Paul Auster, 4 3 2 1

Καινοτόμο ως προς τη δομή του, το 4 3 2 1 είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο. 1217 σελίδες, γεμάτες αναφορές για τη λογοτεχνία, τη ζωή στην Αμερική, τη διαδικασία της συγγραφής, ένα ακατάπαυστο namedropping βιβλίων, συγγραφέων, συγκροτημάτων, μουσικών, τραγουδιών, ταινιών! Ένα συγκινητικό και δυνατό μυθιστόρημα, που κάθε λάτρης της λογοτεχνίας θα αγαπήσει. Αφιέρωσα σχεδόν όλο τον Αύγουστο στην ανάγνωση αυτού του βιβλίου, μεταφέροντας το μαζί μου στις διακοπές, σε πόλη και θάλασσες. Με αποζημίωσε και με το παραπάνω. Η ανάγνωση του 4 3 2 1 ήταν ένα παράλληλο συναρπαστικό ταξίδι.  

Τέσσερις ζωές. Ένας ήρωας. Τέσσερα αγόρια ίδια, αλλά όμως διαφορετικά. Έχουν ίδιους γονείς, το ίδιο σώμα, όμως το καθένα ζει σε άλλη πόλη και υπό τελείως διαφορετικές συνθήκες. Όσο προχωρά το βιβλίο, τόσο αποκλίνουν οι ζωές τους, αλλά σύμφωνα με τον συγγραφέα, συνεχίζουν να είναι το ίδιο άτομο, που βιώνει τον ίδιο χρόνο αλλά όχι στον ίδιο τόπο. Οι έρωτες, οι φιλίες και τα πάθη τους είναι διαφορετικά. Η εκδοχή κάθε ιστορίας διατρέχει την Αμερική των μέσων του 20ου αιώνα. Όπως επισημαίνει η μεταφράστρια: "Ο τρόπος που δομεί ο Auster το 4 3 2 1 σημαίνει ότι βασική του δύναμη δεν είναι η πλοκή της ζωής του κάθε Φέργκιουσον ξεχωριστά, αλλά η διαπλοκή όλων των Φέργκιουσον –και των ανθρώπων που τους περιβάλλουν– μεταξύ τους: οι διασταυρώσεις, οι αποκλίσεις, και όλα τα αν."

Το βιβλίο θίγει σημαντικά θέματα, όπως ο ρατσισμός, ο πόλεμος και προσφέρει πολλά ερεθίσματα στη σκέψη. Εναντιώνεται στις "σχολές" δημιουργικής γραφής, με την άρνηση του ήρωα του να παρακολουθήσει μαθήματα δημιουργικής γραφής, αλλά και ο ίδιος ο Auster συνειδητά καταπατά και δεν ακολουθεί βασικούς κανόνες και συνταγές γραφής. Ο ίδιος τονίζει πως υπάρχουν πολλοί τρόποι γραφής ενός μυθιστορήματος και αξίζει ο καθένας να βρει τον τρόπο του για να γράψει, και όχι αυτόν που θα του διδάξει ή υπαγορεύσει κάποιος.  

«Δε σου χρειάζονται συμβουλές, επιμονή σου χρειάζεται.  Όπως έγραψε κάποτε ο καλός σου φίλος ο Έντγκαρ Άλαν Πόε σε έναν επίδοξο συγγραφέα: Να είσαι γενναίος - να διαβάζεις πολύ - να γράφεις πολύ - να δημοσιεύεις λίγα - να κρατάς απόσταση από τους μικρόνοες - και να μη φοβάσαι τίποτα.» (σ.381)

Το 4 3 2 1 είναι ένα "πλούσιο" σε μηνύματα βιβλίο, το δικό μου αντίτυπο γέμισε με υπογραμμίσεις φράσεων, προτάσεων και αρκετές παράλληλες σημειώσεις.  Ξεκίνησα να αντιγράφω κάποια αποσπάσματα για να τα μοιραστώ εδώ, μα χάθηκα! Σε κάθε σελίδα κάτι είχε τραβήξει την προσοχή. Αξίζουν συγχαρητήρια στην εξαιρετική μετάφραση της Μαρίας Ξυλούρη!

Ο συγγραφέας έχει δηλώσει ότι το 4 3 2 1 είναι το "πιο σημαντικό του μυθιστόρημα" και εκείνο το βιβλίο για το οποίο θα ήθελε να τον θυμούνται, αυτό που θα "επισκιάσει" τα υπόλοιπα βιβλία του. Νομίζω ότι το πετυχαίνει. Είναι ένα μυθιστόρημα που φαίνεται να αποτελεί το επιστέγασμα όλων των συγγραφικών προσπαθειών του. Το 4 3 2 1 δεν είναι απλά το μυθιστόρημα της χρονιάς. Μου άφησε την αίσθηση ότι είναι ένα βιβλίο που θα μείνει κλασικό. Ένας Paul Auster σε τρελά, δημιουργικά, εμπνευσμένα κέφια! 

Το βιβλίο με δυο μόνο λέξεις; Αναγνωστική ευδαιμονία.

«Όχι ότι είχε σταματήσει να προσέχει τον κόσμο, ο κόσμος όμως πλέον δεν γινόταν απλώς κομμάτια, ο κόσμος είχε πιάσει φωτιά, και το ερώτημα ήταν: Τι να κάνεις ή να μην κάνεις όταν ο κόσμος καιγόταν και δεν είχες τον εξοπλισμό να σβήσεις τις φλόγες, όταν η φωτιά ήταν μέσα σου όσο και γύρω σου, και ό,τι κι αν έκανες ή δεν έκανες, οι πράξεις σου δεν θα άλλαζαν τίποτα; Ακολούθησε πιστά το σχέδιο γράφοντας το βιβλίο σου. Αυτή ήταν η μόνη απάντηση που μπορούσε να σκεφτεί ο Φέργκιουσον. Γράψε το βιβλίο αντικαθιστώντας την πραγματική φωτιά με μια φανταστική φωτιά και έλπιζε πως η προσπάθεια θα αποδώσει κάτι παραπάνω από το τίποτα. Όσο για την επίθεση Τετ στο Νότιο Βιετνάμ, όσο για την απόσυρση του Λίντον Τζόνσον από τις εκλογές, όσο για τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ: τα παρακολουθούσε όσο πιο προσεκτικά μπορούσε, τα απορροφούσε όσο πιο βαθιά μπορούσε, πέραν αυτού όμως, τίποτα. Δεν θα πάλευε στα οδοφράγματα, θα επευφημούσε όσους το έκαναν όμως, και μετά θα γυρνούσε στο δωμάτιό του και θα έγραφε το βιβλίο του. Καταλάβαινε πόσο αδύναμη ήταν αυτή η στάση. Την αλαζονεία της, τον εγωισμό της, το ελάττωμα της τέχνης πάνω απ’ όλα στο σκεπτικό του, αν όμως δεν επέμενε στο επιχείρημά του (που μάλλον δεν ήταν επιχείρημα τόσο πολύ, όσο ενστικτώδες αντανακλαστικό), θα ενέδιδε σε ένα αντεπιχείρημα που πρότεινε την ύπαρξη ενός κόσμου στον οποίο τα βιβλία δεν ήταν πια απαραίτητα, και ποια στιγμή μπορούσε να είναι πιο σημαντική για τη συγγραφή βιβλίων από μια χρονιά στην οποία ο κόσμος καιγόταν – κι εσύ καιγόσουν μαζί του;» (σ. 1158-1159)

Ο Paul Auster (Πολ Όστερ) γεννήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου του 1947 στο Νιου Τζέρσι από γονείς πολωνοεβραϊκής καταγωγής. Απόφοιτος του πανεπιστημίου Κολούμπια, μετά τις σπουδές του έζησε για ένα διάστημα στη Γαλλία. Το πρώτο του πεζογραφικό βιβλίο είναι το αυτοβιογραφικό δοκίμιο Η επινόηση της μοναξιάς (1982). Ακολούθησε η Τριλογία της Νέας Υόρκης: Γυάλινη πόλη (1985), Φαντάσματα (1986) και Το κλειδωμένο δωμάτιο (1986), μεταμοντέρνες παραλλαγές της ιστορίας μυστηρίου που τον καθιέρωσαν ως έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς. Έκτοτε έχει γράψει πλήθος πεζογραφικών έργων μεταξύ των οποίων τα μυθιστορήματα: Mr. Vertigo, Το βιβλίο των ψευδαισθήσεων, Σάνσετ Παρκ, Αόρατος. Έχει ασχοληθεί με τον κινηματογράφο τόσο ως σκηνοθέτης όσο και ως σεναριογράφος. Ζει στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Είναι μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Γραμμάτων. Για να διαβάσετε περισσότερα για τον Paul Auster: www.paul-auster.com και www.metaixmio.gr