Γ. Γραμματικάκης, Ένας αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής

Τις προηγούμενες μέρες διάβασα το καινούργιο βιβλίο του κ. Γραμματικάκη. Αν και δεν τον γνωρίζω προσωπικά, τον εκτιμώ ως άνθρωπο. Από τις απόψεις του που έχω διαβάσει σε συνεντεύξεις του και από τη συνολική παρουσία του. Είναι ένας από τους αξιότερους επιστήμονες και δασκάλους στη χώρα.

«Ένας αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής». Ο αστρολάβος υπήρξε για αιώνες ένα σπουδαίο όργανο ουράνιων μετρήσεων. Μέχρι τον 18ο αιώνα, υπήρξε εργαλείο καθοδήγησης των ναυτικών για τα ταξίδια τους. Με αυτό το συμβολισμό, ο συγγραφέας φιλοδοξεί αυτό το βιβλίο να είναι ένας αστρολάβος που θα ξεναγήσει τους αναγνώστες στα μυστικά του Ουρανού και της Ζωής. 

Το βιβλίο χωρίζεται σε δυο μεγάλες ενότητες. Η πρώτη, που έχει τον τίτλο «Του Ουρανού», συγκεντρώνει κείμενα του συγγραφέα που αναφέρονται, με τρόπο απόλυτα εκλαϊκευμένο και προσιτό στο ευρύ κοινό, στα φαινόμενα του Σύμπαντος και στα συγκλονιστικά επιτεύγματα της επιστήμης. Ο καθηγητής ξετυλίγει κάποιες από τις επιστημονικές του γνώσεις, γράφοντας για το πώς γεννήθηκε το σύμπαν, για τους μακρινούς γαλαξίες, τη γη, τις εκρήξεις των άστρων, μυστικά της αστρονομίας. Και θέτοντας έτσι με εύστοχους τρόπους τη γήινη ματαιοδοξία στη θέση της :

«Δεν είμαστε το κέντρο του Σύμπαντος. Σήμερα γνωρίζουμε ότι ούτε το ηλιακό μας σύστημα ούτε καν ο ίδιος ο Γαλαξίας μας αποτελούν το κέντρο του Σύμπαντος. Ο πλανήτης Γη είναι μια ασήμαντη κουκίδα, που ανήκει σε ένα σχετικά ασήμαντο ηλιακό σύστημα, κι εκείνο πάλι ανήκει σε ένα γαλαξία από τους αρίθμητους που υπάρχουν. Η ιδιαιτερότητα της Γης, προς ώρας τουλάχιστον, είναι ότι φιλοξενεί ζωή.» (σ. 6)

«Ο Ήλιος είχε γεννηθεί! Λυπούμαι που θα ταράξω και πάλι τη ματαιοδοξία των γήινων, αλλά παρόμοιοι με τον δικό τους ήλιο, τον πολυύμνητο και υποτίθεται μοναδικό, υπάρχουν δισεκατομμύρια στο Σύμπαν».

«Το εντυπωσιακό πάντως είναι ότι τα άστρα δεν είναι αιώνια, όπως πίστευαν παλιότερα. Γεννιώνται κάποια στιγμή – το Νεφέλωμα του Ωρίωνα είναι ένα «λίκνο» αστεριών – ζουν ένα βίο πολυτάραχο, που διαρκεί συνήθως εκατομμύρια χρόνια, και έχουν, όπως και οι άνθρωποι, ένα αναπότρεπτο τέλος. Το Σύμπαν είναι γεμάτο από ιδιόμορφα αστρικά πτώματα.» (σ. 7)

Η βαθιά επιστημονική γνώση των φαινομένων του ουρανού, επιτρέπει στο συγγραφέα να μας διηγηθεί και τα πιο δύσκολα φαινόμενα με κατανοητό τρόπο. Όπως και τους φόβους του για το αύριο του πλανήτη : «Ο άνθρωπος δε σέβεται τις οικολογικές ισορροπίες του πλανήτη, ούτε το θαύμα και την ποικιλία της ζωής. Η ευχή μου είναι να αφυπνισθεί γρήγορα, πριν τα αδιέξοδα καταστούν δραματικά». (σ. 10)

Η δεύτερη ενότητα του βιβλίου, που έχει τον τίτλο «Της Ζωής», συγκεντρώνει κείμενα με καίριες επισημάνσεις του συγγραφέα για την κρίση, για την Ελλάδα, τους κατοίκους της, τα πάθη της Παιδείας και για την ανθρώπινη μοίρα. Πρόκειται για κείμενα βαθιάς αυτογνωσίας και αυτοκριτικής, που θα έπρεπε να διαβαστούν από όλους.

«Είναι ένας πόλεμος δίχως ορατούς εχθρούς, ο πρώτος πόλεμος στην ιστορία χωρίς μάχες στο έδαφος ή τον αέρα. Το μέτωπο μοιάζει να είναι άλλο: η ψηφιακή ανθρωπότητα εναντίον της πραγματικής ανθρωπότητας. Από τη μια πλευρά, οθόνες υπολογιστών, πίνακες χρηματιστηρίων που αλλάζουν διαρκώς νούμερα, άυλα όπλα. Από την άλλη, άνθρωποι φοβισμένοι ή σε απόγνωση, έντρομα έθνη και κυβερνήσεις που παραπαίουν. Πως θα χαρακτηρίζεται, μετά από μερικές δεκαετίες, η εποχή μας; Ως ο έσχατος παραλογισμός ή μήπως ως η αυτοκατάργηση ενός πολιτισμού; Αν η πραγματική ανθρωπότητα – και όχι η ψηφιακή – ανακαλύψει κάποιον δρόμο επιβίωσης, θα δυσκολεύεται να αναγνωρίσει τον σημερινό εαυτό της». (σ. 156-157)

Κείμενα που εστιάζουν στα πάθη, στα ελαττώματα του έλληνα και το πως θα μπορούσε να αλλάξει το τοπίο της χώρας. Βαθύς γνώστης των δεινών της ελληνικής Παιδείας, ο Γ. Γραμματικάκης αφιερώνει έξι κεφαλαία για το Πανεπιστήμιο, την Ακαδημαϊκή Διδασκαλεία, την εμπειρία του ως Πρύτανη και για προτάσεις του.

Επίσης, στο βιβλίο παρατίθενται κείμενα του γεμάτα προβληματισμό για τη δεκαετία μας, για τους πόλεμους, για την Τεχνολογία και για το μέλλον.

«Στο τυποποιημένο πάντως ερώτημα ‘τι σφράγισε περισσότερο τη δεκαετία που φεύγει;’, η απάντηση μοιάζει αυτονόητη. Δεν είναι οι τοπικοί πόλεμοι, η έξαρση της βίας, η οικονομική κρίση. Παρόμοιες καταστάσεις υπήρξαν και παλιότερα. Τη δεκαετία σφραγίζει, αντίθετα και παράλληλα, η ανάπτυξη του διαδικτύου. Το διαδίκτυο πληροφορεί και σχολιάζει, γκρεμίζει συνήθειες αλλά και χτίζει νέες, διευκολύνει τη ζωή και ταυτόχρονα την αποστειρώνει. Εισχωρεί παντού: στις προσωπικές μας σχέσεις αλλά και στην αναίρεσή τους, στην τέχνη όσο και στη συλλογική μνήμη. Ο σύγχρονος υπολογιστής δεν καταγράφει απλώς τον πολιτισμό μας. Τον διαμορφώνει και τον προεκτείνει, και μάλιστα σε κατευθύνσεις ανεξέλεγκτες. Είναι παράδοξο: όσο οι δυνατότητες της επικοινωνίας πυκνώνουν – με το διαδίκτυο, τα κινητά τηλέφωνα, τις δορυφορικές συνδέσεις – τόσο η μοναξιά, η ανθρώπινη, μοιάζει να μεγαλώνει» (σ. 303)

Αμέτρητα βιβλία οικονομολόγων έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια για την κρίση, σας προτείνω να διαβάσετε λοιπόν ένα βιβλίο από ένα φυσικό, λογοτέχνη και δάσκαλο. Αναμφισβήτητα αξίζει και ίσως να έχει να δώσει περισσότερο φως στα προβλήματα από ότι των οικονομολόγων.

Κλείνω τη σημερινή παρουσίαση του συγκεκριμένου βιβλίου με παράθεση σκέψεων του συγγραφέα : 

«Αυτό λοιπόν που απαιτείται, καθώς ο 21ος αιώνας έχει κάνει ήδη τα πρώτα του βήματα, είναι ένας καινούργιος ανθρωπισμός. Ένας ανθρωπισμός που δεν θα στηρίζεται σε δόγματα ή στον ρομαντισμό της άγνοιας, αλλά στη συνείδηση του εαυτού μας και τη γνώση· και ακόμα, στην πεποίθηση ότι ένας καλύτερος κόσμος είναι όχι μόνο αναγκαίος, αλλά και εφικτός.» (σ.11)

Γιώργος Γραμματικάκης, Ένας αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013, Γ' έκδοση, σ.345 

Υ.Γ. Θυμάμαι αρχές Φεβρουαρίου είχα παρακολουθήσει στην ΝΕΤ μια συνέντευξη του Γιώργου Γραμματικάκη στην εκπομπή "Στα άκρα". Μου άρεσαν οι απόψεις του, ήταν τέτοια η ταύτιση που ένιωσα ακούγοντας τον, που σκέφτηκα να μοιραστώ την εκπομπή εδώ μαζί σας. Δυστυχώς σήμερα, όπως ξέρετε, όλο το αρχείο της ΕΡΤ είναι μη προσβάσιμο. Δίχως να υπάρχει καμία ενημέρωση για το πότε θα υπάρξει πρόσβαση στις εκπομπές της. Ευτυχώς είχε προλάβει να το ανεβάσει κάποιο site στο διαδίκτυο, οπότε μπορείτε να τη δείτε εδώ. Εύχομαι σύντομα να υπάρξουν και πάλι εκπομπές / κανάλια που να δίνουν το μικρόφωνο σε τέτοιους ανθρώπους, γιατί έχουμε ανάγκη τη φωνή τους. Στη συγκεκριμένη εκπομπή είχε αναφερθεί και στο βιβλίο που παρουσιάζεται στην ανάρτηση, οπότε ένας επιπλέον λόγος για την παράθεση της :