Αν κάτι φωνάζουν τούτες οι μέρες είναι «ζήστε»

"Beauty will save the world"

Fyodor Dostoevsky, The Idiot

Κατά τη διάρκεια της καραντίνας έγραφα με συνέπεια κάθε μέρα. Όλα τα κείμενα τα κράτησα σε αρχεία εκτός του διαδικτύου. Όσοι με ακολουθείτε στα social media, ίσως διαβάσατε ότι από την πρώτη έως και την τελευταία μέρα κρατούσα ημερολόγιο καραντίνας με σκέψεις, στοχασμούς, στιγμές. Αυτό βοήθησε στο να αποτυπωθούν διαφορετικά εκείνες οι μέρες μέσα μου. Τις συνδύασα με γεγονότα και παρατηρήσεις. Αν δημοσίευα τα κείμενα, πιστεύω ότι θα είχανε ενδιαφέρον. 

Η πόλη πάντα ανήκε σε αυτές τις υπάρξεις. 

Προ πανδημίας, εν μέσω αυτής, σίγουρα και μετά.

Η περίοδος του εγκλεισμού βιώθηκε διαφορετικά από τον καθένα, όμως ήταν μια κοινή εμπειρία για όλους. Eκείνες τις μέρες με κυρίευσαν σκέψεις. Κάτι που με οδήγησε -εκτός από την καταγραφή του ημερολογίου- και στη συγγραφή ενός θεατρικού έργου και διηγημάτων. Επιπλέον τραβούσα πολλές φωτογραφίες, διάβαζα φιλοσοφία και ψυχολογία. Λογοτεχνία μπόρεσα να διαβάσω μόνο μετά το τέλος της καραντίνας, κατά τη διάρκεια της ήταν αδύνατο.

Τηλεόραση δεν είδα, δεν παρακολουθώ εδώ και χρόνια. Όμως παρακολούθησα αρκετά webinars, έκανα διαλογισμό και ένιωσα ευγνωμοσύνη για κάθε στιγμή στην ηρεμία. Περπατούσα, κάτι που αποτελούσε και πριν την πανδημία διέξοδο και συνήθεια μου. Μετά από καιρό παρατηρούσα το περιβάλλον γύρω μου. 

Φύτεψαμε ένα γιασεμί, μαζί με ένα μικρό μπαξέ με ντοματιές, πιπεριές και άλλα ζαρζαβατικά. Το γιασεμί μεγαλώνει και έχει γεμίσει με άνθη. Τα ζαρζαβατικά προσφέρουν τώρα τους πρώτους τους καρπούς. Είναι υπέροχο να βλέπεις να φυτρώνουν καρποί από το φυτό που φρόντισες. Εκεί που έχεις αρχίσει να απογοητεύεσαι, την επόμενη μέρα βλέπεις να ξεφυτρώνει σαν δώρο, να γεννιέται η ζωή μπροστά σου. Τι χαρά. Η φύση διδάσκει πράγματα, αρκεί να την ακούσεις. 

«…να αξιωθούμε μια μέρα να ζήσουμε σαν ελεύθεροι άνθρωποι, δηλαδή σαν άνθρωποι που αρνιούνται να ασκήσουν, καθώς και να υποστούν τη φρίκη» 

Αλμπέρ Καμύ

Φυσικά εκείνες οι μέρες, και όσες ακόμη ακολουθούν, δεν είναι εύκολες. Η βίαιη διακοπή της καθημερινότητας, προσπαθειών, εργασιών, προκάλεσε αρνητικές οικονομικές επιπτώσεις και στη ζωή μου. Άλλοι βρέθηκαν σε ευνοϊκότερη θέση, άλλοι παλεύουν μόνοι. Όμως όταν ζωές χάνονται, όταν μία ολόκληρη υφήλιο κατεβάζει ρολά, όταν δημιουργείται μια νέα κρίση με αλυσιδωτές επιπτώσεις σε όλους, τότε είναι που πρέπει να γεμίζεις με ευγνωμοσύνη.

Αντιφατικό; Νομίζω πως όχι.

Να εστιάζεις στην ομορφιά είναι ένα δύσκολο task στις μέρες μας, μα είναι τόσο όμορφη η ζωή, όσο και το να αισθάνεσαι ευλογημένος ακόμη και σε μια πανδημία. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από το να ξεπερνάς εκείνα που θέλουν να σε κρατήσουν στάσιμο και να συνεχίζεις να ονειρεύεσαι. Δύσκολο σίγουρα. 

 «Ίσως όταν όλοι μπορέσουν να δουν την ομορφιά της ζωής, ίσως τότες όλος ο κόσμος θα γίνει πρώτα καλός και κατόπι ευτυχισμένος...»

Στράτης Μυριβήλης

Πλούσιος δεν είναι όποιος έχει χρήματα. Πλούσιος είναι όποιος έχει μάθει να αγαπάει και να παλεύει. Πλούσιος είναι όποιος στέκεται δυνατός στην καταιγίδα -ακόμη και σε αυτή βρίσκει στοιχεία άξια να αγαπήσει. Όποιος αντέχει να προσμένει τη νηνεμία. Πλούσιος είναι όποιος προσφέρει. Όποιος βρίσκει μια λύση στο πρόβλημα. Όποιος καταλαβαίνει την ευτυχία, όποιος πιστεύει στον εαυτό του, όποιος αγαπά τον εαυτό του όπως και τους άλλους. Αυτός είναι πραγματικά πλούσιος.

Τοξικότητα

Αυτή η στιγμή είναι η καταλληλότερη για να διώξουμε κάθε τοξικότητα τόσο ως παρουσία κοντά μας, όσο και από τα social media. Διαγραφή δίχως σκέψη σε όποιον προκαλεί αρνητικά συναισθήματα. Να μία καλή ευκαιρία να ξεχωρίσουμε ποιους θέλουμε κοντά και να κρατήσουμε όσους μας ανεβάζουν ψηλότερα. Χώρο για όσους πραγματικά θα χαρούν με την επιτυχία, την χαρά και θα συμβάλλουν σε αυτή. 

«Στο τέλος, μόνο τρία πράγματα μετράνε: 

πόσο πολύ αγάπησες, πόσο ευγενικά έζησες και με πόση ευγνωμοσύνη άφησες να φύγουν, όσα δεν προορίζονταν για εσένα»

Σιντάρτα Γκαουτάμα

Αν κάτι φωνάζουν τούτες οι μέρες είναι "ζήστε". Μέσα στο θανατικό, μέσα στην καταστροφή, έρχεται η ζωή και μας βγάλει τη γλώσσα, σαν να θέλει να μας πει: "τι καταλαβαίνεις; Άξιζε η μέρα το τρέξιμο σου; Αγάπησες αρκετά; Αγαπήθηκες; Αν ζήσεις και αύριο, τι θα κάνεις; Θα τη γεμίσεις τη μέρα με κάτι καλό; Θα δώσεις, θα δοθείς; Τι θες να ζήσεις;"  

Γιατί θα το ζήσεις. 

Οι δυσκολίες θα είναι πάντα εδώ. Θα τις νικήσεις; 

Όπως και οι χαρές. Θα τις εκτιμήσεις;

«Όσο κι αν προχωρήσω, δεν θα τη φτάσω πότε. 

Σε τι χρησιμεύει η ουτοπία; 

Γι' αυτό ακριβώς: για να προχωράμε.»
 Eduardo Galeano

Όπως έγραψα και σε προηγούμενη δημοσίευση, μετά και από αυτή την εμπειρία, έχουμε μια επιλογή: να αλλάξουμε όλοι. Πραγματικά εσωτερικά. Να επαναπροσδιορίσουμε αξίες, προτεραιότητες και συμπεριφορές. Μα να όμως δες, είμαστε στο τέλος του Ιουνίου και ήδη σε πολλές εκφάνσεις, αντιδρούμε λες και δεν υπήρξε ποτέ η πανδημία. Η αγένεια επέστρεψε στους δρόμους με την κίνηση. Ο ανταγωνισμός βαθαίνει μαζί με την ύφεση και η απειλή της επιβίωσης κρεμιέται απειλητικά πάνω απ' όλους μας. Στην Αμερική ένας λευκός αστυνομικός σκοτώνει άδικα, ρατσιστικά με πλήρη συνείδηση έναν μαύρο άντρα. Κατηγορείται για έγκλημα εξ' αμελείας. Ο κόσμος ξεσηκώνεται. Εν μέσω πανδημίας οι πόλεις γεμίζουν με διαδηλωτές. Συντάσσομαι με την οργή, δεν αντέχω να βλέπω τις εικόνες που φτάνουν στις οθόνες. Πραγματικά δε μπορώ να πιστέψω πως γίνεται να συμπεριφερθεί κάποιος με αυτό τον τρόπο. Γενικότερα βιώνουμε μια άκρως αρνητική παγκόσμια και εγχώρια επικαιρότητα που αγγίζει τα όρια του παράλογου. Κακοποιήσεις, βία, απαγωγές, ανωμαλία, τρέλα. Καθώς η τεχνολογία κάνει τεράστια άλματα, η παιδεία και η ηθική πάσχουν. Και δεν υπάρχει εξέλιξη δίχως παιδεία και ηθική.

Ιούνιος 2020. Θέρος. 

Ο δρόμος προς τη θάλασσα. 

Ένας παρατηρητής σίγουρα θα έλεγε ότι ο άνθρωπος παραμένει ίδιος, η πανδημία δε μας άλλαξε καθόλου. Ισχύει, μάλλον μας σκλήρυνε, όπως κάθε μεγάλη κρίση. Άπειρες οι κατηγορίες που μπορεί κάποιος να εκτοξεύσει. Τα σημάδια πολλά και καθημερινά. Όμως αντί να στρεφόμαστε ορμητικά προς τους άλλους, ας στραφεί ο καθένας με σκέψη προς τον εαυτό του. Δεν θα υπάρχει μεγαλύτερη ήττα από τη λήθη. Αξίζει να διαμορφωθεί μια νέα "πραγματικότητα". Καθώς "κανονικότητα" δεν υπήρχε. Βάλτε ένα "Χ" πάνω στη λέξη. Δεν έχει νόημα να θρηνούμε για εκείνο το παρελθόν, μα ούτε να φοβόμαστε για το μέλλον, το μόνο που έχει αξία είναι να ζούμε αληθινά στην παρούσα στιγμή. Εκεί κρίνεται το παιχνίδι. Ίσως έτσι να αλλάξει και να σωθεί η κανονικότητα μας σε αυτό τον πλανήτη.

Η ίδια η ζωή μας καλεί σε επαναπροσδιορισμό. Η απόλυτη ευτυχία βρίσκεται στο τώρα. Δεν ήταν στο χτες, ούτε να την περιμένουμε στο αύριο.

Φαίνεται αυτή την περίοδο ότι το κακό έχει υπερισχύσει.  

Όχι. Υπάρχει το καλό, αλλά δεν ακούγεται. 

Βίκτωρ Ουγκό: Η κρίση ξεπερνιέται όχι κόβοντας τα κονδύλια για την κουλτούρα αλλά διπλασιάζοντάς τα

Ο Nuccio Ordine στο βιβλίο του "Η χρησιμότητα του άχρηστου" (εκδόσεις Άγρα, 2013) ανάμεσα σε καταπληκτικά αποσπάσματα από σημαντικές βιβλιογραφικές πηγές, αναφέρεται και στην παθιασμένη ομιλία του Βικτόρ Ουγκό της 10ης Νοεμβρίου 1848 στη Συνταγματική Συνέλευση, τονίζοντας ότι «στα μέλη των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων θα έπρεπε να επιβληθεί η ανάγνωσή της». 

Πολλές από τις αντιρρήσεις του διάσημου Γάλλου συγγραφέα είναι αναπάντεχα επίκαιρες μέχρι σήμερα. Η ομιλία ακούστηκε στις 10 Νοεμβρίου του 1848, αλλά είναι σαν να γράφτηκε χτες.  Ο Ουγκό θεωρεί αρνητικές τις προτεινόμενες τότε περικοπές στις επιστήμες, στα Γράμματα και στις Τέχνες γιατί από οικονομική άποψη ήταν ασήμαντες, ενώ από όλες τις άλλες απόψεις βλαβερές.

Αντιγράφω ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματά της συγκεκριμένης επιστολής, όπου ο μυθιστοριογράφος δείχνει ότι πρόκειται για μια εντελώς αναποτελεσματική επιλογή:

"Εγώ, κύριοι, θεωρώ ότι οι περικοπές που προτείνονται στον ειδικό προϋπολογισμό για τις επιστήμες, τα γράμματα και τις τέχνες είναι αρνητικές για δυο λόγους. Είναι ασήμαντες από οικονομική άποψη και βλαβερές από όλες τις άλλες απόψεις. Αυτό είναι τόσο φανερό ώστε νιώθω αμηχανία να εκθέσω στη συνέλευση το αποτέλεσμα ενός πρόχειρου υπολογισμού που έκανα. [...] Τι θα σκεφτόσασταν, κύριοι, για έναν ιδιώτη ο οποίος, έχοντας εισόδημα χιλίων πεντακοσίων φράγκων, αφιέρωνε κάθε χρόνο για την καλλιέργεια του [...] το απολύτως ταπεινό ποσό των πέντε φράγκων και πού, μια μέρα αναθεώρησης, αποφάσιζε να κάνει οικονομία πέντε δεκάρες;"

Μια γελοία οικονομία για το κράτος που όμως αποδεικνύεται θανατηφόρος για τη ζωή βιβλιοθηκών, μουσείων, εθνικών αρχείων, ωδείων, σχολείων και τόσων άλλων σημαντικών θεσμών. Και μεταξύ αυτών ο Ουγκό αναφέρει το Μουσείο Εθνικής Ιστορίας και άλλα πολιτιστικά κέντρα της Γαλλίας για τα οποία η χώρα θα έπρεπε να ήταν περήφανη.  Το μεγαλύτερο λάθος, σύμφωνα με τον Ουγκό, ήταν ότι οι περικοπές των εξόδων εφαρμόζονται τη στιγμή κατά την οποία η χώρα, αντιθέτως, θα είχε ανάγκη να ενισχύει τις πολιτιστικές δραστηριότητες και τη δημόσια παιδεία:

"Και ποια στιγμή επιλέγεται; Είναι εδώ, κατά τη γνώμη μου, το σοβαρό πολιτικό λάθος στο οποίο αναφέρθηκα στην αρχή• ποια στιγμή επιλέγεται για να αμφισβητηθούν όλοι οι θεσμοί με μια μόνο πράξη; Η στιγμή κατά την οποία είναι πιο αναγκαίοι από ποτέ, η στιγμή που αντί να τους περιορίσουμε θα έπρεπε να τους διευρύνουμε και να τους αναπτύξουμε.  [...] 

Ποιος είναι ο μεγάλος κίνδυνος της σημερινής κατάστασης; Η αμάθεια. Η αμάθεια, περισσότερο και από αυτή την ίδια τη φτώχεια. Και είναι σε μια τέτοια στιγμή, σε μια τέτοια περίοδο, που σκέφτεστε να επιτεθείτε, να ακρωτηριάσετε, να απογυμνώσετε όλους αυτούς τους θεσμούς που έχουν το συγκεκριμένο στόχο να κυνηγήσουν, να πολεμήσουν, να καταστρέψουν την αμάθεια!

Θα έπρεπε να πολλαπλασιάσουμε τα σχολεία, τις καθέδρες, τις βιβλιοθήκες, τα μουσεία, τα θέατρα, τα βιβλιοπωλεία. Θα έπρεπε να πολλαπλασιάσουμε τους τόπους μελέτης για τα μικρά παιδιά, τους τόπους ανάγνωσης για τους μεγάλους, όλες τις οργανώσεις, όλους τους θεσμούς στους οποίους οι άνθρωποι προβληματίζονται, μορφώνονται, συγκεντρώνονται, μαθαίνουν κάτι, όπου γίνονται καλύτεροι. Με μια λέξη, θα έπρεπε να αφήσουμε να μπει παντού το φως στο πνεύμα του λαού. Διότι είναι λόγω του σκότους που χανόμαστε. 

Κάνατε ένα δυσάρεστο λάθος• νομίσατε ότι κάνατε οικονομία στα χρήματα, ενώ είναι οικονομία στη δόξα αυτή που κάνετε."

Ακριβώς όταν η κρίση σφίγγει ως μέγκενη ένα έθνος είναι αναγκαίο να διπλασιαστούν τα ποσά που απευθύνονται στις γνώσεις και στη μόρφωση των νέων, ώστε η κοινωνία να μην κατρακυλήσει στο βάραθρο της αμάθειας. Για τον Ουγκό δεν αρκεί μόνο η πρόβλεψη "να φωτιστεί η πόλη", διότι "η νύχτα μπορεί να τυλίξει και τον ηθικό κόσμο".  Ο Ουγκό επικρίνει μια κοντόφθαλμη και μυωπική πολιτική τάξη η οποία, πιστεύοντας ότι εξοικονομεί χρήματα, προχωρά στην πολιτισμική διάλυση της χώρας, σκοτώνοντας κάθε μορφή υπεροχής.

Nuccio Ordine, Η χρησιμότητα του άχρηστου, Άγρα, Αθήνα 2013, 33.

Μετά την καραντίνα...

Μόλις ξεκίνησε η καραντίνα, η πρώτη σκέψη ήταν πως αυτή η εμπειρία δεν θα ήταν ίδια για όλους. Είναι τελείως διαφορετικό να ζεις σε ένα μεγάλο σπίτι με μια ωραία βεράντα, και διαφορετικό σε ένα ημιυπόγειο στο κέντρο της Αθήνας. Αλλιώς είναι να ανοίγεις το παράθυρο και να βλέπεις πράσινο ή τον ουρανό και αλλιώς να βλέπεις ρόδες αυτοκινήτων ή τον τοίχο της απέναντι πολυκατοικίας. Είναι αλλιώς είσαι μόνος σε ένα σπίτι, ακόμη χειρότερα με κάποιους που δεν αντέχεις, αλλιώς με αυτούς που αγαπάς. Κάποιοι περνάνε πιο εύκολα, κάποιοι αρκετά δύσκολα αυτή την εμπειρία. Γι' αυτό λίγη ενσυναίσθηση δε βλάπτει. Το αναφέρω έχοντας προσωπικά περάσει αυτές τις μέρες ήρεμα και νιώθοντας πολύ μεγάλη ευγνωμοσύνη για αυτό. 

Ως προς την πανδημία, ευτυχώς έως σήμερα οι νεκροί δεν είναι πολλοί στην Ελλάδα, όπως σε άλλες χώρες. Ευτυχώς πειθαρχήσαμε στους κανόνες. Η πανδημία όμως δεν έχει περάσει. Ίσως τώρα να ξεκινά το πιο δύσκολο κομμάτι. Το βέβαιο είναι ότι η επόμενη μέρα μετά την καραντίνα, θα μας φέρει αντιμέτωπους με μια διαφορετική καθημερινότητα. Είμαστε έτοιμοι για να την αντιμετωπίσουμε;

Τώρα που πλησιάζει η στιγμή της άρσης αυτών των (πρώτων;) περιοριστικών μέτρων, θα ήθελα όλοι μαζί να στρέψουμε τη σκέψη μας στις μέρες που έρχονται...

...μετά την καραντίνα:

Θα συνεχίσουμε να δίνουμε προσοχή στους ανθρώπους που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες; 

Θα συνεχίσουμε να βοηθάμε όσο μπορούμε τους ανθρώπους μας, τους γείτονες, όποιον έχει ανάγκη; 

Καταλάβαμε τι ευτυχία είναι να ζεις στη φύση, να περπατάς στο βουνό, να κολυμπάς στα νερά του Αιγαίου; Αν ΝΑΙ, θα προστατεύουμε, θα σεβόμαστε το περιβάλλον; Θα ενδιαφερθούμε όλοι αληθινά για τη φύση -αυτοί που όλοι έγραφαν το πόσο στερήθηκαν- και θα την αφήνουμε να ανασάνει; Θα ληφθούν μέτρα για την κρίση του περιβάλλοντος; 

Θα δώσουμε περισσότερη έμφαση στην ανθρώπινη επαφή, στην αγκαλιά και στο άγγιγμα; 

Θα εστιάσουμε στο χτίσιμο ουσιαστικών σχέσεων στη ζωή; Θα είμαστε πιο τρυφεροί ως άνθρωποι; 

Θα δώσουμε χρόνο, αξία σε όμορφες σχέσεις, παρέες και φιλίες; 

Θα διώξουμε καθετί τοξικό από τη ζωή μας; Οτιδήποτε το καταπιεστικό που δε μας ανεβάζει ψηλότερα; 

Θα αγαπήσουμε την εργασία μας και θα δίνουμε τον καλύτερο μας εαυτό ως εργαζόμενοι; 

Θα σεβόμαστε την εργασία του υπαλλήλου ως εργοδότες; 

Κατάλαβε ίσως και ο πιο ευνοημένος πολίτης της χώρας τι σημαίνει ανεργία, βίαιη παύση της καθημερινότητας; 

ΑΝ ναι, κρατήστε το! Και ας έχουμε στο νου το πόσο ιερή είναι η συνεισφορά του κάθε ανθρώπου εκεί έξω. Από την ταμία στο σουπερμάρκετ, τον καθαριστή στο δρόμο μέχρι του γιατρού, του νοσηλευτή και του επιστήμονα που ερευνά για το εμβόλιο. Όλων η δημιουργία, η παρουσία και ο μόχθος αξίζει σεβασμό. 

Τώρα που τελειώνει η καραντίνα:

Θα θυμόμαστε ότι το ανθρώπινο είδος είναι ένα μυρμηγκάκι μπροστά στο σύμπαν; 

Θα σταματήσουμε τη γκρίνια, θα νιώθουμε ευγνωμοσύνη και θα εκτιμάμε τη ζωή; 

Θα σταματήσουμε να τρέχουμε με τρελούς ρυθμούς; Καταλάβαμε πόσο εθισμένοι είμαστε στο θόρυβο και στην γρήγορη ευχαρίστηση; Θα το αλλάξουμε;

Θα χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία για το καλό όλων, κυρίως των ευπαθών ομάδων; 

Θα συνεχιστεί η προσπάθεια της ένταξης των δημόσιων υπηρεσιών στη ψηφιακή εποχή; Πλέον με ένα κλικ έχουμε στο email μας βεβαιώσεις που πριν από τον κορονοιό, έπρεπε να χάσουμε ένα πρωινό και εργάσιμες ώρες για να τα αποκτήσουμε. Θα συνεχιστεί, ώστε να μειωθεί η γραφειοκρατία, το τόσο άσκοπο χάσιμο χρόνου...

Θα σκεφτούμε τους ανθρώπους που θα συνεχίσουν να ζουν σε καθεστώς καραντίνα λόγω αναπηρίας και δυσκολίας μετακίνησης στις χαοτικές μας πόλεις; Εκείνοι που λόγω αναπηρίας περιορίζεται η δυνατότητα να βγουν έξω για μια βόλτα, για ένα γεύμα, να παρακολουθήσουν μια πολιτιστική δραστηριότητα όπως οι υπόλοιποι; 

Την επόμενη φορά που θα παρκάρεις το αυτοκίνητο σου, θα σκεφτείς να μη θέσεις εμπόδια στη ζωή του άλλου, μην παραβιάσεις τα δικαιώματα του; Δε σου ανήκει όλη η πόλη!

Η ενεργή παρουσία πολιτιστικών οργανισμών και η κοινωνική προσφορά εταιρειών θα συνεχιστεί και μετά την καραντίνα; Πέρα από τις όποιες σωστές επιφυλάξεις, μπορεί με οργανωμένο, στοχευμένο τρόπο να υπάρχουν δράσεις στο διαδίκτυο. Κυρίως για όλους εκείνους τους ανθρώπους που είτε είναι σε δύσκολη οικονομική κατάσταση, είτε κάτοικοι επαρχίας, ή το σημαντικότερο έχουν κάποιου είδους αναπηρία που τους είναι δύσκολο έως αδύνατο να παρακολουθήσουν δρώμενα.

Θα καταπολεμηθεί η ανεργία, θα βοηθηθούν οι άνεργοι, θα γίνουν κινήσεις να ενισχυθεί η επιστροφή στην αγορά εργασίας; 

Η γενιά μου πέρασε μια οδυνηρή 10ετή οικονομική κρίση στην πιο παραγωγική της ηλικία και τώρα καλείται να βιώσει μια νέα ύφεση. Θα στηριχθεί για μια αξιοπρεπή ζωή με δημιουργία; 

Θα συνειδητοποιήσουμε το πόσο πολύ είμαστε αλληλένδετοι και συνδεδεμένοι, κομμάτι της αλυσίδας της φύσης; Αποκοπήκαμε από αυτή και η ζωή έρχεται να μας το υπενθυμίσει με βίαιο τρόπο. Η δική σου υγεία μπορεί να επηρεαστεί από του διπλανού και αντίστροφα. Μακάρι να συνειδητοποιήσουμε έστω βίαια, ότι όλοι ενωνόμαστε με όλους, συνδεόμαστε με όλους και ότι το τώρα και το αύριο εξαρτάται από τη συνεργασία μεταξύ μας. 

Θα σταματήσουμε να είμαστε τόσο ανταγωνιστικοί -και οι άνθρωποι μεταξύ μας και τα κράτη- και θα συνεργαστούμε επιτέλους; Είναι σαν να μας φωνάζει το σύμπαν: «Συνεργαστείτε».  

Και αυτό δεν ισχύει μόνο για το κορονοϊό, ισχύει και για την κρίση για το περιβάλλον που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. 

Ένας είναι ο δρόμος μπροστά μας: Συνεργασία. Ενότητα. Αληθινή Σύνδεση. 

Να μην περιμένουμε την επόμενη πανδημία για να κάνουμε πάλι κινήσεις προς τον άλλο. Τώρα που ένιωσες τι σημαίνει εγκλεισμός, αποκλεισμός, απομόνωση, αβεβαιότητα, μοναξιά, φόβος για το αύριο, θα ήθελα να σταθείς δίπλα μου και να μην αφήσουμε τα μηνύματα αυτών των ημερών να πάνε χαμένα. Ας μη το αφήσει ο καθένας στην προσωπική του στάση. Μην επιστρέψουμε στην καθημερινότητα σαν να μη συνέβη ποτέ τίποτα. Μας αξίζει κάτι καλύτερο. Αν το διακρίνεις και εσύ μαζί μου μπορεί να επιτευχθεί.

Μήνυμα Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 2020

Η παγκόσμια ημέρα θεάτρου γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 27 Μαρτίου με πρωτοβουλία του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου. Κάθε χρόνο ένας διεθνώς αναγνωρισμένος καλλιτέχνης γράφει το μήνυμα που διαβάζεται στα θέατρα όλου του κόσμου πριν από την παράσταση της 27ης Μαρτίου. Φέτος, που τα περισσότερα θέατρα παγκοσμίως είναι κλειστά, το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου καλεί τους καλλιτέχνες να μοιράσουν το μήνυμα μέσω του διαδικτύου.

Η αρχή έγινε το 1962, όταν το μήνυμα υπέγραψε ο Γάλλος δραματουργός Ζαν Κοκτώ, και έκτοτε ακολούθησαν κι άλλες σπουδαίες προσωπικότητες όπως ο Πίτερ Μπρουκ, ο Ευγένιος Ιονέσκο, η Αριάν Μνουσκίν, ο Άρθουρ Μίλερ, ο Ρομπέρ Λεπάζ, ο Ανατόλι Βασίλιεφ κ.ά. Tο φετινό μήνυμα έγραψε ο θεατρικός συγγραφέας από το Πακιστάν Shahid Nadeem.

Το θέατρο ως βωμός

Στο τέλος μιας παράστασης ενός έργου για τον Ποιητή Σούφι[1] Bulleh Shah[2] από το Θέατρο Ajoka[3], ένας ηλικιωμένος άντρας συνοδευόμενος από ένα νεαρό αγόρι πλησίασε τον ηθοποιό που έπαιζε τον ρόλο του σπουδαίου Σούφι, «Ο εγγονός μου δεν είναι καλά, θα μπορούσατε σας παρακαλώ να τον ευλογήσετε;» Ο ηθοποιός εκπλάγηκε και είπε, «Δεν είμαι ο Bulleh Shah, είμαι απλώς ένας ηθοποιός που παίζει αυτόν τον ρόλο». Ο ηλικιωμένος είπε, «Γιε μου, δεν είσαι ηθοποιός, είσαι η μετενσάρκωση του Bulleh Shah, η Αβατάρα[4] του». Αίφνης, μας αποκαλύφθηκε μια ολάκερη καινούρια έννοια του θεάτρου όπου ο ηθοποιός γίνεται η μετενσάρκωση του ρόλου που παίζει. Η εξερεύνηση ιστοριών όπως αυτής του Bulleh Shah, και υπάρχουν τόσες πολλές σε όλες τις κουλτούρες, μπορεί να αποτελέσει μια γέφυρα μεταξύ μας, των θεατρικών δημιουργών και ενός ανεξοικείωτου αλλά ενθουσιώδους κοινού. 

Όταν ερμηνεύουμε στη σκηνή, ορισμένες φορές παρασυρόμαστε από τη δική μας φιλοσοφία για το θέατρο, από το ρόλο μας ως προάγγελοι της κοινωνικής αλλαγής και αφήνουμε πίσω μια μεγάλη μερίδα της μάζας. Κατά την ενασχόλησή μας με τις προκλήσεις του παρόντος, αποστερούμε τους εαυτούς μας από τις δυνατότητες μιας βαθειά συγκινητικής πνευματικής εμπειρίας που μπορεί να προσφέρει το θέατρο. Στον κόσμο του σήμερα όπου η μισαλλοδοξία, το μίσος και η βία ακολουθούν ανοδική πορεία και ο πλανήτης μας βυθίζεται όλο και πιο βαθιά στην κλιματική καταστροφή, πρέπει να αναπληρώσουμε την πνευματική μας δύναμη. Πρέπει να καταπολεμήσουμε την απάθεια, το λήθαργο, την απαισιοδοξία, την απληστία και την αδιαφορία προς τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε, προς τον πλανήτη πάνω στον οποίο ζούμε. Το θέατρο έχει ρόλο, έναν ευγενή ρόλο, στην ενεργοποίηση και κινητοποίηση της ανθρωπότητας ώστε να ανυψώσει τον εαυτό της από αυτή την κατάβαση προς την άβυσσο. Μπορεί να ανυψώσει τη σκηνή, τον παραστατικό χώρο, σε κάτι ιερό. Στη Νότιο Ασία, οι καλλιτέχνες αγγίζουν με ευλάβεια το πάτωμα της σκηνής προτού πατήσουν πάνω σ’ αυτό, μια αρχαία παράδοση όπου το πνευματικό και το πολιτισμικό συνυφαίνονται. Είναι καιρός να ανακτήσουμε αυτή τη συμβιωτική σχέση μεταξύ καλλιτέχνη και κοινού, παρελθόντος και μέλλοντος. Η θεατρική δημιουργία μπορεί να γίνει μια ιερή πράξη και οι ηθοποιοί μπορούν πράγματι να γίνουν οι αβατάρες των ρόλων που παίζουν. Το Θέατρο έχει τη δυνατότητα να καταστεί ένας βωμός και ο βωμός ένας παραστατικός χώρος.

1. Σουφισμός: Η Ισλαμική μυστικιστική παράδοση, η Ποίηση Σούφι, που αποδίδεται κυρίως με μουσική, εκφράζει την μυστικιστική ένωση μέσω των μεταφορών της εγκόσμιας αγάπης.

2. Bulleh Shah (1680-1757): Σημαντικός Πουντζάμπι Σούφι Ποιητής ο οποίος έγραψε για πολύπλοκα φιλοσοφικά ζητήματα σε απλή γλώσσα, κατέκρινε έντονα τη θρησκευτική ορθοδοξία, κατηγορήθηκε ως αιρετικός και του αποστερήθηκε η ταφή στο δημοτικό κοιμητήριο. Ήταν δημοφιλής σε όλη την έκταση των θρησκευτικών διαιρέσεων.

3. Θέατρο Ajoka: Ιδρύθηκε το 1984. Η λέξη Ajoka σημαίνει «Σύγχρονο» στη γλώσσα Πουντζάμπι. Το ρεπερτόριό του περιλαμβάνει έργα με θέματα όπως η ανεξιθρησκία, η ειρήνη, η έμφυλη βία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

4. Αβατάρα: Μετενσάρκωση ή μεταφυσική παρουσία στη Γη ενός Θείου δασκάλου σύμφωνα με την Ινδουιστική παράδοση.

Το παρόν κείμενο αποτελεί απόσπασμα της μεγαλύτερης εκδοχής του μηνύματος για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου 2020 που είναι διαθέσιμη στο www.world-theatre-day.org.

Ελληνική μετάφραση του αγγλικού πρωτότυπου: Γιόλα Κλείτου

Ποιος είναι ο Shahid NADEEM

Ο Shahid Nadeem είναι κορυφαίος θεατρικός συγγραφέας του Πακιστάν και επικεφαλής του φημισμένου Θεάτρου Ajoka (Σύγχρονο Θέατρο). Γεννήθηκε το 1947 στο Κασμίρ. Έγινε πρόσφυγας στην τρυφερή ηλικία του ενός έτους όταν η οικογένειά του αναγκάστηκε να μεταναστεύσει στο νεοϊδρυθέν Πακιστάν μετά τον πόλεμο του 1948 μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν για την επίμαχη περιοχή του Κασμίρ. Έζησε στη Λαχώρη στο Πακιστάν όπου απέκτησε Μεταπτυχιακό στη Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο Punjab. Έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο ενώ ήταν φοιτητής αλλά αφοσιώθηκε στη συγγραφή θεατρικών έργων ενώ ήταν πολιτικός εξόριστος στο Λονδίνο.

Ο Shahid Nadeem έχει γράψει περισσότερα από πενήντα πρωτότυπα έργα και έχει κάνει αρκετές διασκευές έργων του Μπρεχτ. Έχει συνεργαστεί με την Πακιστανική Τηλεόραση ως παραγωγός και μέλος της ανώτερης διοίκησης. Έχει φυλακιστεί τρεις φορές υπό διάφορες στρατιωτικές κυβερνήσεις εξαιτίας της αντίστασής του προς το στρατιωτικό καθεστώς και υιοθετήθηκε ως κρατούμενος συνείδησης από τη Διεθνή Αμνηστία.

Υπήρξε υπότροφος του Ερευνητικού Ινστιτούτου Γκέτι (Getty Research Institute), της Διεθνούς Pen, Η.Π.Α. (International Pen, USA) και του Εθνικού Κληροδοτήματος για τη Δημοκρατία (National Endowment for Democracy). Είναι επίσης μέλος του δικτύου Θέατρο χωρίς Σύνορα (Theatre without Borders). Τα έργα του Shahid Nadeem είναι ευρέως διαδεδομένα στο Πακιστάν και την Ινδία. Έργα του έχουν επίσης ανέβει σε ολόκληρο τον κόσμο (Ηνωμένο Βασίλειο, Σκωτία, Δανία, Η.Π.Α., Νορβηγία). Έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και έχουν δημοσιευτεί από τους εκδοτικούς οίκους Oxford University Press και Nick Hern Publishers και σε αρκετές ανθολογίες. Το 2009 του απονεμήθηκε το Προεδρικό Μετάλλιο του Πακιστάν για την Υπερηφάνεια της Ερμηνείας (President of Pakistan’s Medal for the Pride of Performance).

Τα έργα του Shahid Nadeem αναγνωρίζονται ευρέως για την τολμηρή κοινωνική τους θεματολογία που μερικές φορές περιλαμβάνει και θέματα ταμπού όπως ο θρησκευτικός εξτρεμισμός, η βία κατά των γυναικών, οι διακρίσεις κατά των μειονοτήτων, η ελευθερία της έκφρασης, το κλίμα, η ειρήνη και ο Σουφισμός. Αρκετά από τα έργα του ασχολούνται με το ζήτημα της Διχοτόμησης της Νότιας Ασίας και της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. Συνδυάζει επιδέξια τα σύγχρονα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα με παραδοσιακές φόρμες και τη λαϊκή κληρονομιά για να παρουσιάσει ένα ψυχαγωγικό θέατρο που διεγείρει την ευφυΐα. Διδάσκει συγγραφική τέχνη στο Ινστιτούτο Παραστατικών Τεχνών Ajoka και το Ινστιτούτο Τέχνης και Πολιτισμού της Λαχώρη.