παράξενο καλοκαίρι

(Vittorio Giardino)

Διανύουμε το πιο παράξενο καλοκαίρι της ζωής μας. Ο Αύγουστος, μήνας ταυτισμένος με τη ξεγνοιασιά, με το σταμάτημα του χρόνου, την ανεμελιά, τα νησιά, τα αλμυρίκια, το Αιγαίο, τα σύκα, τους ήχους των τζιτζικιών, τα σταφύλια, τα κύματα, την ηρεμία, τον έναστρο βραδινό ουρανό με τα πεφταστέρια και τις ευχές, τις αναγνώσεις βιβλίων, τα θερινά σινεμά, τα πανηγύρια, τους χορούς χέρι χέρι, τις αγκαλιές, τις παρέες, τα γέλια, τα ξενύχτια, τα τραγούδια, την έξαρση της φαντασίας, το παιχνίδι, το μεθύσι, το πάθος, τις βαθιές ανάσες, με όλα αυτά που φέτος μοιάζουν ζητούμενα, όχι αυτονόητα. Είμαστε στη μέση ενός παράξενου Αυγούστου, ενός αλλιώτικου καλοκαιριού. 

Αισθάνομαι ότι βιώνουμε μια καλοκαιρινή περίοδο όπου προσπαθούμε να μη χάσουμε την αίσθηση του χρόνου εν μέσω πολύ μεγάλων αλλαγών. Και αν έχουμε περάσει ιδιαίτερες και δύσκολες καλοκαιρινές περιόδους τα προηγούμενα χρόνια. Με εκλογές, εσωτερικές ταραχές, δημοψηφίσματα, διαδηλώσεις, ύφεση, ανασφάλεια, φυσικές καταστροφές. Το φετινό καλοκαίρι όμως, εν μέσω πανδημίας, έχει μια αμήχανα πρωτόγνωρη αίσθηση. Σαν να αλλάζουν τα πάντα εν μέσω μιας παράξενης ακινησίας.

Το προηγούμενο διάστημα έκανα πολλές διαδρομές στο κέντρο της πόλης. Με αλλαγή μασκών, γαντιών και συνεχή χρήση αντισηπτικών. Η Αθήνα, άδεια στα πιο τουριστικά της σημεία. Πρόσωπα καλυμμένα με μάσκες. Καχύποπτα βλέμματα. Εντάσεις για τη μη τήρηση των μέτρων από τη μία ή για την τήρηση από την άλλη πλευρά. Αντιμαχόμενοι ξανά σε μια κοινή μάχη. Κοιτάζοντας τους συνεπιβάτες στα μέσα μαζικής μεταφοράς, ένιωθα ότι συμμετείχα στο απόσπασμα κάποιας ταινίας. Σαν να ήμουν ηρωίδα ενός ριάλιτι σόου όπου κάποια στιγμή θα ακουγόταν "CUT!" και θα σταματούσε η σκηνή που εξελισσόταν μπροστά μου. Τότε θα εμφανιζόταν από το πουθενά ένας σκηνοθέτης και θα έδινε οδηγίες. Μια κάμερα θα αποκαλυπτόταν, κάποιοι από τους συνεπιβάτες ως ηθοποιοί θα πρόβαραν ατάκες, μετά θα πετούσαν τις μάσκες τους και η ζωή θα συνεχιζόταν. Στιγμές αναρωτιόμουν αν όλα όσα έβλεπα ήταν αληθινά ή δημιούργημα της φαντασίας. 

Στην εποχή του κορωνοϊού, όλα αλλάζουν με γρήγορους ρυθμούς, προκαλώντας αλυσιδωτές επιπτώσεις σε κάθε επίπεδο της ζωής. Ο πολιτισμός δε θα μπορούσε να μην έχει επηρεαστεί ριζικά. Οι οικονομικές επιπτώσεις παντού μεγάλες. Επικεντρωνόμαστε όλοι -ελπίζω- στα μέτρα προφύλαξης. Μα από αυτή την πανδημία δεν κινδυνεύει μόνο η σωματική, μα κυρίως η ψυχική μας υγεία. Ελπίζω να βγω λάθος, μα στον τελικό απολογισμό αυτή η πανδημία θα έχει προκαλέσει μεγαλύτερες επιπτώσεις στη ψυχοσύνθεση, στην επικοινωνία και στις ανθρώπινες σχέσεις. Πρέπει και αυτά να τα προφυλάξουμε.

Εφέτος δεν ανακοινώθηκε η καθιερωμένη "θερινή διακοπή" από το blog. Και αυτό γιατί τούτο το παράξενο καλοκαίρι, είμαι εδώ και ας λείπω από εδώ. Είμαι εδώ, γράφοντας και ας μη δημοσιεύω εδώ. Το φετινό καλοκαίρι χαρακτηρίζεται από μια διαρκή αίσθηση αγωνίας για έναν κόσμο που αλλάζει. Θέλω να πιστεύω ότι είναι στο χέρι μας -ακόμη- να μην παρασυρθούμε από τη σκληρότητα του. Αυτό είναι το στοίχημα: να μη χάσουμε την ανθρωπιά σε έναν κόσμο που ματώνει ξανά, ωθώντας μας στα όρια μας. 

Αν κάτι φωνάζουν τούτες οι μέρες είναι «ζήστε»

"Beauty will save the world"

Fyodor Dostoevsky, The Idiot

Κατά τη διάρκεια της καραντίνας έγραφα με συνέπεια κάθε μέρα. Όλα τα κείμενα τα κράτησα σε αρχεία εκτός του διαδικτύου. Όσοι με ακολουθείτε στα social media, ίσως διαβάσατε ότι από την πρώτη έως και την τελευταία μέρα κρατούσα ημερολόγιο καραντίνας με σκέψεις, στοχασμούς, στιγμές. Αυτό βοήθησε στο να αποτυπωθούν διαφορετικά εκείνες οι μέρες μέσα μου. Τις συνδύασα με γεγονότα και παρατηρήσεις. Αν δημοσίευα τα κείμενα, πιστεύω ότι θα είχανε ενδιαφέρον. 

Η πόλη πάντα ανήκε σε αυτές τις υπάρξεις. 

Προ πανδημίας, εν μέσω αυτής, σίγουρα και μετά.

Η περίοδος του εγκλεισμού βιώθηκε διαφορετικά από τον καθένα, όμως ήταν μια κοινή εμπειρία για όλους. Eκείνες τις μέρες με κυρίευσαν σκέψεις. Κάτι που με οδήγησε -εκτός από την καταγραφή του ημερολογίου- και στη συγγραφή ενός θεατρικού έργου και διηγημάτων. Επιπλέον τραβούσα πολλές φωτογραφίες, διάβαζα φιλοσοφία και ψυχολογία. Λογοτεχνία μπόρεσα να διαβάσω μόνο μετά το τέλος της καραντίνας, κατά τη διάρκεια της ήταν αδύνατο.

Τηλεόραση δεν είδα, δεν παρακολουθώ εδώ και χρόνια. Όμως παρακολούθησα αρκετά webinars, έκανα διαλογισμό και ένιωσα ευγνωμοσύνη για κάθε στιγμή στην ηρεμία. Περπατούσα, κάτι που αποτελούσε και πριν την πανδημία διέξοδο και συνήθεια μου. Μετά από καιρό παρατηρούσα το περιβάλλον γύρω μου. 

Φύτεψαμε ένα γιασεμί, μαζί με ένα μικρό μπαξέ με ντοματιές, πιπεριές και άλλα ζαρζαβατικά. Το γιασεμί μεγαλώνει και έχει γεμίσει με άνθη. Τα ζαρζαβατικά προσφέρουν τώρα τους πρώτους τους καρπούς. Είναι υπέροχο να βλέπεις να φυτρώνουν καρποί από το φυτό που φρόντισες. Εκεί που έχεις αρχίσει να απογοητεύεσαι, την επόμενη μέρα βλέπεις να ξεφυτρώνει σαν δώρο, να γεννιέται η ζωή μπροστά σου. Τι χαρά. Η φύση διδάσκει πράγματα, αρκεί να την ακούσεις. 

«…να αξιωθούμε μια μέρα να ζήσουμε σαν ελεύθεροι άνθρωποι, δηλαδή σαν άνθρωποι που αρνιούνται να ασκήσουν, καθώς και να υποστούν τη φρίκη» 

Αλμπέρ Καμύ

Φυσικά εκείνες οι μέρες, και όσες ακόμη ακολουθούν, δεν είναι εύκολες. Η βίαιη διακοπή της καθημερινότητας, προσπαθειών, εργασιών, προκάλεσε αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις και στη ζωή μου. Άλλοι βρέθηκαν σε ευνοϊκότερη θέση, άλλοι παλεύουν μόνοι. Όμως όταν ζωές χάνονται, όταν μία ολόκληρη υφήλιο κατεβάζει ρολά, όταν δημιουργείται μια νέα κρίση με αλυσιδωτές επιπτώσεις σε όλους, τότε είναι που πρέπει να γεμίζεις με ευγνωμοσύνη.

Αντιφατικό; Νομίζω πως όχι.

Να εστιάζεις στην ομορφιά είναι ένα δύσκολο task στις μέρες μας, μα είναι τόσο όμορφη η ζωή, όσο και το να αισθάνεσαι ευλογημένος ακόμη και σε μια πανδημία. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από το να ξεπερνάς εκείνα που θέλουν να σε κρατήσουν στάσιμο και να συνεχίζεις να ονειρεύεσαι. Δύσκολο σίγουρα. 

 «Ίσως όταν όλοι μπορέσουν να δουν την ομορφιά της ζωής, ίσως τότες όλος ο κόσμος θα γίνει πρώτα καλός και κατόπι ευτυχισμένος...»

Στράτης Μυριβήλης

Πλούσιος δεν είναι όποιος έχει χρήματα. Πλούσιος είναι όποιος έχει μάθει να αγαπάει και να παλεύει. Πλούσιος είναι όποιος στέκεται δυνατός στην καταιγίδα -ακόμη και σε αυτή βρίσκει στοιχεία άξια να αγαπήσει. Όποιος αντέχει να προσμένει τη νηνεμία. Πλούσιος είναι όποιος προσφέρει. Όποιος βρίσκει μια λύση στο πρόβλημα. Όποιος καταλαβαίνει την ευτυχία, όποιος πιστεύει στον εαυτό του, όποιος αγαπά τον εαυτό του όπως και τους άλλους. Αυτός είναι πραγματικά πλούσιος.

Τοξικότητα

Αυτή η στιγμή είναι η καταλληλότερη για να διώξουμε κάθε τοξικότητα τόσο ως παρουσία κοντά μας, όσο και από τα social media. Διαγραφή δίχως σκέψη σε όποιον προκαλεί αρνητικά συναισθήματα. Να μία καλή ευκαιρία να ξεχωρίσουμε ποιους θέλουμε κοντά και να κρατήσουμε όσους μας ανεβάζουν ψηλότερα. Χώρο για όσους πραγματικά θα χαρούν με την επιτυχία, την χαρά και θα συμβάλλουν σε αυτή. 

«Στο τέλος, μόνο τρία πράγματα μετράνε: 

πόσο πολύ αγάπησες, πόσο ευγενικά έζησες και με πόση ευγνωμοσύνη άφησες να φύγουν, όσα δεν προορίζονταν για εσένα»

Σιντάρτα Γκαουτάμα

Αν κάτι φωνάζουν τούτες οι μέρες είναι "ζήστε". Μέσα στο θανατικό, μέσα στην καταστροφή, έρχεται η ζωή και μας βγάλει τη γλώσσα, σαν να θέλει να μας πει: "τι καταλαβαίνεις; Άξιζε η μέρα το τρέξιμο σου; Αγάπησες αρκετά; Αγαπήθηκες; Αν ζήσεις και αύριο, τι θα κάνεις; Θα τη γεμίσεις τη μέρα με κάτι καλό; Θα δώσεις, θα δοθείς; Τι θες να ζήσεις;"  

Γιατί θα το ζήσεις. 

Οι δυσκολίες θα είναι πάντα εδώ. Θα τις νικήσεις; 

Όπως και οι χαρές. Θα τις εκτιμήσεις;

«Όσο κι αν προχωρήσω, δεν θα τη φτάσω πότε. 

Σε τι χρησιμεύει η ουτοπία; 

Γι' αυτό ακριβώς: για να προχωράμε.»
 Eduardo Galeano

Όπως έγραψα και σε προηγούμενη δημοσίευση, μετά και από αυτή την εμπειρία, έχουμε μια επιλογή: να αλλάξουμε όλοι. Πραγματικά εσωτερικά. Να επαναπροσδιορίσουμε αξίες, προτεραιότητες και συμπεριφορές. Μα να όμως δες, είμαστε στο τέλος του Ιουνίου και ήδη σε πολλές εκφάνσεις, αντιδρούμε λες και δεν υπήρξε ποτέ η πανδημία. Η αγένεια επέστρεψε στους δρόμους με την κίνηση. Ο ανταγωνισμός βαθαίνει μαζί με την ύφεση και η απειλή της επιβίωσης κρεμιέται απειλητικά πάνω απ' όλους μας. Στην Αμερική ένας λευκός αστυνομικός σκοτώνει άδικα, ρατσιστικά με πλήρη συνείδηση έναν μαύρο άντρα. Κατηγορείται για έγκλημα εξ' αμελείας. Ο κόσμος ξεσηκώνεται. Εν μέσω πανδημίας οι πόλεις γεμίζουν με διαδηλωτές. Συντάσσομαι με την οργή, δεν αντέχω να βλέπω τις εικόνες που φτάνουν στις οθόνες. Πραγματικά δε μπορώ να πιστέψω πως γίνεται να συμπεριφερθεί κάποιος με αυτό τον τρόπο. Γενικότερα βιώνουμε μια άκρως αρνητική παγκόσμια και εγχώρια επικαιρότητα που αγγίζει τα όρια του παράλογου. Κακοποιήσεις, βία, απαγωγές, ανωμαλία, τρέλα. Καθώς η τεχνολογία κάνει τεράστια άλματα, η παιδεία και η ηθική πάσχουν. Και δεν υπάρχει εξέλιξη δίχως παιδεία και ηθική.

Ιούνιος 2020. Θέρος. 

Ο δρόμος προς τη θάλασσα. 

Ένας παρατηρητής σίγουρα θα έλεγε ότι ο άνθρωπος παραμένει ίδιος, η πανδημία δε μας άλλαξε καθόλου. Ισχύει, μάλλον μας σκλήρυνε, όπως κάθε μεγάλη κρίση. Άπειρες οι κατηγορίες που μπορεί κάποιος να εκτοξεύσει. Τα σημάδια πολλά και καθημερινά. Όμως αντί να στρεφόμαστε ορμητικά προς τους άλλους, ας στραφεί ο καθένας με σκέψη προς τον εαυτό του. Δεν θα υπάρχει μεγαλύτερη ήττα από τη λήθη. Αξίζει να διαμορφωθεί μια νέα "πραγματικότητα". Καθώς "κανονικότητα" δεν υπήρχε. Βάλτε ένα "Χ" πάνω στη λέξη. Δεν έχει νόημα να θρηνούμε για εκείνο το παρελθόν, μα ούτε να φοβόμαστε για το μέλλον, το μόνο που έχει αξία είναι να ζούμε αληθινά στην παρούσα στιγμή. Εκεί κρίνεται το παιχνίδι. Ίσως έτσι να αλλάξει και να σωθεί η κανονικότητα μας σε αυτό τον πλανήτη.

Η ίδια η ζωή μας καλεί σε επαναπροσδιορισμό. Η απόλυτη ευτυχία βρίσκεται στο τώρα. Δεν ήταν στο χτες, ούτε να την περιμένουμε στο αύριο.

Φαίνεται αυτή την περίοδο ότι το κακό έχει υπερισχύσει.  

Όχι. Υπάρχει το καλό, αλλά δεν ακούγεται. 

Βίκτωρ Ουγκό: Η κρίση ξεπερνιέται όχι κόβοντας τα κονδύλια για την κουλτούρα αλλά διπλασιάζοντάς τα

Ο Nuccio Ordine στο βιβλίο του "Η χρησιμότητα του άχρηστου" (εκδόσεις Άγρα, 2013) ανάμεσα σε καταπληκτικά αποσπάσματα από σημαντικές βιβλιογραφικές πηγές, αναφέρεται και στην παθιασμένη ομιλία του Βικτόρ Ουγκό της 10ης Νοεμβρίου 1848 στη Συνταγματική Συνέλευση, τονίζοντας ότι «στα μέλη των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων θα έπρεπε να επιβληθεί η ανάγνωσή της». 

Πολλές από τις αντιρρήσεις του διάσημου Γάλλου συγγραφέα είναι αναπάντεχα επίκαιρες μέχρι σήμερα. Η ομιλία ακούστηκε στις 10 Νοεμβρίου του 1848, αλλά είναι σαν να γράφτηκε χτες.  Ο Ουγκό θεωρεί αρνητικές τις προτεινόμενες τότε περικοπές στις επιστήμες, στα Γράμματα και στις Τέχνες γιατί από οικονομική άποψη ήταν ασήμαντες, ενώ από όλες τις άλλες απόψεις βλαβερές.

Αντιγράφω ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματά της συγκεκριμένης επιστολής, όπου ο μυθιστοριογράφος δείχνει ότι πρόκειται για μια εντελώς αναποτελεσματική επιλογή:

"Εγώ, κύριοι, θεωρώ ότι οι περικοπές που προτείνονται στον ειδικό προϋπολογισμό για τις επιστήμες, τα γράμματα και τις τέχνες είναι αρνητικές για δυο λόγους. Είναι ασήμαντες από οικονομική άποψη και βλαβερές από όλες τις άλλες απόψεις. Αυτό είναι τόσο φανερό ώστε νιώθω αμηχανία να εκθέσω στη συνέλευση το αποτέλεσμα ενός πρόχειρου υπολογισμού που έκανα. [...] Τι θα σκεφτόσασταν, κύριοι, για έναν ιδιώτη ο οποίος, έχοντας εισόδημα χιλίων πεντακοσίων φράγκων, αφιέρωνε κάθε χρόνο για την καλλιέργεια του [...] το απολύτως ταπεινό ποσό των πέντε φράγκων και πού, μια μέρα αναθεώρησης, αποφάσιζε να κάνει οικονομία πέντε δεκάρες;"

Μια γελοία οικονομία για το κράτος που όμως αποδεικνύεται θανατηφόρος για τη ζωή βιβλιοθηκών, μουσείων, εθνικών αρχείων, ωδείων, σχολείων και τόσων άλλων σημαντικών θεσμών. Και μεταξύ αυτών ο Ουγκό αναφέρει το Μουσείο Εθνικής Ιστορίας και άλλα πολιτιστικά κέντρα της Γαλλίας για τα οποία η χώρα θα έπρεπε να ήταν περήφανη.  Το μεγαλύτερο λάθος, σύμφωνα με τον Ουγκό, ήταν ότι οι περικοπές των εξόδων εφαρμόζονται τη στιγμή κατά την οποία η χώρα, αντιθέτως, θα είχε ανάγκη να ενισχύει τις πολιτιστικές δραστηριότητες και τη δημόσια παιδεία:

"Και ποια στιγμή επιλέγεται; Είναι εδώ, κατά τη γνώμη μου, το σοβαρό πολιτικό λάθος στο οποίο αναφέρθηκα στην αρχή• ποια στιγμή επιλέγεται για να αμφισβητηθούν όλοι οι θεσμοί με μια μόνο πράξη; Η στιγμή κατά την οποία είναι πιο αναγκαίοι από ποτέ, η στιγμή που αντί να τους περιορίσουμε θα έπρεπε να τους διευρύνουμε και να τους αναπτύξουμε.  [...] 

Ποιος είναι ο μεγάλος κίνδυνος της σημερινής κατάστασης; Η αμάθεια. Η αμάθεια, περισσότερο και από αυτή την ίδια τη φτώχεια. Και είναι σε μια τέτοια στιγμή, σε μια τέτοια περίοδο, που σκέφτεστε να επιτεθείτε, να ακρωτηριάσετε, να απογυμνώσετε όλους αυτούς τους θεσμούς που έχουν το συγκεκριμένο στόχο να κυνηγήσουν, να πολεμήσουν, να καταστρέψουν την αμάθεια!

Θα έπρεπε να πολλαπλασιάσουμε τα σχολεία, τις καθέδρες, τις βιβλιοθήκες, τα μουσεία, τα θέατρα, τα βιβλιοπωλεία. Θα έπρεπε να πολλαπλασιάσουμε τους τόπους μελέτης για τα μικρά παιδιά, τους τόπους ανάγνωσης για τους μεγάλους, όλες τις οργανώσεις, όλους τους θεσμούς στους οποίους οι άνθρωποι προβληματίζονται, μορφώνονται, συγκεντρώνονται, μαθαίνουν κάτι, όπου γίνονται καλύτεροι. Με μια λέξη, θα έπρεπε να αφήσουμε να μπει παντού το φως στο πνεύμα του λαού. Διότι είναι λόγω του σκότους που χανόμαστε. 

Κάνατε ένα δυσάρεστο λάθος• νομίσατε ότι κάνατε οικονομία στα χρήματα, ενώ είναι οικονομία στη δόξα αυτή που κάνετε."

Ακριβώς όταν η κρίση σφίγγει ως μέγκενη ένα έθνος είναι αναγκαίο να διπλασιαστούν τα ποσά που απευθύνονται στις γνώσεις και στη μόρφωση των νέων, ώστε η κοινωνία να μην κατρακυλήσει στο βάραθρο της αμάθειας. Για τον Ουγκό δεν αρκεί μόνο η πρόβλεψη "να φωτιστεί η πόλη", διότι "η νύχτα μπορεί να τυλίξει και τον ηθικό κόσμο".  Ο Ουγκό επικρίνει μια κοντόφθαλμη και μυωπική πολιτική τάξη η οποία, πιστεύοντας ότι εξοικονομεί χρήματα, προχωρά στην πολιτισμική διάλυση της χώρας, σκοτώνοντας κάθε μορφή υπεροχής.

Nuccio Ordine, Η χρησιμότητα του άχρηστου, Άγρα, Αθήνα 2013, 33.

Μετά την καραντίνα...

Μόλις ξεκίνησε η καραντίνα, η πρώτη σκέψη ήταν πως αυτή η εμπειρία δεν θα ήταν ίδια για όλους. Είναι τελείως διαφορετικό να ζεις σε ένα μεγάλο σπίτι με μια ωραία βεράντα, και διαφορετικό σε ένα ημιυπόγειο στο κέντρο της Αθήνας. Αλλιώς είναι να ανοίγεις το παράθυρο και να βλέπεις πράσινο ή τον ουρανό και αλλιώς να βλέπεις ρόδες αυτοκινήτων ή τον τοίχο της απέναντι πολυκατοικίας. Είναι αλλιώς είσαι μόνος σε ένα σπίτι, ακόμη χειρότερα με κάποιους που δεν αντέχεις, αλλιώς με αυτούς που αγαπάς. Κάποιοι περνάνε πιο εύκολα, κάποιοι αρκετά δύσκολα αυτή την εμπειρία. Γι' αυτό λίγη ενσυναίσθηση δε βλάπτει. Το αναφέρω έχοντας προσωπικά περάσει αυτές τις μέρες ήρεμα και νιώθοντας πολύ μεγάλη ευγνωμοσύνη για αυτό. 

Ως προς την πανδημία, ευτυχώς έως σήμερα οι νεκροί δεν είναι πολλοί στην Ελλάδα, όπως σε άλλες χώρες. Ευτυχώς πειθαρχήσαμε στους κανόνες. Η πανδημία όμως δεν έχει περάσει. Ίσως τώρα να ξεκινά το πιο δύσκολο κομμάτι. Το βέβαιο είναι ότι η επόμενη μέρα μετά την καραντίνα, θα μας φέρει αντιμέτωπους με μια διαφορετική καθημερινότητα. Είμαστε έτοιμοι για να την αντιμετωπίσουμε;

Τώρα που πλησιάζει η στιγμή της άρσης αυτών των (πρώτων;) περιοριστικών μέτρων, θα ήθελα όλοι μαζί να στρέψουμε τη σκέψη μας στις μέρες που έρχονται...

...μετά την καραντίνα:

Θα συνεχίσουμε να δίνουμε προσοχή στους ανθρώπους που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες; 

Θα συνεχίσουμε να βοηθάμε όσο μπορούμε τους ανθρώπους μας, τους γείτονες, όποιον έχει ανάγκη; 

Καταλάβαμε τι ευτυχία είναι να ζεις στη φύση, να περπατάς στο βουνό, να κολυμπάς στα νερά του Αιγαίου; Αν ΝΑΙ, θα προστατεύουμε, θα σεβόμαστε το περιβάλλον; Θα ενδιαφερθούμε όλοι αληθινά για τη φύση -αυτοί που όλοι έγραφαν το πόσο στερήθηκαν- και θα την αφήνουμε να ανασάνει; Θα ληφθούν μέτρα για την κρίση του περιβάλλοντος; 

Θα δώσουμε περισσότερη έμφαση στην ανθρώπινη επαφή, στην αγκαλιά και στο άγγιγμα; 

Θα εστιάσουμε στο χτίσιμο ουσιαστικών σχέσεων στη ζωή; Θα είμαστε πιο τρυφεροί ως άνθρωποι; 

Θα δώσουμε χρόνο, αξία σε όμορφες σχέσεις, παρέες και φιλίες; 

Θα διώξουμε καθετί τοξικό από τη ζωή μας; Οτιδήποτε το καταπιεστικό που δε μας ανεβάζει ψηλότερα; 

Θα αγαπήσουμε την εργασία μας και θα δίνουμε τον καλύτερο μας εαυτό ως εργαζόμενοι; 

Θα σεβόμαστε την εργασία του υπαλλήλου ως εργοδότες; 

Κατάλαβε ίσως και ο πιο ευνοημένος πολίτης της χώρας τι σημαίνει ανεργία, βίαιη παύση της καθημερινότητας; 

ΑΝ ναι, κρατήστε το! Και ας έχουμε στο νου το πόσο ιερή είναι η συνεισφορά του κάθε ανθρώπου εκεί έξω. Από την ταμία στο σουπερμάρκετ, τον καθαριστή στο δρόμο μέχρι του γιατρού, του νοσηλευτή και του επιστήμονα που ερευνά για το εμβόλιο. Όλων η δημιουργία, η παρουσία και ο μόχθος αξίζει σεβασμό. 

Τώρα που τελειώνει η καραντίνα:

Θα θυμόμαστε ότι το ανθρώπινο είδος είναι ένα μυρμηγκάκι μπροστά στο σύμπαν; 

Θα σταματήσουμε τη γκρίνια, θα νιώθουμε ευγνωμοσύνη και θα εκτιμάμε τη ζωή; 

Θα σταματήσουμε να τρέχουμε με τρελούς ρυθμούς; Καταλάβαμε πόσο εθισμένοι είμαστε στο θόρυβο και στην γρήγορη ευχαρίστηση; Θα το αλλάξουμε;

Θα χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία για το καλό όλων, κυρίως των ευπαθών ομάδων; 

Θα συνεχιστεί η προσπάθεια της ένταξης των δημόσιων υπηρεσιών στη ψηφιακή εποχή; Πλέον με ένα κλικ έχουμε στο email μας βεβαιώσεις που πριν από τον κορονοιό, έπρεπε να χάσουμε ένα πρωινό και εργάσιμες ώρες για να τα αποκτήσουμε. Θα συνεχιστεί, ώστε να μειωθεί η γραφειοκρατία, το τόσο άσκοπο χάσιμο χρόνου...

Θα σκεφτούμε τους ανθρώπους που θα συνεχίσουν να ζουν σε καθεστώς καραντίνα λόγω αναπηρίας και δυσκολίας μετακίνησης στις χαοτικές μας πόλεις; Εκείνοι που λόγω αναπηρίας περιορίζεται η δυνατότητα να βγουν έξω για μια βόλτα, για ένα γεύμα, να παρακολουθήσουν μια πολιτιστική δραστηριότητα όπως οι υπόλοιποι; 

Την επόμενη φορά που θα παρκάρεις το αυτοκίνητο σου, θα σκεφτείς να μη θέσεις εμπόδια στη ζωή του άλλου, μην παραβιάσεις τα δικαιώματα του; Δε σου ανήκει όλη η πόλη!

Η ενεργή παρουσία πολιτιστικών οργανισμών και η κοινωνική προσφορά εταιρειών θα συνεχιστεί και μετά την καραντίνα; Πέρα από τις όποιες σωστές επιφυλάξεις, μπορεί με οργανωμένο, στοχευμένο τρόπο να υπάρχουν δράσεις στο διαδίκτυο. Κυρίως για όλους εκείνους τους ανθρώπους που είτε είναι σε δύσκολη οικονομική κατάσταση, είτε κάτοικοι επαρχίας, ή το σημαντικότερο έχουν κάποιου είδους αναπηρία που τους είναι δύσκολο έως αδύνατο να παρακολουθήσουν δρώμενα.

Θα καταπολεμηθεί η ανεργία, θα βοηθηθούν οι άνεργοι, θα γίνουν κινήσεις να ενισχυθεί η επιστροφή στην αγορά εργασίας; 

Η γενιά μου πέρασε μια οδυνηρή 10ετή οικονομική κρίση στην πιο παραγωγική της ηλικία και τώρα καλείται να βιώσει μια νέα ύφεση. Θα στηριχθεί για μια αξιοπρεπή ζωή με δημιουργία; 

Θα συνειδητοποιήσουμε το πόσο πολύ είμαστε αλληλένδετοι και συνδεδεμένοι, κομμάτι της αλυσίδας της φύσης; Αποκοπήκαμε από αυτή και η ζωή έρχεται να μας το υπενθυμίσει με βίαιο τρόπο. Η δική σου υγεία μπορεί να επηρεαστεί από του διπλανού και αντίστροφα. Μακάρι να συνειδητοποιήσουμε έστω βίαια, ότι όλοι ενωνόμαστε με όλους, συνδεόμαστε με όλους και ότι το τώρα και το αύριο εξαρτάται από τη συνεργασία μεταξύ μας. 

Θα σταματήσουμε να είμαστε τόσο ανταγωνιστικοί -και οι άνθρωποι μεταξύ μας και τα κράτη- και θα συνεργαστούμε επιτέλους; Είναι σαν να μας φωνάζει το σύμπαν: «Συνεργαστείτε».  

Και αυτό δεν ισχύει μόνο για το κορονοϊό, ισχύει και για την κρίση για το περιβάλλον που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. 

Ένας είναι ο δρόμος μπροστά μας: Συνεργασία. Ενότητα. Αληθινή Σύνδεση. 

Να μην περιμένουμε την επόμενη πανδημία για να κάνουμε πάλι κινήσεις προς τον άλλο. Τώρα που ένιωσες τι σημαίνει εγκλεισμός, αποκλεισμός, απομόνωση, αβεβαιότητα, μοναξιά, φόβος για το αύριο, θα ήθελα να σταθείς δίπλα μου και να μην αφήσουμε τα μηνύματα αυτών των ημερών να πάνε χαμένα. Ας μη το αφήσει ο καθένας στην προσωπική του στάση. Μην επιστρέψουμε στην καθημερινότητα σαν να μη συνέβη ποτέ τίποτα. Μας αξίζει κάτι καλύτερο. Αν το διακρίνεις και εσύ μαζί μου μπορεί να επιτευχθεί.