Μάνος Χατζιδάκις, To χαμόγελο της Τζοκόντας

Ο Μάνος Χατζιδάκις γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 23 του Οκτώβρη του 1925.

Όπως έχω αναφέρει και στο παρελθόν, για όσο διάστημα θα υπάρχει το ιστολόγιο δεν θα πάψουν να γίνονται αναφορές στο Μάνο Χατζιδάκι. Πράγμα που έχει τηρηθεί ως σήμερα. Έχουν ήδη ανέβει δεκαπέντε σχετικά αφιερώματα, τα οποία μπορείτε να τα διαβάσετε στο τέλος του post.

Στη σημερινή μέρα, θέλησα να ανεβάσω το Χαμόγελο της Τζοκόντας. Νομίζω ότι ταιριάζει απόλυτα στο φετινό, περίεργο φθινόπωρο.  
Το Χαμόγελο της Τζοκόντας είναι ένα πραγματικό αριστούργημα. Σπάνια συνδέθηκε με τέτοιο μοναδικό τρόπο η κλασσική, η τζαζ και η ελληνική μουσική. Δίχως υπερβολή ο δίσκος είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της μουσικής.  Διαρκεί μόλις 28 λεπτά, αλλά αυτό το χρονικό διάστημα είναι αρκετό για να ταξιδέψει τη ψυχή σας, όπως λίγα πράγματα μπορούν να καταφέρουν... Ανοίξτε το παρακάτω βίντεο και αφήστε τις μελωδίες να πλημμυρίσουν το δωμάτιο σας. Παράλληλα μπορείτε να επισκεφτείτε τις προηγούμενες αναρτήσεις και να διαβάστε τα λόγια του. Είναι εύστοχα, επίκαιρα όσο ποτέ άλλοτε. 

   

ΤΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ ΤΗΣ ΤΖΟΚΟΝΤΑΣ (GIOCONDA'S SMILE) Manos Xadjidakis, 1965 

1.Όταν έρχονται τα σύννεφα (when the clouds come) 2.Kοντέσα Εστερχάζυ (Countess Esterhazy) 3.Η παρθένα της γειτονιάς μου (Τhe virgin in my neighborhood) 4.Βροχή ( Rain) 5.Προσωπογραφία της μητέρας μου (Portrait of my mother) 6.Το κονσέρτο (The concerto) 7.Ο κ. Νολλ ( Mr. Κnoll) 8.Οι δολοφόνοι ( The assassins) 9. Βραδινή επιστροφή (Returning in the evening) 10.Χορός με τη σκιά μου (Dance with my own shadow)

Όπως αναφέρει ο Χατζιδάκις, η έμπνευση για το συγκεκριμένο δίσκο, ήταν μια γυναίκα στη Νεα Υόρκη :

"Σε μια παρέλαση στην Νέα Υόρκη, με μουσικές και χρώματα και με πλημμυρισμένη από κόσμο την 5η Λεωφόρο, βρισκόμουν μια Κυριακή το απόγευμα το φθινόπωρο του 1963, όταν συνάντησα μια γυναικούλα να περπατάει μοναχή με μιαν απελπισμένη αδιαφορία για ό,τι συνέβαινε γύρω της, χωρίς κανείς να την προσέχει, χωρίς κανέναν να προσέχει, μόνη έρημη μες το άγνωστο πλήθος που την σκουντούσε, την προσπερνούσε ανυποψίαστο, εχθρικό, αφήνοντας την να πνιγεί μες τη βαθιά πλημμύρα της λεωφόρου, μέσα στη θάλασσα που ακολουθούσε, μέσα στο αγέρι που άρχιζε να φυσά.

Έμεινα στυλωμένος, ο μόνος που την πρόσεξε κι έκαμα να την πάρω από πίσω, να την ακολουθήσω και πλησιάζοντας την να της μιλήσω, χωρίς να ξέρω τι να της πω, μα ίσαμε ν' αποφασίσω την έχασα από τα μάτια μου. Έτρεξα λίγο μπρος, ανασηκώθηκα στα πόδια για να την ξεχωρίσω, μα η μεγάλη μαύρη θάλασσα του κόσμου την είχε καταπιεί. Μέσα μου κάτι σκίρτησε οδυνηρά. Χωρίς να καταλάβω είχα σταθεί έξω από το βιβλιοπωλείο του Ριτζόλλι και στη βιτρίνα του απέναντι μου ακριβώς, βρισκότανε ένα βιβλίο για τον Ντα Βιντσι, με την Τζοκόντα στο εξώφυλλό του να μου χαμογελά απίθανα αινιγματική, αυτόματα μεγενθημένη, όσο η γυναίκα που χάθηκε στο δρόμο.

Δε ξέρω γιατί ολ' αυτά μπερδεύτηκαν περίεργα μέσα μου, μαζί μ' ένα εξαίσιο θέμα του Βιβάλντι που είχα ακούσει πριν από λίγες μέρες και που εξακολουθούσε να επανέρχεται τυραννικά στη μνήμη μου.

Τα δέκα αυτά τραγούδια γράφτηκαν μ' ένα συγκερασμό απελπισίας και αναμνήσεων . Το θέμα είναι η γυναίκα έρημη μες τη μεγάλη πόλη. Το κάθε τραγούδι είναι ένας μονόλογος της κι όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της. Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί."

***

Παλιότερες αναφορές για τον Μάνο Χατζιδάκι στο blog, 

αξίζουν την περιήγηση σας :

Μάνος Χατζιδάκις: «Διψάμε για ουρανό»!

"Βιογραφικό σημείωμα" Μάνου Χατζιδάκι

Μάνος Χατζιδάκις: "Ας περάσουμε μια καταστροφή, μπας και σωθούμε σοβαρά."

Μάνος Χατζιδάκις, ο Λαχειοπώλης του Ουρανού...

Άποψη του Μάνου για την Παιδεία

κείμενο Μ.Χατζιδάκι, γραμμένο το χειμώνα του '85 προς '86 

Το Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι

Αφιέρωμα από την εκπομπή «Μηχανή του χρόνου»
"Ο νεοναζισμός δεν είναι οι άλλοι"
Το πρόσωπο του τέρατος, Μάνος Χατζιδάκις

"Ο καθρέφτης και το μαχαίρι", του Μάνου Χατζιδάκι
Αναφορά του Μάνου Χατζιδάκι στο Ρεμπέτικο 
σχόλια του Τρίτου
 ..τα παιδιά του Πειραιά..
..όταν έρχονται τα σύννεφα..

"Κάτι θα γίνει, θα δεις", του Χρήστου Οικονόμου

"Κάτι θα γίνει, θα δεις" ή αλλιώς καθημερινές ιστορίες στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης... Ο Οικονόμου σε αυτή τη συλλογή διηγημάτων του, επιλέγει να βγάλει από την αφάνεια τους "ήρωες" της διπλανής μας πόρτας. Απολυμένους, με ανεξόφλητα δάνεια και απλήρωτες κάρτες, που βιώνουν την ανεργία, το φόβο και την ανασφάλεια του σήμερα. Δεκαέξι διηγήματα "για τους φτωχούς ανθρώπους" (τίτλος και ενός διηγήματος του βιβλίου), για τους "βιοπαλαιστές", τους δοκιμαζόμενους ανθρώπους της εποχής. Δεκαέξι ιστορίες από τις φτωχογειτονιές της Αθήνας, από τα Καμίνια, τη Νίκαια, τη Δραπετσώνα. Ιστορίες για τράπεζες που αρπάζουν σπίτια, για σπίτια που παίρνουν φωτιά - καίγοντας μαζί και τα όνειρα των ιδιοκτητών τους, κάνοντας τα στάχτη. Για τα βάσανα, το φόβο, τη "μοχθηρή φτώχεια", τη μοναξιά και το σκοτάδι της εποχής μας.

«Μέρα νύχτα βλέπω ανθρώπους τσακισμένους από τη δουλειά. Κουρασμένους ανθρώπους φοβισμένους. Λες και δε γίνεται πια να δουλέψεις χωρίς φόβο. Λες και σε πληρώνουν πια όχι για να ζεις μα για να φοβάσαι. Και λέω. Λέω να μη γίνω έτσι κι εγώ ν’ αντισταθώ να μη με πάρει από κάτω. Αλλά πόσο ν’ αντέξεις. Κι όσο περνάει ο καιρός εγώ πάω μπροστά κι η καρδιά μου και το μυαλό μου πάνε πίσω στα περασμένα. Και λέω να δεις που μια μέρα θα χαθούμε εμείς οι τρεις εγώ η καρδιά μου και το μυαλό μου και τότε τι θα γίνει. Δεν ξέρω τι θα γίνει. Μια μέρα. Έτσι.» (σελ. 154)

«Γιατί το λένε όλοι πως είναι παρηγοριά μεγάλη ν’ ακούς μια ανθρώπινη φωνή μέσα στη νύχτα. Είναι μεγάλη παρηγοριά να ξέρεις πως κάποιος ξενυχτάει από φόβο – να ξέρεις πως κάποιος κάνει κάτι για να διώξει το φόβο.» (σελ. 51)

Ο συγγραφέας επιλέγει να εμβαθύνει σε "ανώνυμους" ήρωες της εποχής μας και να τους δώσει φωνή. Μοιάζει να στέκεται πάνω από τα προβλήματα του καθένα που ζει «γεμάτος μ' ένα απίστευτο κενό». (σελ. 88) Αφηγείται τις ιστορίες με μια σπάνια ευαισθησία, ενσυναίσθηση.  Με μια εξαιρετική γραφή, με λέξεις που ματώνουν...

«Όλη η ζωή ένας συμβιβασμός. Κι ο κάθε άνθρωπος, σκέφτεται η Νίκη, από ένα συμβιβασμό γεννιέται – από εκείνο το μεγάλο σιωπηρό ναι που λένε οι πατεράδες και οι μανάδες μας όταν αποφασίσουν να μας φέρουν στον κόσμο. Κάθε άνθρωπος κουβαλάει το συμβιβασμό μέσα του, στο αίμα του. Γι’ αυτό και όλες οι επαναστάσεις είναι καταδικασμένες να αποτύχουν. Και μετά σκέφτεσαι πως δεν πρέπει να σκέφτεσαι τέτοια πράγματα.» (σελ. 122)

Απόλυτα ρεαλιστής, δεν επιλέγει να εξιδανικεύσει την πραγματικότητα. Ο τίτλος του βιβλίου "Κάτι θα γίνει, θα δεις" φαίνεται περισσότερο ειρωνικός, παρά ελπιδοφόρος. Καθότι όλοι οι ήρωες μένουν ηττημένοι. Στο τέλος δεν έρχεται η λύτρωση. Δεν επεμβαίνει κανένας απομηχανής θεός από το πουθενά για να τους σώσει. Κανένα διήγημα δεν έχει θετική έκβαση. Οι ήρωες απομονωμένοι, συμβιβασμένοι σε δουλειές που μισούν, με χρέη, μάταιες ονειροπολήσεις και μια καθημερινότητα που τους αφανίζει λίγο - λίγο. «Κομμάτι κομμάτι μου παίρνουν τον κόσμο μου.» (σελ. 255)

Λιτή γλώσσα, συμβολισμοί, καυστικότητα. Απόλυτα αιχμηρή γραφή σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συλλογές διηγημάτων των τελευταίων ετών.

«Μπορεί να μην τελειώσει ο κόσμος αλλά οι άνθρωποι. Να σταματήσουν οι άνθρωποι να βλέπουνε όνειρα ή να κοιμούνται ή να κάνουν έρωτα ή να πίνουνε κρασί ή να φιλιούνται. Κάτι τέτοιο. Μπορεί έτσι να έρθει το τέλος. Όχι από μετεωρίτες ή απ’ τα πυρηνικά ή απ’ το λιώσιμο των πάγων. Όχι μ’ εκρήξεις και σεισμούς και τυφώνες. Όχι απέξω αλλά από μέσα. Έτσι είναι το σωστό να γίνει. Γιατί ζούμε μέσα στον κόσμο αλλά όχι μαζί με τον κόσμο. Αιώνες τώρα σταματήσαμε να ζούμε μαζί με τον κόσμο. Θα’ ναι άδικο λοιπόν να χαθεί ο κόσμος μαζί μας. Μεγάλη αδικία.» (231)

Ο Χρήστος Οικονόμου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1971. Μεγάλωσε στην Κρήτη και στον Πειραιά. Η συλλογή διηγημάτων "Κάτι θα γίνει, θα δεις" από τις Εκδόσεις Πόλις, τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος. Έχει μεταφραστεί στα γερμανικά και τα ιταλικά.
Στο ιστολόγιο πρόσφατα αναδημοσιεύτηκε ένα εξαιρετικό κείμενο του, το οποίο μπορείς να το διαβάσεις, πατώντας εδώ : [Εις Εαυτόν].

χαρτόκουτο

*The Great Depression 

Τον συναντάω συχνά στο δρόμο μου. Είναι νέος, μπορεί να είμαστε συνομίληκοι. Στην άκρη του δρόμου, στο ίδιο πάντα σημείο, στην Πλάκα. Ακριβώς πιο πέρα από τα τουριστικά μαγαζιά με τα σουβενίρ και τις περικεφαλαίες του ένδοξου παρελθόντος μας, ξέρεις εκείνου που ανασύρουμε μνήμες για να υψωθούμε λιγάκι. Κάτω από την Ακρόπολη, στο πιο τουριστικό σημείο της πόλης... Έχει ένα μικρούλι μαύρο γατάκι στην αγκαλιά του. Το κρατά σε μια ασφυκτική αγκαλιά, με μια απίστευτη τρυφερότητα, δοτική αγάπη. Εκείνος είναι πάντα μέσα σε ένα χάρτινο κουτί. Αυτό το χαρτί δεν το αφήνει να φύγει από κοντά. Περικυκλωμένος από αυτό το μικρό χάρτινο κουτί, ακόμη και τις  ζεστές μέρες. Πράγμα που σημαίνει πως το χαρτόκουτο δεν του προσφέρει ζεστασιά, μα προφανώς μια πολυπόθητη αίσθηση ασφάλειας. Ίσως το αισθάνεται σαν το προστατευτικό σπίτι που δεν έχει.  Όπως τα παιδιά φτιάχνουν κόσμους, χαμόγελα, ρόλους με το μυαλό τους, έτσι και αυτός ο άνθρωπος φτιάχνει μια δική του ιστορία, αλλάζοντας, ξεγελώντας τη δύσκολη κατάσταση που βιώνει.

Σκέφτηκα να τον φωτογραφίσω, μα δεν το έκανα. Η εικόνα ήταν τόσο τρομερά αποστομωτική, μα ένιωσα ότι δεν είχα αυτό το δικαίωμα, ακόμη και αν ο σκοπός μου ήταν να αποτυπώσω την τρυφερότητα του. Ίσως να νιώθει στη "φιλία" και στην επαφή με αυτό το ζώο, όσα δεν ένιωσε από τους ανθρώπους. Σου μεταφέρω αυτή την εικόνα, απλώς περιγράφοντας τη. Όσο χειμωνιάζει, τα πράγματα θα γίνονται δυσκολότερα για αρκετούς ανθρώπους εκεί έξω. Δεν θέλω να πω τίποτα άλλο, μόνο ότι ντρέπομαι και λυπάμαι για όλη αυτή τη φρικτή φτώχεια που περικυκλώνει τριγύρω τους πάντες... Μακάρι να σταματήσει εδώ.

* The Great Depression was a severe worldwide economic depression in the decade preceding World War II. The timing of the Great Depression varied across nations, but in most countries it started in 1930 and lasted until the late 1930s or middle 1940s. It was the longest, most widespread, and deepest depression of the 20th century.

Ελληνικές Θάλασσες. Ένα φωτογραφικό ταξίδι μέσα στο χρόνο @Μουσείο Μπενάκη

Την Παρασκευή βρεθήκαμε στο Μουσείο Μπενάκη (Κτήριο οδού Πειραιώς), όπου περιηγηθήκαμε στην έκθεση φωτογραφίας "Ελληνικές θάλασσες. Ένα φωτογραφικό ταξίδι μέσα στο χρόνο". 

Η έκθεση ξεκίνησε στις 10/10/2013 και θα διαρκέσει έως και τις 05/01/2014.

Αντικειμενικά νομίζω πως πρόκειται για μια από τις πιο ταξιδιάρικες, ωραίες, ενδιαφέρουσες εκθέσεις φωτογραφίας που έχουν παρουσιαστεί στο Μουσείο Μπενάκη. 

Όπως καταλάβατε και από τον τίτλο, θέμα της έκθεσης είναι η ελληνική θάλασσα, όπως έχει απαθανατιστεί από γνωστούς αλλά και ερασιτέχνες φωτογράφους, στο πέρασμα των αιώνων. Η θάλασσα άρρηκτα συνδεμένη με την ιστορία της χώρας και με τη ζωή των κατοίκων της, δεν έπαψε ποτέ να εμπνέει ποιητές και καλλιτέχνες. 

Μετά την εφεύρεση της φωτογραφίας στα μισά περίπου του 19ου αιώνα και ως σήμερα, στις ζωγραφικές αναπαραστάσεις του ελληνικού θαλασσινού τοπίου προστέθηκαν αναρίθμητες φωτογραφικές εικόνες του ίδιου θέματος.

Οι συγκεκριμένες φωτογραφίες αποτελούν ένα χρονικό της ιστορίας της Ελλάδας. Τρομερά ενδιαφέρον να παρατηρείς τα πρόσωπα των ανθρώπων, τις αλλαγές στην ενδυμασία τους, τα χαμόγελα, τη θλίψη τους, αναλόγως τη χρονική περίοδο που τραβήχτηκαν οι φωτογραφίες. 

Στην έκθεση παρουσιάζονται 350 περίπου φωτογραφίες χωρισμένες σε 5 χρονολογικές ενότητες: δεύτερο μισό του 19ου αιώνα - οι πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, μεσοπόλεμος - μεταπολεμική περίοδος - εποχή της μεταπολίτευσης έως σήμερα. 

Στην έκθεση, ανάμεσα σε άλλους, θα μπορέσετε να δείτε φωτογραφίες των Fred Boissonas, Κώστα Μπαλάφα, Δημήτρη Χαρισιάδη, Hubert Pernot , Ανδρέα Εμπειρίκου, Κωνσταντίνου Μάνου, Βούλας Παπαιωάννου, Nelly's κ.α. 

Ανάμεσα στις φωτογραφίες, στίχοι από ποιήματα με θέμα τη θάλασσα.

Η επιλογή των φωτογραφιών πραγματοποιήθηκε από την Φανή Κωνσταντίνου και την Αλίκη Τσίργιαλου (επιμελήτριες του Φωτογραφικού Αρχείου Μουσείου Μπενάκη), καθώς και από τον Κωστή Αντωνιάδη (καθηγητή φωτογραφίας στο Τμήμα Φωτογραφίας και Οπτικοακουστικών Τεχνών του T.E.I. Aθήνας) μετά από συστηματική αναδίφηση σε αρχεία και ιδιωτικές συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Μέσα από το πλούσιο οπτικό θησαυρό που συγκεντρώθηκε ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει τη σχέση των ανθρώπων με τη θάλασσα, 

 τον τρόπο ζωής στις παραθαλάσσιες και νησιωτικές περιοχές,

την ανάπτυξη της ναυσιπλοΐας, καθώς και τον περίπλου 

των ελληνικών νησιών από τους πρώτους περιηγητές έως και τον μαζικό τουρισμό.

Η έκθεση πραγματοποιείται με την ευκαιρία της διοργάνωσης της ετήσιας Διεθνούς Συνάντησης Επιμελητών Φωτογραφικών Συλλογών και Μουσείων από το Μουσείο Μπενάκη, γνωστής ως Oracle (6-10 Νοεμβρίου 2013). Εντάσσεται στο εκθεσιακό πρόγραμμα του Athens Photo Festival.

Εξαίσιο το στήσιμο της έκθεσης, η ποικιλία και οι επιλογές των φωτογραφιών. 

Αξίζει να την επισκεφτείτε! 

Ημέρες και ώρες λειτουργίας της έκθεσης: 

Πέμπτη και Κυριακή από τις 10:00 έως τις 18:00. 

Παρασκευή, Σάββατο: 10:00-22:00. 

Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη: κλειστά @ Μουσείο Μπενάκη  

Θα διαρκέσει έως και τις 05/01/2014.

Σχετικά αφιερώματα στο ιστολόγιο : 

Fred Boissonas, Κώστας Μπαλάφας, Δημήτρης Χαρισιάδης, Hubert Pernot , Ανδρέας Εμπειρίκος, Κωνσταντίνος Μάνος