Jacqueline de Romilly, Τα ρόδα της μοναξιάς

Η Jacqueline de Romilly (1913 - 2010) είναι μια προσωπικότητα που θαυμάζω πολύ. Σπουδαία ελληνίστρια και ακαδημαϊκός, που αφιέρωσε τη ζωή της στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, ενσαρκώνοντας μια ουμανιστική αντίληψη για τον πολιτισμό. Παθιασμένη με τον ελληνικό πολιτισμό, μελέτησε τον Θουκυδίδη, τον Όμηρο, το αρχαίο θέατρο και τους τραγικούς. Έγραψε πολλά βιβλία για τα μεγάλα κλασικά κείμενα και για τον ανθρωπισμό στην ελληνική σκέψη, που αξίζει να τα αναζητήσετε. Η ζωή της Romilly ήταν αφιερωμένη στην διδασκαλία και στη μελέτη του ελληνικού πολιτισμού, τον οποίο μελέτησε διεξοδικά. Μπόρεσε να προωθήσει και να μελετήσει την ουσία της ελληνικής αρχαίας γραμματείας όσο ελάχιστοι...

Το συγκεκριμένο βιβλίο το είδα σε ένα όμορφο, μικρό βιβλιοπωλείο κοντά στην Ακρόπολη... Αντικρίζοντας τη μορφή της Romilly στο εξώφυλλο, το πήρα στα χέρια μου. Το ξεφύλλισα και αμέσως με κέρδισε. Όπως και ένα ακόμη δικό της που ήταν στο ίδιο ράφι, για το οποίο όμως ίσως ν' αναφερθούμε σε άλλη ανάρτηση.

"Τα ρόδα της μοναξιάς" είναι ένα βιβλίο αποτελούμενο από έξι μικρά δοκίμια, τα οποία αποτελούν μια σπάνια και πολύτιμη μαρτυρία της Romilly. Τα έγραψε σε ηλικία 92 ετών, διαισθανόμενη το επικείμενο τέλος της... Αποτυπώνοντας σκέψεις για τη ζωή και οδηγώντας τον αναγνώστη στα μύχια του ψυχικού κόσμου μιας «αισθηματία διανοούμενης» (intellectuelle sentimentale), όπως χαρακτήριζε η ίδια τον εαυτό της. Καθώς έλεγε ότι έζησε σε τέλεια σύμπλευση συναισθημάτων και διανόησης. 

Διαβάζοντας το βιβλίο αισθάνεσαι ότι έχεις δίπλα σου τη Jacqueline de Romilly, όπου σου αφηγείται σκέψεις και προσωπικά μυστικά της. Την συνάντησή της με τη λογοτεχνία που αποτέλεσε αστείρευτη πηγή και την τροφοδοτούσε μέσα στα χρόνια. Ακούγοντας τη Βερενίκη του Ρακίνα, γράφει: «η ανάγνωση του Ρακίνα σου πλαταίνει την καρδιά, σε τοποθετεί πάνω από τη ζωή σου και σε βοηθάει να μετρήσεις καλύτερα την αξία όσων σε περιστοίχισαν».  Την αγάπη της για την αρχαία ελληνική γραμματεία, στην οποία ουσιαστικά αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής της. Την αγάπη της για το φως και για την ευεργετική του δύναμη.

«Οι χαρές του φωτός είναι ένα κάλεσμα να ξεπεράσει κανείς τον εαυτό του, προσφέρουν, θαρρείς, μιαν ακόμη διάσταση στην πραγματικότητα.»

«Κάθομαι κατάχαμα για ν’ αφομοιώσω καλύτερα τούτη τη ζωή και τούτο το φως, ανεβαίνω να δω αν απομένει ακόμη στο δεντροπερίβολο κανένα φρούτο που σώθηκε από τις κίσσες. Κάθομαι και πάλι στο παζούλι της μεγάλης στέρνας μεταξύ νερού, όπου καθρεπτίζονται τα ψηλά δέντρα που τόσο αγαπούν οι σκίουροι. Ανεβαίνω, κατεβαίνω. Και μαζί μου κρατώ συχνά τα μικρά μου κιάλια με τα οποία στρέφομαι προς την κατεύθυνση «εκείνου», όπως το αποκαλούμε εδώ: εννοώ το βουνό στο βάθος, που αλλάζει χρώμα, αλλάζει όψη ανάλογα με την ώρα και τα σύννεφα που το προσπερνούν. Το αγνάντεμα των μεγάλων ή των μικρών οριζόντων απασχόλησε ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής μου για μισό περίπου αιώνα.»

Τη ξεχωριστή σχέση της με τη μητέρα της, η οποία αγαπούσε πολύ το θέατρο, είχε χόμπι το κέντημα και πέρασε μια έντονη, μα γεμάτη δυσκολίες ζωή. Την αγάπη της για τη μουσική.  Τη θλίψη που προκαλούσε η φθορά που επιφέρει με το πέρασμα του ο χρόνος. Άλλωστε τα τελευταία χρόνια της ζωής της ήταν τυφλή... Και βέβαια τη σημασία των ανθρώπων που «διέσχισαν το στερέωμα της»!

Αξίζει να διαβάσετε αυτά τα κύκνεια δοκίμια της μεγάλης Ελληνίστριας συγγραφέως. Πρόκειται για μια έκδοση που αφορά τόσο τον εξειδικευμένο όσο και τον μη ειδικό αναγνώστη.

Στο blog έχει ανέβει αφιέρωμα στη ζωή και στο έργο της Jacqueline de Romilly, το οποίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ

Jacqueline de Romilly, Τα ρόδα της μοναξιάς, μφτ. Α. Σπυράκου, Συνάψεις.

20 + 1 πράγματα που μου έμαθαν τα χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα

1)  Η φράση του Σεφέρη «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει...», είναι επίκαιρη ίσως όσο ποτέ άλλοτε.

2) Όταν είσαι υγιής, παραβλέπεις αυτό το δώρο που σου έχει χαριστεί απλόχερα. Το να μπορείς να περπατήσεις, να χορέψεις, να κάνεις έρωτα, να δεις την ανατολή και το ηλιοβασίλεμα, το να μπορείς να ανασαίνεις. Μια στιγμή χρειάζεται για να χάσεις αυτό που σήμερα θεωρείς τόσο δεδομένο.  Τη ζωή. Όσο είσαι υγιής, να είσαι ευτυχής. 

3) Η γνώση έχει απαξιωθεί όσο τίποτα άλλο στην εποχή μας. Ίσως όμως είναι από τα λίγα πράγματα που αξίζει να παλέψεις για ν' αποκτήσεις στη ζωή. Η μόνη αληθινή περιουσία σου, που δε μπορεί να στη κλέψει κανείς και θα σε ακολουθεί μέχρι και το τέλος.

4) Η μέση ελληνική οικογένεια έχει υποστεί μια απίστευτη βία τα τελευταία χρόνια. Η ανεργία (ειδικά) στους νέους είναι τραγική. Τους κάψανε κάθε μέλλον και κάθε ελπίδα. Όταν αντιμετωπίζεις ως άχρηστο το πλέον δυναμικό κομμάτι μιας χώρας, τότε δε σε νοιάζει πραγματικά να την αλλάξεις. 

5) Η θλίψη και η απογοήτευση του μέσου Έλληνα είναι περισσότερο εμφανής στη συμπεριφορά του στα ΜΜΜ.  Εκεί αντικρίζεις πρόσωπα θλιμμένα και ευέξαπτα. 

6) Αυτή η κρίση έχει κυρίως επηρεάσει τις ανθρώπινες σχέσεις: οικογενειακές, ερωτικές, φιλικές. 

7) Στην Ελλάδα θα ακούσεις τα πιο τρελά πράγματα. Νομίζω καλύτερα να σιωπήσεις. Όχι από φόβο, μα απλά και μόνο γιατί δεν έχει κανένα νόημα να αντιμάχεσαι την βλακεία. 

8) Θέλει πολύ δύναμη να είσαι διαφορετικός στην Ελλάδα. Είμαστε η χώρα που κάποιος θα ειρωνευτεί τον απέναντι του γιατί π.χ. μπορεί να ακούει κλασική μουσική, ή να επιλέξει να επισκεφτεί ένα μουσείο. Ότι μας προσπερνά, ότι είναι διαφορετικό ή ανώτερο από εμάς, αντί να προσπαθήσουμε να το καταλάβουμε, το κοροϊδεύουμε. Η κατωτερότητα, δυστυχώς, κατέχει τα ηνία. 

9) Η δημιουργικότητα συναντά εχθρούς. Υπάρχει τρομερή έλλειψη αξιοκρατίας, η οποία αντί να πολεμηθεί, αντίθετα έχει ενταθεί. Ελάχιστοι θα σε θαυμάσουν για τη δημιουργικότητα σου, περισσότερο θα προκαλέσεις φθόνο παρά θαυμασμό. 

10) Τα χρήματα δεν είναι το παν, όμως είναι απαραίτητα για να ζήσεις με αξιοπρέπεια. Είναι  μια μορφή βίας να σου το απαγορεύουν.

11) Ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας βιώνει με σπάνια δύναμη όσα του έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια. Αυτή την τόσο βίαιη αλλαγή του τρόπου ζωής, την προδοσία από τους πολιτικούς, την ατιμωρησία τους. Μια βαθιά υποτίμηση του κόπου, του αγώνα ζωής και  αξίας του ατόμου. Μια καθημερινή πάλη απέναντι σε μια αδιέξοδη πολιτική.

12) Από την Ελλάδα λείπει η φαντασία και τα ανοικτά μυαλά. Σε οργανισμούς, δημοσιογράφους, κ.α. Αντί για φαντασία, βρίσκεις μια ...δυσκοιλιότητα. Υπάρχει ένας τεράστιος φόβος να μη χαθούν κεκτημένα από το πάθος και την ορμή των νεότερων. Τομείς όπως η έρευνα, βάλλονται πραγματικά.

13) Δε μετράει τι, ποιος είσαι και τι κάνεις. Αυτό που μετράει είναι το πώς πουλάς και προωθείς τον εαυτό σου. 

14) Οι φελλοί επιπλέουν.  Οι άξιοι παραπαίουν. 

15) Κάποτε ο «λόγος ήταν συμβόλαιο». Σήμερα η μπέσα έχει χαθεί.  

16) Όποιος δεν έρχεται κοντά σου με αρμονία, καλύτερα να μένει μακρυά σου. 

17) Μην προσπερνάς τις καλές στιγμές θεωρώντας ότι είναι δεδομένες. Δεν είναι. 

18) Με την αγένεια, τη μαγκιά της εποχής μας, να μη συμφιλιωθείς ποτέ. Η ευγένεια είναι προσόν, όχι αδυναμία.

19) Μέσα σε όλο αυτό το κλίμα, να είσαι καλός σε οποιαδήποτε δουλειά και αν θα κάνεις. Ας μην εκτιμηθεί η εργασία σου.  Το πιθανότερο είναι ότι δε θα εκτιμηθεί ποτέ. 

20)  Να είσαι ευγενής και πάντα ευγνώμων σε όποιον σου κάνει κάτι καλό. Ο καθένας εκεί έξω δίνει τη μάχη του. 

Bonus tip: Ότι αξίζει, μα δεν το εκτιμάς, το χάνεις. Ισχύει παντού και πάντα.

Γιάννης Τσαρούχης [ Η Ελλάδα που ζωγράφισα δεν υπάρχει πια... ]

«Νεοκλασσικό σπίτι της Αθήνας»

«Καφενείον "Ο Παρθενών"»

«Θέλω να έχω καλές σχέσεις με το περιβάλλον όπου ζω και να διαλέγω καλά περιβάλλοντα. Όταν ήμουν στην Ελλάδα, επηρεάστηκα από το περιβάλλον της. Όταν βρέθηκα για 12 χρόνια στη Γαλλία, επηρεάστηκα από το περιβάλλον, όχι μοιραία για αυτό, αλλά γιατί το επεδίωκα για να πλουτίσω την τέχνη μου. Η Ελλάδα που ζωγράφιζα δεν υπάρχει πια. Κι αυτή που την αντικατέστησε είναι θέμα για συζήτηση και για ειρωνεία, όχι γι’ αγάπη. Είναι ένα κακέκτυπο της Ευρώπης. Σκοπός μου είναι να δω το δίκιο της και να βρω το σοβαρό λόγο για τον οποίο είναι αξιαγάπητη. Χρειάζεται άσκηση και εξυπνάδα για ν' αγαπήσεις. Η αστικοποίηση της κοινωνίας επί συνταγματαρχών είναι κάτι το αποκρουστικό και θέμα για γελοιογραφία. Όταν ζωγράφιζα την Ελλάδα, σκοπός μου δεν ήταν η ελληνικότης, αλλά να εκφράσω την αγάπη μου για τη ζωή, τη μόνη που είχα γνωρίσει, την ελληνική. Η Ελλάς τότε ήταν ένα άγνωστο Χ, ένα ερωτηματικό. Σήμερα αρχίζουν οι απαντήσεις και οι λύσεις. Συχνά απογοητεύουν. Δεν έχω ιδανικό να είμαι Έλληνας ή Γάλλος, αλλά να μην προδώσω ποτέ την ανεπίληπτη αγάπη για τη ζωή.»

Πηγή: Γιάννης Τσαρούχης, Για τη ζωγραφική και τον έρωτα, Επιλογή - σύνθεση: Θ. Νιάρχος, Τα Νέα.


Παλιότερες αναρτήσεις αφιερωμένες στον Γιάννη Τσαρούχη: 

στο σπίτι του Γιάννη Τσαρούχη
Τσαρούχης, κείμενα και αποφθέγματα
Γιάννης Τσαρούχης 1910-1989, Μουσείο Μπενάκη, Κτίριο Οδού Πειραιώς, πρώτη αναδρομική έκθεση έργων του Γιάννη Τσαρούχη στην Αθήνα
Στον ιδιαίτερο κόσμο του Γιάννη Τσαρούχη... Εικονογράφηση μιας αυτοβιογραφίας (1910-1940)

Ολυμπιείο, στο ναό του Ολυμπίου Διός

  

Καθώς περπατούσα  στο ναό του Ολυμπίου Διός, σκεφτόμουν πόσοι Αθηναίοι θα τον έχουν επισκεφτεί. Πόσοι θα έχουν κοντοσταθεί δίπλα από τους κίονες. Εννοώ πόσοι θα έχουν δρασκελίσει να επισκεφτούν το χώρο, να μάθουν την ιστορία του, γιατί έξω από την περίφραξη του είναι σίγουρο πως όλοι περνάμε καθημερινά.

Έκανα αυτόν το μαγικό περίπατο την πρώτη Κυριακή τούτου του χρόνου που φεύγει σύντομα. Σήμερα ξανακοίταξα τις φωτογραφίες από εκείνη τη μέρα. Σίγουρα θα επαναληφθεί αυτός ο περίπατος με περισσότερο χρόνο στη διάθεση μου για σκέψεις, γραφή και χαλάρωση...

Ιστορικό, περιγραφή: odysseus.culture.gr