Μένγκελε, του Θανάση Τριαρίδη στο Faust

Αν είσαι, είμαι.

Όνειρο για δύο πρόσωπα σε ένα βαγόνι

Ο ναζί Γιόζεφ Μένγκελε, αρχίατρος στο διαβόητο Άουσβιτς, γνωστός για τα διεστραμμένα, αρρωστημένα πειράματα που έκανε με ανθρώπους, τα οποία οδηγούσαν συνήθως στο θάνατό τους, συναντά τυχαία μια Εβραία, στο θεατρικό θρίλερ «Μένγκελε», σε μια ακραία ηθική παραβολή του συγγραφέα Θανάση Τριαρίδη, που παρουσιάζεται στο θέατρο Faust.

Ο Μ, η Ε, στο κουπέ του τρένου.
Συνεπιβάτες σε ένα τρένο του σήμερα, δύο άγνωστοι αναμεταξύ τους άνθρωποι, ένας άντρας (διοικητικός υπάλληλος) και μια γυναίκα (υποψήφια διδάκτορας Ιστορίας), εγκλωβίζονται από μια ξαφνική διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος. Αποφασίζουν να παίξουν ένα παιχνίδι για να περάσει η ώρα. Το παιχνίδι ονομάζεται «Αν είσαι, είμαι», το παιδικό παιχνίδι των ρόλων (όπου ο καθένας από τους δύο αναλαμβάνει να υποδυθεί μία συγκεκριμένη ιστορική ή φανταστική προσωπικότητα). Καθώς η κοπέλα ασχολείται με την ιστορία του Ολοκαυτώματος, ο άντρας της προτείνει να είναι εκείνος που θα παραστήσει τον «Γιόζεφ Μένγκελε», τον διαβόητο «Άγγελο του Θανάτου» του Άουσβιτς, και εκείνη την «Εσθήρ», την εγγονή μίας Εβραίας επιζήσασας, θύματος των φριχτών πειραμάτων του.

Ε:  Είναι στ’ αλήθεια μεγάλη εφεύρεση τα τρένα… 

Μ: Συμφωνώ μαζί σας… Είναι μια από τις μεγαλύτερες εφευρέσεις της Ιστορίας… Ίσως η μεγαλύτερη… 

Ε: Η μεγαλύτερη; 

Μ: Μη σας φαίνεται παράξενο… Τα τρένα ένωσαν τον κό­σμο… Έδωσαν στους ανθρώπους τη δυνατότητα να σκε­φτούν συνολικά… Σαν ανθρωπότητα…

Παρόμοια τρένα, φορτωμένα με δυστυχισμένους ανθρώπους, όδευαν και προς το Άουσβιτς, σε εκείνη την επίγεια κόλαση. Το αθώο αρχικά παιχνίδι, ξεκινά ουσιαστικά να τους χωροκατακτά. Τα λόγια που ανταλλάσσουν, γίνονται σημαντικότερα από όσο πιστεύουν. Αρχικά οι δυο τους εμφανίζονται αθώοι, σαν δυο μικρά παιδιά. Σταδιακά όμως ο άντρας αρχίζει να γίνεται ο Μένγκελε και η κοπέλα να γίνεται η Εσθήρ. Όσο όμως υποδύονται τους «ρόλους» τους, τα όρια ανάμεσα στο αληθινό και το ψεύτικο εξαφανίζονται. Ώσπου οι καταστάσεις ξεφεύγουν από κάθε έλεγχο.  

Η Μυρτώ Αλικάκη είναι πραγματικά καθηλωτική. Εντυπωσιακή η αλλαγή της από ντροπαλή και συνεσταλμένη φοιτήτρια, σε ερωτευμένη γυναίκα, κυριευμένη και διψασμένη για την ανταπόδοση του κακού. Ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος, ένας απόλυτα αινιγματικός, μυστηριώδης Μένγκελε. Και οι δύο ηθοποιοί ανταποκρίνονται εξαιρετικά στους δύσκολους ρόλους τους. Έχουν πλαστικότητα στις κινήσεις, σωστές αλλαγές στο τόνο της φωνής και στη στάση του σώματος τους.

Όσο εξαιρετική ήταν η ιδέα του συγγραφέα να καταπιαστεί με αυτή την προσωπικότητα, τόσο ήταν όμως και επικίνδυνη να ξεφύγει. Συγκράτησα μια άποψη από μια συνέντευξη του Τριαρίδη, που την βρήκα ενδιαφέρουσα. Ότι «αν ο Σαίξπηρ ή ο Ευριπίδης ζούσαν σήμερα, δε θα άφηναν απ’ έξω τέτοιες ακραίες περιπτώσεις από τη θεματολογία τους». Όντως ο Μένγκελε δεν συνελήφθη, δε δικάστηκε, δεν απολογήθηκε ποτέ για τα εγκλήματα του, οπότε κατά κάποιο τρόπο το θέατρο σε αυτή την περίπτωση παίζει το ρόλο που θα έπρεπε να παίξει η ιστορία. Η Δύση έχει συμβολοποιήσει τον Μέγκελε με το απόλυτο κακό, κάτι σαν το «Διάβολο του Διαφωτισμού».  Τελικώς ήταν εξαιρετικό και το αποτέλεσμα επί σκηνής. Μια παράσταση που σέβεται το θεατή, κάτι που όλο και περισσότερο σπανίζει στις μέρες μας. 

Το τραγούδι "Γιουκάλι" του Κουρτ Βάιλ ακούγεται αρκετές φορές στην παράσταση, νομίζω ότι ηχεί ακόμη στα αυτιά μου... 

Το ομώνυμο βιβλίο κυκλοφορεί σε φυσική μορφή από τις εκδόσεις "Ευρασία", ενώ σε ηλεκτρονική βρίσκεται ελεύθερο στο διαδίκτυο, εδώ: www.triaridis.gr/mengele/

Σκηνοθεσία: Κώστας Φιλίππογλου

Ηθοποιοί: Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Μυρτώ Αλικάκη
Σκηνικά – κοστούμια – videos: Όλγα Μπρούμα
Μουσική: Δημήτρης Γιακουμάκης
Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα
Βοηθός σκηνοθέτη: Ροζαλί Σινοπούλου

ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ FAUST
Καλαμιώτου 11 & Αθηναΐδος 12,
πλατεία Αγίας Ειρήνης – Μοναστηράκι