2 Ιουνίου 2020

Βίκτωρ Ουγκό: Η κρίση ξεπερνιέται όχι κόβοντας τα κονδύλια για την κουλτούρα αλλά διπλασιάζοντάς τα




Ο Nuccio Ordine στο βιβλίο του "Η χρησιμότητα του άχρηστου" (εκδόσεις Άγρα, 2013) ανάμεσα σε καταπληκτικά αποσπάσματα από σημαντικές βιβλιογραφικές πηγές, αναφέρεται και στην παθιασμένη ομιλία του Βικτόρ Ουγκό της 10ης Νοεμβρίου 1848 στη Συνταγματική Συνέλευση, τονίζοντας ότι «στα μέλη των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων θα έπρεπε να επιβληθεί η ανάγνωσή της». 

Πολλές από τις αντιρρήσεις του διάσημου Γάλλου συγγραφέα είναι αναπάντεχα επίκαιρες μέχρι σήμερα. Η ομιλία ακούστηκε στις 10 Νοεμβρίου του 1848, αλλά είναι σαν να γράφτηκε χτες.  Ο Ουγκό θεωρεί αρνητικές τις προτεινόμενες τότε περικοπές στις επιστήμες, στα Γράμματα και στις Τέχνες γιατί από οικονομική άποψη ήταν ασήμαντες, ενώ από όλες τις άλλες απόψεις βλαβερές.

Αντιγράφω ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματά της συγκεκριμένης επιστολής, όπου ο μυθιστοριογράφος δείχνει ότι πρόκειται για μια εντελώς αναποτελεσματική επιλογή:

"Εγώ, κύριοι, θεωρώ ότι οι περικοπές που προτείνονται στον ειδικό προϋπολογισμό για τις επιστήμες, τα γράμματα και τις τέχνες είναι αρνητικές για δυο λόγους. Είναι ασήμαντες από οικονομική άποψη και βλαβερές από όλες τις άλλες απόψεις. Αυτό είναι τόσο φανερό ώστε νιώθω αμηχανία να εκθέσω στη συνέλευση το αποτέλεσμα ενός πρόχειρου υπολογισμού που έκανα. [...] Τι θα σκεφτόσασταν, κύριοι, για έναν ιδιώτη ο οποίος, έχοντας εισόδημα χιλίων πεντακοσίων φράγκων, αφιέρωνε κάθε χρόνο για την καλλιέργεια του [...] το απολύτως ταπεινό ποσό των πέντε φράγκων και πού, μια μέρα αναθεώρησης, αποφάσιζε να κάνει οικονομία πέντε δεκάρες;"

Μια γελοία οικονομία για το κράτος που όμως αποδεικνύεται θανατηφόρος για τη ζωή βιβλιοθηκών, μουσείων, εθνικών αρχείων, ωδείων, σχολείων και τόσων άλλων σημαντικών θεσμών. Και μεταξύ αυτών ο Ουγκό αναφέρει το Μουσείο Εθνικής Ιστορίας και άλλα πολιτιστικά κέντρα της Γαλλίας για τα οποία η χώρα θα έπρεπε να ήταν περήφανη.  Το μεγαλύτερο λάθος, σύμφωνα με τον Ουγκό, ήταν ότι οι περικοπές των εξόδων εφαρμόζονται τη στιγμή κατά την οποία η χώρα, αντιθέτως, θα είχε ανάγκη να ενισχύει τις πολιτιστικές δραστηριότητες και τη δημόσια παιδεία:

"Και ποια στιγμή επιλέγεται; Είναι εδώ, κατά τη γνώμη μου, το σοβαρό πολιτικό λάθος στο οποίο αναφέρθηκα στην αρχή ποια στιγμή επιλέγεται για να αμφισβητηθούν όλοι οι θεσμοί με μια μόνο πράξη; Η στιγμή κατά την οποία είναι πιο αναγκαίοι από ποτέ, η στιγμή που αντί να τους περιορίσουμε θα έπρεπε να τους διευρύνουμε και να τους αναπτύξουμε.  [...] 

Ποιος είναι ο μεγάλος κίνδυνος της σημερινής κατάστασης; Η αμάθεια. Η αμάθεια, περισσότερο και από αυτή την ίδια τη φτώχεια. Και είναι σε μια τέτοια στιγμή, σε μια τέτοια περίοδο, που σκέφτεστε να επιτεθείτε, να ακρωτηριάσετε, να απογυμνώσετε όλους αυτούς τους θεσμούς που έχουν το συγκεκριμένο στόχο να κυνηγήσουν, να πολεμήσουν, να καταστρέψουν την αμάθεια!

Θα έπρεπε να πολλαπλασιάσουμε τα σχολεία, τις καθέδρες, τις βιβλιοθήκες, τα μουσεία, τα θέατρα, τα βιβλιοπωλεία. Θα έπρεπε να πολλαπλασιάσουμε τους τόπους μελέτης για τα μικρά παιδιά, τους τόπους ανάγνωσης για τους μεγάλους, όλες τις οργανώσεις, όλους τους θεσμούς στους οποίους οι άνθρωποι προβληματίζονται, μορφώνονται, συγκεντρώνονται, μαθαίνουν κάτι, όπου γίνονται καλύτεροι. Με μια λέξη, θα έπρεπε να αφήσουμε να μπει παντού το φως στο πνεύμα του λαού. Διότι είναι λόγω του σκότους που χανόμαστε. 

Κάνατε ένα δυσάρεστο λάθος• νομίσατε ότι κάνατε οικονομία στα χρήματα, ενώ είναι οικονομία στη δόξα αυτή που κάνετε."

Ακριβώς όταν η κρίση σφίγγει ως μέγκενη ένα έθνος είναι αναγκαίο να διπλασιαστούν τα ποσά που απευθύνονται στις γνώσεις και στη μόρφωση των νέων, ώστε η κοινωνία να μην κατρακυλήσει στο βάραθρο της αμάθειας. Για τον Ουγκό δεν αρκεί μόνο η πρόβλεψη "να φωτιστεί η πόλη", διότι "η νύχτα μπορεί να τυλίξει και τον ηθικό κόσμο".  Ο Ουγκό επικρίνει μια κοντόφθαλμη και μυωπική πολιτική τάξη η οποία, πιστεύοντας ότι εξοικονομεί χρήματα, προχωρά στην πολιτισμική διάλυση της χώρας, σκοτώνοντας κάθε μορφή υπεροχής.

Nuccio Ordine, Η χρησιμότητα του άχρηστου, Άγρα, Αθήνα 2013, 33.


6 σχόλια:

thinks είπε...

Κάνουμε μια υπόθεση την οποία ανάγουμε σε αξίωση, ότι αν ένας άνθρωπος εκτεθεί στα γράμματα και την τέχνη, την λογοτεχνία, φιλοσοφία και μάθηση, θα σκεφτεί και θα αισθανθεί όπως …εμείς. Ότι θα αναγνωρίσει την απόλυτη ισότητα των φυλών και των φύλων, ότι θα ασπαστεί την ανέχεια της διαφορετικότητας, των πιστεύω και των πίστεων… την αρμονική συνύπαρξη. Την δίκαιη διανομή του πλούτου και την ανιδιοτελή επένδυση στην κοινή υγεία και ευημερία. Και ότι έτσι η κοινωνία θα ανθίσει εποικοδομητικά εν ειρήνη.

Δεν φανταζόμαστε όμως ότι το ένστικτο και η φύση θα οδηγήσει σε μια διαφορετικότητα η οποία θα συμπεριλαμβάνει εκείνους που πιστεύουν στην υπεροχή, τον διαχωρισμό, την εύνοια προς ημετέρους. Εκείνους που ενστικτωδώς θα έλκονται προς τον Ιαβέρη αντί τον Γιάννη Αγιάννη, προς τον Χίτλερ αντί τον Γκάντι, προς την κακιά μάγισσα αντί την Χιονάτη, παρά την έκθεσή τους στα γράμματα και τις τέχνες –ότι απλά, λόγω της φύσης τους και της ανατροφής τους θα αποδώσουν το αντίθετο μήνυμα από εκείνο το οποίο αποδίδουμε «εμείς».

Roadartist είπε...

@ Thinks: Κοίτα Δημήτρη, αν π.χ. ο Τράμπ είχε γαλουχηθεί από το...σχολείο και από το περιβάλλον του στις ανθρωπιστικές σπουδές, στη φιλοσοφία και στα γράμματα και όχι στην ξερή λατρεία στο κέρδος και στα λεφτά (ξερά), μπορεί και να είχε άλλη οπτική στα πράγματα. Εξακολουθώ ρομαντικά να πιστεύω ότι τα βιβλία, το θέατρο με τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και δραματουργίας, μπορεί να φέρει μπροστά στα μάτια και στη ψυχή τις θεμελιώδεις αξίες. Είναι μέσα διαπαιδαγώγησης. Τώρα βέβαια αν κάποιοι έλκονται προς τον Χίλτερ που ναι ισχύει, αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να καταδικάσουμε την πλειοψηφία ή ότι όλοι θα έχουν την ίδια λάθος αντίδραση. Δε θέλω να πιστέψω ότι ο άνθρωπος γεννιέται κακός. Πιστεύω ότι γεννιέται καλός. Και ότι δεν είναι η πλειονότητα όπως ο αστυνομικός που χρησιμοποιεί τη βία και σκοτώνει τον αδύνατο. Τον ρατσιστή που στρέφεται κατά του όποιου διαφορετικού. Ο πολιτισμός είναι μια ακτίνα φωτός, που μπορεί να εξανθρωπίσει τον άνθρωπο. Ίσως η γνώση να είναι η μόνη ελπίδα, χωρίς να μπορεί να αλλάξει τελικά τον κόσμο.

thinks είπε...

Σχετικά με το συγκεκριμένο παράδειγμα που έδωσες, του Τραμπ, ο άνθρωπος από την φύση του έχει το πρόβλημα πνευματικής υγείας εκ γεννησιμιού που τον φέρει ως sociopath, και επίσης ανίκανο εστίασης προσοχής, ανάγνωσης και κατανόησης (Attention Deficit Disorder). Έχει ένα λεξιλόγιο μερικών λέξεων και επαναλαμβάνει αυτά που λέει με γραμματική και συντακτικό νηπιαγωγείου. Ο πατέρας του τον έστειλε σε πολύ καλά και ακριβά σχολεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπου ο μικρός Ντόναλντ εκτέθηκε πολύ περισσότερο από τους περισσότερους ανθρώπους στα γράμματα και την γνώση, αλλά δεν έπιασαν. Επίσης, ο Φρεντ Τραμπ, ο μπαμπάς, ήταν και μέλος εγγεγραμμένο των Κου Κλουξ Κλαν.

Φυσικά όλα όσα λες είναι σωστά, ως ελπίδα, ως προσευχή. Η ζωή όμως διδάσκει ότι και να εκτεθεί κανείς σε όλα αυτά, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα επηρεάσουν τον άνθρωπο προς την κατεύθυνση που λογικά θα περίμενε κανείς. Ο Τραμπ δεν είναι καλό παράδειγμα λόγω διανοητικών και οικογενειακών προβλημάτων, αλλά υπάρχουν άνθρωποι χωρίς αυτά τα προβλήματα που από την φύση τους επιλέγουν τον δρόμο τον οποίον εμείς θα θεωρούσαμε αδύνατον να τον ακολουθήσει κάποιος που εκτέθηκε στην ομορφιά του ανθρώπινου πνεύματος –τον επιλέγουν όμως.

Τα αριστουργήματα του Ουγκώ και τόσων άλλων δεν θα είχαν γραφτεί αν δεν υπήρχε λόγος να γραφτούν. Στην τελική, ο λόγος είναι η τριβή μεταξύ απόψεων η οποία ενεργοποιείται από τις διαφορετικές αντιμετωπίσεις σχετικά με την ανθρώπινη πραγματικότητα που εκφράζουν οι επιλογές διακυβέρνησης.

Roadartist είπε...

Μεγάλη απογοήτευση. Θα έπρεπε να είναι κλεισμένος σε ένα ίδρυμα τότε όπου να νοσηλεύεται κ να ακολουθεί ειδική αγωγή. Όχι να κυβερνά τον πλανήτη. Απίστευτο ότι υπάρχει κόσμος που τον ακολουθεί. Ας ελπίσουμε να φύγει από την εξουσία το συντομότερο.

thinks είπε...

Είναι κλεισμένος σε Ίδρυμα. Το λένε «Λευκό Οίκο». Οι επιστάτες του είναι η Ρεπουμπλικάνικη Γερουσία που τον χρησιμοποιούν για να κάνουν τα ίδια που καυτηρίασε ο Ουγκώ στην ανάρτησή σου. Αυτά παραμένουν αλλά ο Ουγκώ για την ώρα μας τελείωσε, όπως και ο Λεονάρντο και ο Σαίξπηρ. Μια μέρα, ίσως.

Πάντως η Αμερική δεν κυβερνά πλέον τον πλανήτη. Ο Τραμπ παρέδωσε αυτά τα ινία στην Ρωσία και την Κίνα. Κανείς ποτέ δεν θα εμπιστευτεί πια την Αμερική. Και ναι, τα 35%-45% περίπου των Αμερικανών τον ακολουθούν ακόμα όπως την πρώτη μέρα. Αυτό τον ψήφισαν να κάνει: να εξοστρακίσει ανθρώπους που πιστεύουν στην μόρφωση και το πνεύμα του Ανθρώπου. Οι ψηφοφόροι του είναι άκρως ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα που έφερε.

Όπως λέω πάντα, δεν φταίνε εκείνοι που μας καταδυναστεύουν, αλλά φταίνε εκείνοι από ανάμεσά μας που ψηφίζουν εκείνους που μας καταδυναστεύουν. Απλά ήταν πολύ περισσότεροι από όσους νομίζαμε…

Roadartist είπε...

Είναι τραγικό.

Related Posts with Thumbnails