Μάνος Χατζιδάκις: «Διψάμε για ουρανό»!

"Βιογραφικό σημείωμα" Μάνου Χατζιδάκι

Μάνος Χατζιδάκις: "Ας περάσουμε μια καταστροφή, μπας και σωθούμε σοβαρά."

Μάνος Χατζιδάκις, ο Λαχειοπώλης του Ουρανού...

Άποψη του Μάνου για την Παιδεία

κείμενο Μ.Χατζιδάκι, γραμμένο το χειμώνα του '85 προς '86 

Το Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι

Αφιέρωμα από την εκπομπή «Μηχανή του χρόνου»
"Ο νεοναζισμός δεν είναι οι άλλοι"
Το πρόσωπο του τέρατος, Μάνος Χατζιδάκις

"Ο καθρέφτης και το μαχαίρι", του Μάνου Χατζιδάκι
Αναφορά του Μάνου Χατζιδάκι στο Ρεμπέτικο 
σχόλια του Τρίτου
 ..τα παιδιά του Πειραιά..
..όταν έρχονται τα σύννεφα..

"Κάτι θα γίνει, θα δεις", του Χρήστου Οικονόμου

"Κάτι θα γίνει, θα δεις" ή αλλιώς καθημερινές ιστορίες στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης... Ο Οικονόμου σε αυτή τη συλλογή διηγημάτων του, επιλέγει να βγάλει από την αφάνεια τους "ήρωες" της διπλανής μας πόρτας. Απολυμένους, με ανεξόφλητα δάνεια και απλήρωτες κάρτες, που βιώνουν την ανεργία, το φόβο και την ανασφάλεια του σήμερα. Δεκαέξι διηγήματα "για τους φτωχούς ανθρώπους" (τίτλος και ενός διηγήματος του βιβλίου), για τους "βιοπαλαιστές", τους δοκιμαζόμενους ανθρώπους της εποχής. Δεκαέξι ιστορίες από τις φτωχογειτονιές της Αθήνας, από τα Καμίνια, τη Νίκαια, τη Δραπετσώνα. Ιστορίες για τράπεζες που αρπάζουν σπίτια, για σπίτια που παίρνουν φωτιά - καίγοντας μαζί και τα όνειρα των ιδιοκτητών τους, κάνοντας τα στάχτη. Για τα βάσανα, το φόβο, τη "μοχθηρή φτώχεια", τη μοναξιά και το σκοτάδι της εποχής μας.

«Μέρα νύχτα βλέπω ανθρώπους τσακισμένους από τη δουλειά. Κουρασμένους ανθρώπους φοβισμένους. Λες και δε γίνεται πια να δουλέψεις χωρίς φόβο. Λες και σε πληρώνουν πια όχι για να ζεις μα για να φοβάσαι. Και λέω. Λέω να μη γίνω έτσι κι εγώ ν’ αντισταθώ να μη με πάρει από κάτω. Αλλά πόσο ν’ αντέξεις. Κι όσο περνάει ο καιρός εγώ πάω μπροστά κι η καρδιά μου και το μυαλό μου πάνε πίσω στα περασμένα. Και λέω να δεις που μια μέρα θα χαθούμε εμείς οι τρεις εγώ η καρδιά μου και το μυαλό μου και τότε τι θα γίνει. Δεν ξέρω τι θα γίνει. Μια μέρα. Έτσι.» (σελ. 154)

«Γιατί το λένε όλοι πως είναι παρηγοριά μεγάλη ν’ ακούς μια ανθρώπινη φωνή μέσα στη νύχτα. Είναι μεγάλη παρηγοριά να ξέρεις πως κάποιος ξενυχτάει από φόβο – να ξέρεις πως κάποιος κάνει κάτι για να διώξει το φόβο.» (σελ. 51)

Ο συγγραφέας επιλέγει να εμβαθύνει σε "ανώνυμους" ήρωες της εποχής μας και να τους δώσει φωνή. Μοιάζει να στέκεται πάνω από τα προβλήματα του καθένα που ζει «γεμάτος μ' ένα απίστευτο κενό». (σελ. 88) Αφηγείται τις ιστορίες με μια σπάνια ευαισθησία, ενσυναίσθηση.  Με μια εξαιρετική γραφή, με λέξεις που ματώνουν...

«Όλη η ζωή ένας συμβιβασμός. Κι ο κάθε άνθρωπος, σκέφτεται η Νίκη, από ένα συμβιβασμό γεννιέται – από εκείνο το μεγάλο σιωπηρό ναι που λένε οι πατεράδες και οι μανάδες μας όταν αποφασίσουν να μας φέρουν στον κόσμο. Κάθε άνθρωπος κουβαλάει το συμβιβασμό μέσα του, στο αίμα του. Γι’ αυτό και όλες οι επαναστάσεις είναι καταδικασμένες να αποτύχουν. Και μετά σκέφτεσαι πως δεν πρέπει να σκέφτεσαι τέτοια πράγματα.» (σελ. 122)

Απόλυτα ρεαλιστής, δεν επιλέγει να εξιδανικεύσει την πραγματικότητα. Ο τίτλος του βιβλίου "Κάτι θα γίνει, θα δεις" φαίνεται περισσότερο ειρωνικός, παρά ελπιδοφόρος. Καθότι όλοι οι ήρωες μένουν ηττημένοι. Στο τέλος δεν έρχεται η λύτρωση. Δεν επεμβαίνει κανένας απομηχανής θεός από το πουθενά για να τους σώσει. Κανένα διήγημα δεν έχει θετική έκβαση. Οι ήρωες απομονωμένοι, συμβιβασμένοι σε δουλειές που μισούν, με χρέη, μάταιες ονειροπολήσεις και μια καθημερινότητα που τους αφανίζει λίγο - λίγο. «Κομμάτι κομμάτι μου παίρνουν τον κόσμο μου.» (σελ. 255)

Λιτή γλώσσα, συμβολισμοί, καυστικότητα. Απόλυτα αιχμηρή γραφή σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συλλογές διηγημάτων των τελευταίων ετών.

«Μπορεί να μην τελειώσει ο κόσμος αλλά οι άνθρωποι. Να σταματήσουν οι άνθρωποι να βλέπουνε όνειρα ή να κοιμούνται ή να κάνουν έρωτα ή να πίνουνε κρασί ή να φιλιούνται. Κάτι τέτοιο. Μπορεί έτσι να έρθει το τέλος. Όχι από μετεωρίτες ή απ’ τα πυρηνικά ή απ’ το λιώσιμο των πάγων. Όχι μ’ εκρήξεις και σεισμούς και τυφώνες. Όχι απέξω αλλά από μέσα. Έτσι είναι το σωστό να γίνει. Γιατί ζούμε μέσα στον κόσμο αλλά όχι μαζί με τον κόσμο. Αιώνες τώρα σταματήσαμε να ζούμε μαζί με τον κόσμο. Θα’ ναι άδικο λοιπόν να χαθεί ο κόσμος μαζί μας. Μεγάλη αδικία.» (231)

Ο Χρήστος Οικονόμου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1971. Μεγάλωσε στην Κρήτη και στον Πειραιά. Η συλλογή διηγημάτων "Κάτι θα γίνει, θα δεις" από τις Εκδόσεις Πόλις, τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος. Έχει μεταφραστεί στα γερμανικά και τα ιταλικά.
Στο ιστολόγιο πρόσφατα αναδημοσιεύτηκε ένα εξαιρετικό κείμενο του, το οποίο μπορείς να το διαβάσεις, πατώντας εδώ : [Εις Εαυτόν].

χαρτόκουτο

*The Great Depression 

Τον συναντάω συχνά στο δρόμο μου. Είναι νέος, μπορεί να είμαστε συνομίληκοι. Στην άκρη του δρόμου, στο ίδιο πάντα σημείο, στην Πλάκα. Ακριβώς πιο πέρα από τα τουριστικά μαγαζιά με τα σουβενίρ και τις περικεφαλαίες του ένδοξου παρελθόντος μας, ξέρεις εκείνου που ανασύρουμε μνήμες για να υψωθούμε λιγάκι. Κάτω από την Ακρόπολη, στο πιο τουριστικό σημείο της πόλης... Έχει ένα μικρούλι μαύρο γατάκι στην αγκαλιά του. Το κρατά σε μια ασφυκτική αγκαλιά, με μια απίστευτη τρυφερότητα, δοτική αγάπη. Εκείνος είναι πάντα μέσα σε ένα χάρτινο κουτί. Αυτό το χαρτί δεν το αφήνει να φύγει από κοντά. Περικυκλωμένος από αυτό το μικρό χάρτινο κουτί, ακόμη και τις  ζεστές μέρες. Πράγμα που σημαίνει πως το χαρτόκουτο δεν του προσφέρει ζεστασιά, μα προφανώς μια πολυπόθητη αίσθηση ασφάλειας. Ίσως το αισθάνεται σαν το προστατευτικό σπίτι που δεν έχει.  Όπως τα παιδιά φτιάχνουν κόσμους, χαμόγελα, ρόλους με το μυαλό τους, έτσι και αυτός ο άνθρωπος φτιάχνει μια δική του ιστορία, αλλάζοντας, ξεγελώντας τη δύσκολη κατάσταση που βιώνει.

Σκέφτηκα να τον φωτογραφίσω, μα δεν το έκανα. Η εικόνα ήταν τόσο τρομερά αποστομωτική, μα ένιωσα ότι δεν είχα αυτό το δικαίωμα, ακόμη και αν ο σκοπός μου ήταν να αποτυπώσω την τρυφερότητα του. Ίσως να νιώθει στη "φιλία" και στην επαφή με αυτό το ζώο, όσα δεν ένιωσε από τους ανθρώπους. Σου μεταφέρω αυτή την εικόνα, απλώς περιγράφοντας τη. Όσο χειμωνιάζει, τα πράγματα θα γίνονται δυσκολότερα για αρκετούς ανθρώπους εκεί έξω. Δεν θέλω να πω τίποτα άλλο, μόνο ότι ντρέπομαι και λυπάμαι για όλη αυτή τη φρικτή φτώχεια που περικυκλώνει τριγύρω τους πάντες... Μακάρι να σταματήσει εδώ.

* The Great Depression was a severe worldwide economic depression in the decade preceding World War II. The timing of the Great Depression varied across nations, but in most countries it started in 1930 and lasted until the late 1930s or middle 1940s. It was the longest, most widespread, and deepest depression of the 20th century.

Ελληνικές Θάλασσες. Ένα φωτογραφικό ταξίδι μέσα στο χρόνο @Μουσείο Μπενάκη

Την Παρασκευή βρεθήκαμε στο Μουσείο Μπενάκη (Κτήριο οδού Πειραιώς), όπου περιηγηθήκαμε στην έκθεση φωτογραφίας "Ελληνικές θάλασσες. Ένα φωτογραφικό ταξίδι μέσα στο χρόνο". 

Η έκθεση ξεκίνησε στις 10/10/2013 και θα διαρκέσει έως και τις 05/01/2014.

Αντικειμενικά νομίζω πως πρόκειται για μια από τις πιο ταξιδιάρικες, ωραίες, ενδιαφέρουσες εκθέσεις φωτογραφίας που έχουν παρουσιαστεί στο Μουσείο Μπενάκη. 

Όπως καταλάβατε και από τον τίτλο, θέμα της έκθεσης είναι η ελληνική θάλασσα, όπως έχει απαθανατιστεί από γνωστούς αλλά και ερασιτέχνες φωτογράφους, στο πέρασμα των αιώνων. Η θάλασσα άρρηκτα συνδεμένη με την ιστορία της χώρας και με τη ζωή των κατοίκων της, δεν έπαψε ποτέ να εμπνέει ποιητές και καλλιτέχνες. 

Μετά την εφεύρεση της φωτογραφίας στα μισά περίπου του 19ου αιώνα και ως σήμερα, στις ζωγραφικές αναπαραστάσεις του ελληνικού θαλασσινού τοπίου προστέθηκαν αναρίθμητες φωτογραφικές εικόνες του ίδιου θέματος.

Οι συγκεκριμένες φωτογραφίες αποτελούν ένα χρονικό της ιστορίας της Ελλάδας. Τρομερά ενδιαφέρον να παρατηρείς τα πρόσωπα των ανθρώπων, τις αλλαγές στην ενδυμασία τους, τα χαμόγελα, τη θλίψη τους, αναλόγως τη χρονική περίοδο που τραβήχτηκαν οι φωτογραφίες. 

Στην έκθεση παρουσιάζονται 350 περίπου φωτογραφίες χωρισμένες σε 5 χρονολογικές ενότητες: δεύτερο μισό του 19ου αιώνα - οι πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, μεσοπόλεμος - μεταπολεμική περίοδος - εποχή της μεταπολίτευσης έως σήμερα. 

Στην έκθεση, ανάμεσα σε άλλους, θα μπορέσετε να δείτε φωτογραφίες των Fred Boissonas, Κώστα Μπαλάφα, Δημήτρη Χαρισιάδη, Hubert Pernot , Ανδρέα Εμπειρίκου, Κωνσταντίνου Μάνου, Βούλας Παπαιωάννου, Nelly's κ.α. 

Ανάμεσα στις φωτογραφίες, στίχοι από ποιήματα με θέμα τη θάλασσα.

Η επιλογή των φωτογραφιών πραγματοποιήθηκε από την Φανή Κωνσταντίνου και την Αλίκη Τσίργιαλου (επιμελήτριες του Φωτογραφικού Αρχείου Μουσείου Μπενάκη), καθώς και από τον Κωστή Αντωνιάδη (καθηγητή φωτογραφίας στο Τμήμα Φωτογραφίας και Οπτικοακουστικών Τεχνών του T.E.I. Aθήνας) μετά από συστηματική αναδίφηση σε αρχεία και ιδιωτικές συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Μέσα από το πλούσιο οπτικό θησαυρό που συγκεντρώθηκε ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει τη σχέση των ανθρώπων με τη θάλασσα, 

 τον τρόπο ζωής στις παραθαλάσσιες και νησιωτικές περιοχές,

την ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας, καθώς και τον περίπλου 

των ελληνικών νησιών από τους πρώτους περιηγητές έως και τον μαζικό τουρισμό.

Η έκθεση πραγματοποιείται με την ευκαιρία της διοργάνωσης της ετήσιας Διεθνούς Συνάντησης Επιμελητών Φωτογραφικών Συλλογών και Μουσείων από το Μουσείο Μπενάκη, γνωστής ως Oracle (6-10 Νοεμβρίου 2013). Εντάσσεται στο εκθεσιακό πρόγραμμα του Athens Photo Festival.

Εξαίσιο το στήσιμο της έκθεσης, η ποικιλία και οι επιλογές των φωτογραφιών. 

Αξίζει να την επισκεφτείτε! 

Ημέρες και ώρες λειτουργίας της έκθεσης: 

Πέμπτη και Κυριακή από τις 10:00 έως τις 18:00. 

Παρασκευή, Σάββατο: 10:00-22:00. 

Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη: κλειστά @ Μουσείο Μπενάκη  

Θα διαρκέσει έως και τις 05/01/2014.

Σχετικά αφιερώματα στο ιστολόγιο : 

Fred Boissonas, Κώστας Μπαλάφας, Δημήτρης Χαρισιάδης, Hubert Pernot , Ανδρέας Εμπειρίκος, Κωνσταντίνος Μάνος

"έννοιες" αντίστασης

Φυσικά δεν είναι σιωπή. Ποτέ δεν κράτησα ουδέτερη ή αμέτοχη στάση σε όσα ζούμε. Ποτέ δε συμμετείχα σε κλίκες για να επωφεληθώ το παραμικρό. Είναι απλώς ότι απ' όσα ζούμε, τίποτα δε με ξαφνιάζει. Όλα μου φαίνονται αναμενόμενα.  Είναι που πιστεύω ότι η παιδεία, η κουλτούρα και η ανάδειξη τους, αποτελούν σημαντική πράξη αντίστασης. Είναι η επίμονη προσπάθεια να μην απαξιωθούν στα μάτια μου, όσα έχουν απαξιωθεί καιρό τώρα από ένα μεγάλο κομμάτι της νεοελληνικής κοινωνίας. Απαξιωμένα πολύ πριν αυτή η "κρίση" εισβάλλει στις ζώες μας. Σκέψου λίγο τι είναι πιο δύσκολο: Η εύκολη καταδίκη, η γενική κατακραυγή, το μίσος ή η επιμονή σε όσα ακόμη "φωτίζουν", ειδικά μάλιστα όταν είσαι επιβάτης στο καράβι που βουλιάζει με ταχύτητα; Δεν είμαι άτρωτη, μάλλον το αντίθετο. Αισθάνομαι κουρασμένη, αλλά δεν επιτρέπω στον παραλογισμό να με νικήσει. 

Δεν υπάρχει πιο ακραία, πιο βίαιη, πιο ανήθικη, εγκληματική και κατακριτέα στάση ζωής από τη φασιστική. Δυστυχώς πρόκειται για τάση ριζωμένη βαθιά στις κοινωνίες. Ο ρατσισμός, η φυλετική προκατάληψη, δεν είναι κάτι καινούργιο που ανακαλύπτουμε και βιώνουμε σήμερα. Έχει μακρά ιστορία στην ευρωπαϊκή σκέψη. Οι πηγές αποδεικνύουν με ξεκάθαρο τρόπο την εξέλιξη των εννοιών. Αρκεί μονάχα να στραφείς στην ιστορία για να συνειδητοποιήσεις από πού προέρχονται και πού σε ωθούνε.

Ας σταθούμε στον Χέρντερ (1744–1803), ο οποίος ήταν ο πρώτος που στο έργο του "Ιδέες περί της φιλοσοφίας και της ιστορίας του ανθρώπου" (1784-91) απέρριψε τον οικουμενισμό που διέπνεε η αντίληψη του Διαφωτισμού για τον άνθρωπο, για τον πολιτισμό και την ιστορία. Αντί για τον Άνθρωπο εν γένει, ο Χέρντερ ήταν ο πρώτος που έστρεψε το ενδιαφέρον του στη ξεχωριστή ιδιοσυγκρασία που έχει κάθε διαφορετική φυλή, όπως ενσαρκώνεται στα ιδιόμορφα ήθη και έθιμα της. Ουσιαστικά απέρριψε την ενιαία πορεία τελειοποίησης της ανθρωπότητας και έδωσε έμφαση στην επίδραση του κάθε τόπου, των ιδιαίτερων ηθών και παραδόσεων που αναπτύσσονται ως συνέπεια τους. Ήταν εκείνος που υποστήριξε ότι ο άνθρωπος δεν διαμορφώνεται από τις γνώσεις του, από την εργασία και τις επιλογές του, αλλά από τους προγόνους του, την κληρονομημένη κουλτούρα και το "έθνος" του. Οι ιδέες του αποτελούν την πρώτη συστηματική διατύπωση του εθνοτικού δόγματος, της ιδέας ότι κάθε έθνος, κάθε πολιτισμικά διακριτή κοινότητα, δικαιούται να αποτελεί μια εξίσου αυτόνομη πολιτική οντότητα.  Αυτές οι ιδέες αποδείχτηκαν το πρώτο βήμα προς τη μετατροπή της κουλτούρας από παιδεία σε επικράτεια, από χώρο δημιουργικής αντίστασης σε αποκλεισμό του Άλλου. 

Μα πριν ακόμα από τον Χέρντερ, ο Σουηδός φυσιοδίφης Λινναίος (Carl von Linne, 1707-78), υπεύθυνος για την εισαγωγή του όρου Homo Sapiens για την επονομασία του ανθρωπίνου είδους, και την καθιέρωση ενός ενιαίου συστήματος ονοματολογίας για τα ζώα και τα φυτά, είχε προτείνει μια συστηματική σύνδεση των πολιτιστικών και ηθικών χαρακτηριστικών με τις διάφορες ανθρώπινες φυλές, κατατάσσοντας αυτές σε μια ιεραρχική κλίμακα, στην κορυφή της οποίας τοποθέτησε τον "λευκό, ευγενικό, νομοταγή Ευρωπαίο". 

Έπειτα ο εθνικιστικός πυρετός του 19ου αιώνα, με την έμφαση που έδωσε στην πολιτισμική ιδιαιτερότητα των λαών, συνέβαλε καθοριστικά στην καθιέρωση της ιδέας περί φυλής. Η ιδέα της πολιτισμικής ανωτερότητας που επέβαλε ο εθνικιστικός ναρκισσισμός, συνδυάστηκε με την ιδέα της φυλετικής ανωτερότητας, η οποία υπηρετούσε την εθνική αυταρέσκεια και τον εντεινόμενο αποικιοκρατικό επεκτατισμό. Γύρω στα 1830, ο Γερμανός καθηγητής των πολιτικών επιστημών Φρήντιχ Λιστ (Friedrich Liszt) υποστήριζε ότι η γερμανική φυλή πέπρωται να κυβερνήσει τον κόσμο και ότι έχει επιλεγεί από τη Θεία Πρόνοια για να εκπολιτίσει τις άγριες χώρες.  Η αποικιοκρατία βρίσκει λοιπόν, έναν ακόμη λόγο ύπαρξης και νομιμοποίησης αφού παρουσιάζεται ως η "θεσμοποιημένη μορφή της ιεράρχησης των φυλών" (Servier, 1993, σ.98). Από τότε ως σήμερα τα πρωτεία του πολιτισμού της Ευρώπης συνδέονται συστηματικά με τα πρωτεία της λευκής φυλής.

Στον 20ό αιώνα, η υιοθέτηση των ιδεών του Λίστ από τους ναζιστές, μάς θυμίζει ότι το εκρηκτικό αυτό μείγμα του εθνικισμού με το ρατσισμό είχε ως θύμα του όχι μόνο τον εξωευρωπαισμό, αποικιοκρατούμενο κόσμο αλλά τελικά την ίδια την Ευρώπη.  Ο παγγερμανισμός και ο πανσλαβισμός, πυροδότησαν επανειλημμένα την, ούτως ή άλλως, εύφλεκτη ευρωπαική πυριτιδαποθήκη, με σύνθημα τη διαφύλαξη, την ανάδειξη, την επικράτηση μιας ανώτερης φυλετικής κουλτούρας. Ο αριανισμός των ναζιστών αποτελεί απλώς το πιο πρόσφατο παράδειγμα μιας αλαζονικής φυλετικής κουλτούρας που νομιμοποίησε τη γενοκτονία των Εβραίων. Έτσι ακριβώς όμως συνέβη στο παρελθόν με τη γενοκτονία των ιθαγενών της αμερικανικής ηπείρου από τους Ισπανούς και τους Ευρωπαίους αποίκους, στη βάση της, αλληλένδετα, φυλετικής και πολιτισμικής τους κατωτερότητας. 

Αυτές οι έννοιες αποτελούν μια αρχή για να κατανοήσουμε πώς γεννιούνται πολιτικές, με ποιον τρόπο πείθονται τα πλήθη και πώς ακριβώς εφαρμόζονται. Είναι μια αρχή για ν' αντισταθούμε στο φασισμό της καθημερινότητας. Θα βρούμε αντιστοίχιες με το σήμερα. Ονειρεύομαι τη μέρα που η βία θα είναι πραγματικά καταδικαστέα και οι κοινωνίες θα υπάρχουν για να εξυψώνουν τον Άνθρωπο. Τον καθένα Άλλο, ανεξαρτήτως φύλου, γλώσσας, κοινωνικού και μορφωτικού επιπέδου. Το ξέρω ότι αυτά είναι ουτοπικά. Ότι θα γίνουν πραγματικότητα σε ...κάποια άλλη γη. Μα ακριβώς για αυτό παθιάζομαι και ενδιαφέρομαι για ότι δεν έχει χαθεί. Είναι ο μόνος τρόπος να γεννηθεί κάτι καινούργιο, αληθινά αξιόλογο. Ο μόνος τρόπος που ξέρω για ν' αντιστέκομαι.

Βιβλιογραφία :

Elias N., H Εξέλιξη του Πολιτισμού, τόμος Α, μτφρ. Ε. Ζέη, εκδ. Ολκός, Αθήνα, 2000.
Servier J., Η εθνολογία, μτφ. Α. Γαλανού, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1993.