10 Οκτωβρίου 2013

"έννοιες" αντίστασης



Φυσικά δεν είναι σιωπή. Ποτέ δεν κράτησα ουδέτερη ή αμέτοχη στάση σε όσα ζούμε. Ποτέ δε συμμετείχα σε κλίκες για να επωφεληθώ το παραμικρό. Είναι απλώς ότι απ' όσα ζούμε, τίποτα δε με ξαφνιάζει. Όλα μου φαίνονται αναμενόμενα.  Είναι που πιστεύω ότι η παιδεία, η κουλτούρα και η ανάδειξη τους, αποτελούν σημαντική πράξη αντίστασης. Είναι η επίμονη προσπάθεια να μην απαξιωθούν στα μάτια μου, όσα έχουν απαξιωθεί καιρό τώρα από ένα μεγάλο κομμάτι της νεοελληνικής κοινωνίας. Απαξιωμένα πολύ πριν αυτή η "κρίση" εισβάλλει στις ζώες μας. Σκέψου λίγο τι είναι πιο δύσκολο: Η εύκολη καταδίκη, η γενική κατακραυγή, το μίσος ή η επιμονή σε όσα ακόμη "φωτίζουν", ειδικά μάλιστα όταν είσαι επιβάτης στο καράβι που βουλιάζει με ταχύτητα; Δεν είμαι άτρωτη, μάλλον το αντίθετο. Αισθάνομαι κουρασμένη, αλλά δεν επιτρέπω στον παραλογισμό να με νικήσει. 

Δεν υπάρχει πιο ακραία, πιο βίαιη, πιο ανήθικη, εγκληματική και κατακριτέα στάση ζωής από τη φασιστική. Δυστυχώς πρόκειται για τάση ριζωμένη βαθιά στις κοινωνίες. Ο ρατσισμός, η φυλετική προκατάληψη, δεν είναι κάτι καινούργιο που ανακαλύπτουμε και βιώνουμε σήμερα. Έχει μακρά ιστορία στην ευρωπαϊκή σκέψη. Οι πηγές αποδεικνύουν με ξεκάθαρο τρόπο την εξέλιξη των εννοιών. Αρκεί μονάχα να στραφείς στην ιστορία για να συνειδητοποιήσεις από πού προέρχονται και πού σε ωθούνε.



Ας σταθούμε στον Χέρντερ (1744–1803), ο οποίος ήταν ο πρώτος που στο έργο του "Ιδέες περί της φιλοσοφίας και της ιστορίας του ανθρώπου" (1784-91) απέρριψε τον οικουμενισμό που διέπνεε η αντίληψη του Διαφωτισμού για τον άνθρωπο, για τον πολιτισμό και την ιστορία. Αντί για τον Άνθρωπο εν γένει, ο Χέρντερ ήταν ο πρώτος που έστρεψε το ενδιαφέρον του στη ξεχωριστή ιδιοσυγκρασία που έχει κάθε διαφορετική φυλή, όπως ενσαρκώνεται στα ιδιόμορφα ήθη και έθιμα της. Ουσιαστικά απέρριψε την ενιαία πορεία τελειοποίησης της ανθρωπότητας και έδωσε έμφαση στην επίδραση του κάθε τόπου, των ιδιαίτερων ηθών και παραδόσεων που αναπτύσσονται ως συνέπεια τους. Ήταν εκείνος που υποστήριξε ότι ο άνθρωπος δεν διαμορφώνεται από τις γνώσεις του, από την εργασία και τις επιλογές του, αλλά από τους προγόνους του, την κληρονομημένη κουλτούρα και το "έθνος" του. Οι ιδέες του αποτελούν την πρώτη συστηματική διατύπωση του εθνοτικού δόγματος, της ιδέας ότι κάθε έθνος, κάθε πολιτισμικά διακριτή κοινότητα, δικαιούται να αποτελεί μια εξίσου αυτόνομη πολιτική οντότητα.  Αυτές οι ιδέες αποδείχτηκαν το πρώτο βήμα προς τη μετατροπή της κουλτούρας από παιδεία σε επικράτεια, από χώρο δημιουργικής αντίστασης σε αποκλεισμό του Άλλου. 

Μα πριν ακόμα από τον Χέρντερ, ο Σουηδός φυσιοδίφης Λινναίος (Carl von Linne, 1707-78), υπεύθυνος για την εισαγωγή του όρου Homo Sapiens για την επονομασία του ανθρωπίνου είδους, και την καθιέρωση ενός ενιαίου συστήματος ονοματολογίας για τα ζώα και τα φυτά, είχε προτείνει μια συστηματική σύνδεση των πολιτιστικών και ηθικών χαρακτηριστικών με τις διάφορες ανθρώπινες φυλές, κατατάσσοντας αυτές σε μια ιεραρχική κλίμακα, στην κορυφή της οποίας τοποθέτησε τον "λευκό, ευγενικό, νομοταγή Ευρωπαίο". 



Έπειτα ο εθνικιστικός πυρετός του 19ου αιώνα, με την έμφαση που έδωσε στην πολιτισμική ιδιαιτερότητα των λαών, συνέβαλε καθοριστικά στην καθιέρωση της ιδέας περί φυλής. Η ιδέα της πολιτισμικής ανωτερότητας που επέβαλε ο εθνικιστικός ναρκισσισμός, συνδυάστηκε με την ιδέα της φυλετικής ανωτερότητας, η οποία υπηρετούσε την εθνική αυταρέσκεια και τον εντεινόμενο αποικιοκρατικό επεκτατισμό. Γύρω στα 1830, ο Γερμανός καθηγητής των πολιτικών επιστημών Φρήντιχ Λιστ (Friedrich Liszt) υποστήριζε ότι η γερμανική φυλή πέπρωται να κυβερνήσει τον κόσμο και ότι έχει επιλεγεί από τη Θεία Πρόνοια για να εκπολιτίσει τις άγριες χώρες.  Η αποικιοκρατία βρίσκει λοιπόν, έναν ακόμη λόγο ύπαρξης και νομιμοποίησης αφού παρουσιάζεται ως η "θεσμοποιημένη μορφή της ιεράρχησης των φυλών" (Servier, 1993, σ.98). Από τότε ως σήμερα τα πρωτεία του πολιτισμού της Ευρώπης συνδέονται συστηματικά με τα πρωτεία της λευκής φυλής.

Στον 20ό αιώνα, η υιοθέτηση των ιδεών του Λίστ από τους ναζιστές, μάς θυμίζει ότι το εκρηκτικό αυτό μείγμα του εθνικισμού με το ρατσισμό είχε ως θύμα του όχι μόνο τον εξωευρωπαισμό, αποικιοκρατούμενο κόσμο αλλά τελικά την ίδια την Ευρώπη.  Ο παγγερμανισμός και ο πανσλαβισμός, πυροδότησαν επανειλημμένα την, ούτως ή άλλως, εύφλεκτη ευρωπαική πυριτιδαποθήκη, με σύνθημα τη διαφύλαξη, την ανάδειξη, την επικράτηση μιας ανώτερης φυλετικής κουλτούρας. Ο αριανισμός των ναζιστών αποτελεί απλώς το πιο πρόσφατο παράδειγμα μιας αλαζονικής φυλετικής κουλτούρας που νομιμοποίησε τη γενοκτονία των Εβραίων. Έτσι ακριβώς όμως συνέβη στο παρελθόν με τη γενοκτονία των ιθαγενών της αμερικανικής ηπείρου από τους Ισπανούς και τους Ευρωπαίους αποίκους, στη βάση της, αλληλένδετα, φυλετικής και πολιτισμικής τους κατωτερότητας. 

Αυτές οι έννοιες αποτελούν μια αρχή για να κατανοήσουμε πώς γεννιούνται πολιτικές, με ποιον τρόπο πείθονται τα πλήθη και πώς ακριβώς εφαρμόζονται. Είναι μια αρχή για ν' αντισταθούμε στο φασισμό της καθημερινότητας. Θα βρούμε αντιστοίχιες με το σήμερα. Ονειρεύομαι τη μέρα που η βία θα είναι πραγματικά καταδικαστέα και οι κοινωνίες θα υπάρχουν για να εξυψώνουν τον Άνθρωπο. Τον καθένα Άλλο, ανεξαρτήτως φύλου, γλώσσας, κοινωνικού και μορφωτικού επιπέδου. Το ξέρω ότι αυτά είναι ουτοπικά. Ότι θα γίνουν πραγματικότητα σε ...κάποια άλλη γη. Μα ακριβώς για αυτό παθιάζομαι και ενδιαφέρομαι για ότι δεν έχει χαθεί. Είναι ο μόνος τρόπος να γεννηθεί κάτι καινούργιο, αληθινά αξιόλογο. Ο μόνος τρόπος που ξέρω για ν' αντιστέκομαι.


Βιβλιογραφία :

Elias N., H Εξέλιξη του Πολιτισμού, τόμος Α, μτφρ. Ε. Ζέη, εκδ. Ολκός, Αθήνα, 2000.
Servier J., Η εθνολογία, μτφ. Α. Γαλανού, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1993.

26 σχόλια:

Hfaistiwnas είπε...

Πολύ καλό αν και βαρύ για πρωί, ευχαριστώ, φιλιά!

ΒΑΡΘΑΚΟΥΡΗΣ είπε...

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΟ!

kostas είπε...

Kαλοδουλεμενη αναρτηση! Ολοι ξερουμε οτι ειναι το πιο δυσκολο!
Ιδιαιτερα σε μια χωρα που δεν διαβαζει σχεδον κανεις, που θεατρο πηγαινουν ελαχιστοι, καλα ποσο μαλλον σε εκθεσεις!!! Καλημερα!!

kovo voltes... είπε...

Ουτοπικά ε?χμμμ...Όταν καλό μου έχουμε φτάσει να ζούμε σε παράλογες συνθήκες που πριν μια τριετία θα μας φαινόντουσαν το λιγότερο αδύνατον να υπάρξουν, για μένα αλλάζει πλέον και η έννοια της ουτοπίας. Είναι ΑΝΑΓΚΗ να συμβούν όσα περιγράφεις. Αλλά είναι ο δύσκολος δρόμος αυτός. Ο πιο δύσκολος. Γι'αυτό και τόσο μακρύς, σχεδόν ατελείωτος...
*εξαίσια έρευνα...;)

angeliki l. είπε...

Δύο χρήσιμες βιβλιογραφικές παραπομπές είναι το βιβλίο του Quentin Skinner, "Τα θεμέλια της νεότερης πολιτικής σκέψης" και ιδιαίτερα το υποκεφάλαιο "Το δικαίωμα της αντίστασης", και το βιβλίο του Edward W. Said, "Κουλτούρα και Ιμπεριαλισμός" και συγκεκριμένα το κεφάλαιο "Αντίσταση και αντίθεση". Γιατί όπως πολύ σωστά κι εσύ πρεσβεύεις: η γνώση και η παιδεία είναι οι πιο ισχυρές μορφές αντίστασης! Πολύ ωραίο άρθρο... Συνέχισε να αντιστέκεσαι!

Panos Konstantinidis είπε...

Ο ρατσισμός και η φυλετική προκατάληψη υπήρχε και θα υπάρχει σε όλα τα έθνη. Αλλά ευτυχώς είναι ιδεολογία μειοψηφίας. Βγαίνει όμως στην επιφάνεια όταν υπάρχει εξαθλίωση και μιζέρια. Στην Ιταλία στο τέλος του Α' ΠΠ, στη Γερμανία με την οικονομική εξαθλίωση (Συνθήκη των Βερσαλλιών) και το οικονομικό κραχ του 1929, στην Ελλάδα με αυτά που βιώνουμε τώρα.

Με λίγα λόγια αυτού του είδους οι ιδεολογίες είναι αποτέλεσμα κρίσεων, κυρίως οικονομικών (όταν υπάρχει οικονομική ευμάρεια υπάρχει μεν φασισμός, είναι άδηλος δε). Θα επιστρέψουν στην αδράνειά τους όταν επέλθουν καλύτερες οικονομικές συνθήκες για τον λαό. Όταν δηλαδή μειωθεί η ανεργία, υπάρξει αξιοκρατία, υπάρχουν υπηρεσίες (υγεία, παιδείας κλπ), εξαλειφθεί η ατιμωρισία κλπ. Μέχρι τότε δυστυχώς θα μας βασανίζουν συνεχώς φαινόμενα φασισμού.

BUTTERFLY είπε...

Εξαιρετικο! Απο την πρωτη ως την τελευταια λεξη! Εψαξες, εμαθες, διεδοσες. Και ναι, αυτο ειναι αντισταση!
Η αλλαγη θα ερθει μονο μεσα απο την παιδεια και την καλλιεργεια. Οι ανθρωποι εδω και χρονια εκπαιδευονται να ειναι αμορφωτοι.
Κανεις σπουδαια προσπαθεια! Καθενας εχει το δικο του μετεριζι, το δικο του κομματι αγωνα να δωσει, δε χρειαζεται να αντιστεκομαστε ολοι με τον ιδιο τροπο, χρειαζεται απλα να αντιστεκομαστε ΟΛΟΙ!

koulpa είπε...

Σαφες συνοπτικο κι ενημερωτικο:) :)
Αγελαιοζωο ο ανθρωπος..με ροπη στον παρασιτισμοκαπου καπου εμφανιζονταιμικρες νησιδες ποκθτισμου κι αλτροισμου.. ') :)
http://koulpaspot.blogspot.gr/2008/09/blog-post_30.html?m=1

ξωτικό είπε...

Ναρκισσισμός ,εγωϊσμός !!
Οι λύκοι που κατοικούν μέσα μας και μόνο η "παιδεία" μπορεί να τους κρατά γερά δεμένους ενώ χιλλιάδες καθημερινές επιρροές ασχήμιας τους ταίζουν.
Στις ακρέες συνθήκες όλα μεγενθύνονται κι έτσι τώρα είδαμε τις αλήθειες της κοινωνίας μας σε μεγενθυντικό καθρέφτη και τις καλές και τις κακές .....

Διάβασα χθές ένα άρθρο που αποδεικνύει πόσο σημαντική είναι αυτή η "αντίσταση" που... ΕΙΣΑΙ !!!
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.post&id=28277

κάθε ψυχή που βοηθάς να σταθεί στο δρόμο του ωραίου και του καλού μπορεί να είναι η κρίσιμη ......

μόνον έτσι μπορεί οι ουτοπίες να γίνουν πραγματικότητα......

υγ. τι ωραία που μπλέκουν όλοι τον Θεό στις βρωμοδουλειές τους ε.....



Καλημέρα ομορφιά μας :-)))

Άστρια είπε...

Υπέροχο κείμενο!
Μεστό, με πληροφόρηση, υπευθυνότητα, ευαισθησία και συναίσθημα. Ή μάλλον με πολλαπλά συναισθήματα από καρδιάς.
Και έτσι, μίλησε στο νου και στην ψυχή!

"Ονειρεύομαι τη μέρα που η βία θα είναι πραγματικά καταδικαστέα και οι κοινωνίες θα υπάρχουν για να εξυψώνουν τον Άνθρωπο."
Ουτοπικό αλλά .. είθε... Είθε!
Ως τότε (και αν - ως τότε), ας κρατάμε γερά.

Καλό βραδάκι, καλό Σ/Κ:)

Ανώνυμος είπε...

Όνειρα. Αλλά είναι απο αυτά που ενώ δεν γίνονται ποτέ αληθινά, χρησιμεύουν στο να γίνεσαι εσύ αληθινός.

H.Constantinos είπε...

Αψογο κείμενο!

Πάντα θα υπάρχει το πρόβλημα, ας είμαστε ρεαλιστές, αλλά πάντα στο περιθώριο, ας είμαστε και αισιόδοξοι.

Διονύσης Μάνεσης είπε...

Γεια σου, roadartist,

Πριν διαβάσω το κείμενό σου είχα προλάβει και είχα κάνει μια ανάρτηση στο σχολικό μας μπλογκ. Στην ουσία μιλάμε για το ίδιο πράγμα, εστιάζοντας στην καθημερινή κοινωνική παρέμβαση ως -τελικά - πράξη αντίστασης.

Θεωρώ ότι έχεις πολύ δίκιο και η επιμονή αυτή στο φως ας φέρει ό,τι γίνεται να έρθει.

( Τι όμορφο να συμπληρώνουν την όμορφη ανάρτηση τόσα τόσο όμορφα σχόλια των φίλων σου:-) )

Καλή Κυριακή

Roadartist είπε...

@ Ηφαιστιωνας : Ναι όντως ήταν κάπως "βαρύ" με τόσες αναφορές, μα σε ευχαριστώ!

Roadartist είπε...

@ Βαρθακούρης : ευχαριστώ!

Roadartist είπε...

@ kostas : Χαίρομαι που σου άρεσε, σε ευχαριστώ πολύ!

Roadartist είπε...

@ kovo voltes... : Το σχόλιο σου μου έδωσε απίστευτη χαρά... γιατί ήταν τόσο αισιόδοξο, τόσο ελπιδοφόρο σε μια εποχή που και το να ονειρεύεσαι ακόμη μοιάζει επανασταστικό (ακόμη και αυτό ουτοπικό). Ναι έχεις απόλυτο δίκιο! Όταν τα πάντα ανατρέπονται έτσι όπως γίνεται τα τελευταία χρόνια, τότε επίσης και από την άλλη πλευρά όλα είναι πιθανά!

Roadartist είπε...

@ angeliki l. : Ωραίες παραπομπές! Σε ευχαριστώ πολύ Αγγελική, αυτός είναι και ο πιο δύσκολος δρόμος. Το πιστεύω όμως ότι η πιο αληθινή αντίσταση είναι η γνώση και η παιδεία. Καλώς όρισες στα σχόλια και στην εδώ παρέα! :)

Roadartist είπε...

@ Panos Konstantinidis : Ακριβώς έτσι είναι Πάνο! Ο φασισμός, ο ρατσισμός υπάρχει πάντα, μα όταν οι οικονομικές δυσκολίες αυξάνονται είναι βέβαιο ότι θα αυξηθεί και ότι θα αποκτήσει μεγάλη δύναμη. Κ θα πολλαπλασιαστεί η δύναμη του. Όλοι το γνωρίζουν αυτό. Και το τρομακτικό είναι ότι το γνωρίζουν και όσοι λαμβάνουν αυτές τις αποφάσεις της βίαιης αλλαγής του βιωτικού επιπέδου...

Roadartist είπε...

@ BUTTERFLY : μόνο αν όλοι δούμε με αυτή τη ματιά τη ζωή, αν σκεφτούμε πως η αλλαγή πρέπει να ξεκινήσει από εμάς, ότι είναι ΚΑΙ δικό μας καθήκον, και μπορεί να εκφραστεί όχι μόνο με τη βία, τότε όντως μπορεί να αλλάξει κάτι. Πλέον πιστεύω ότι αυτή είναι η μοναδική αντίσταση. Σε φιλώ!

Roadartist είπε...

@ koulpa : Ωχ! Αυτό το ποστ το είχες γράψει το 2008 και βλέπω ότι το είχες αφιερώσει σε μένα και τη (τότε) φαραόνα! :))) Σαν να μην πέρασε μια μέρα.
Το τότε σχόλιο μου στο blog σου ήταν :

Roadartist
30 Σεπτεμβρίου 2008 - 5:40 μ.μ.

Καταρχήν πραγματικά χαίρομαι που το ποστ σε παρακίνησε να γραψεις κάτι σχετικό..Επιτελους πραγματικά το να επικοινωνεις ετσι με καποιους για αυτο το θεμα..σημερα ειναι μεγαλο πραγμα!
"φόβος για το φοβισμένο διπλανό.." ξέρεις πόσοι πολλοί έχουνε γίνει αυτοί τελευταία? Απίστευτα πολλοί..
Τη καλησπέρα μου koulpa :))

:D

Roadartist είπε...

@ ξωτικό : Μια γλυκιά καληνύχτα σου στέλνω, μαζί με μια μεγάλη αγκαλιά και εύχομαι να είναι όλα καλά. Φιλιά! :)))

Roadartist είπε...

@ Άστρια : Ευχαριστώ πολύ φίλη μου άστρια. Ουτοπικό ... αλλά ίσως η ουτοπία να είναι η πλέον υποσχέσιμη... σε αυτές τις μέρες. Καλό σαββατόβραδο, φιλιά πολλά!!!

Roadartist είπε...

@ ηλιογράφος : Πόσο σωστό τελικά αυτό που και εσύ έγραψες :

"είναι απο αυτά που ενώ δεν γίνονται ποτέ αληθινά, χρησιμεύουν στο να γίνεσαι εσύ αληθινός."

Καλό βράδυ!!

Roadartist είπε...

@ H.Constantinos : Ευχαριστώ πολύ Κωνσταντίνε! Ρεαλισμός VS όνειρο : να δούμε τι θα βγει.. :)

Roadartist είπε...

@ Διονύσης Μάνεσης : Διονύση το σχολείο σας είναι πρότυπο προσπάθειας, αντίστασης. Είστε ένα φως, και οι μαθητές σας είναι αληθινά τυχεροί! Αυτό στο έχω ξαναγράψει.

Ναι τα σχόλια συμπληρώνουν και προεκτείνουν κάθε ανάρτηση, δίχως αυτά το ιστολόγιο θα ήταν εντελώς διαφορετικό...

Καλή Κυριακή!! :)

Related Posts with Thumbnails