Λέων Τολστόι | Πόση γη χρειάζεται ο άνθρωπος - Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς

O Τολστόι έγραψε πριν από ενάμιση αιώνα. Διαβάζοντάς τον σήμερα μένεις έκπληκτος από το πόσο λίγο έχουμε αλλάξει οι άνθρωποι. Πόσο ίδια είναι τα πάθη, οι φόβοι, οι αδυναμίες, οι επιθυμίες μας, πόσο επίκαιρος είναι ένας συγγραφέας που μελέτησε τη ζωή και την ανθρώπινη φύση τόσο ουσιαστικά και επίμονα. Αυτό θα διαπιστώσετε μετά από την ανάγνωση δυο σπουδαίων «μικρών» έργων του που προσφέρονται στην παρούσα έκδοση των εκδόσεων Μίνωας, του διηγήματος Πόση γη χρειάζεται ο άνθρωπος; και της νουβέλας Ο θάνατος του Ίβαν Ίλιτς.  

Ιερώνυμος Μπος, Ο κήπος των επίγειων απολαύσεων, Μουσείο Πράδο, Μαδρίτη

Αμφότερα και τα δυο κείμενα της έκδοσης δημοσιεύθηκαν το 1886, μια χρονιά που σηματοδοτεί την επιστροφή του Τολστόι στη λογοτεχνία, σχεδόν μια δεκαετία μετά την Άννα Καρένινα, ένα διάστημα στο οποίο αρνήθηκε την τέχνη του και στράφηκε σε ζητήματα ηθικής φιλοσοφίας. Ο Τζέιμς Τζόις θεωρούσε το διήγημα Πόση γη χρειάζεται ο άνθρωπος; ως το σπουδαιότερο έργο που γράφτηκε ποτέ. Ο Τζορτζ Στάινερ παρομοίασε τη νουβέλα Ο θάνατος του Ίβαν Ίλιτς με τις μικρογραφημένες μορφές του Ιερώνυμου Μπος.

 

Αυτά τα δυο αριστουργηματικά κείμενα μόλις κυκλοφόρησαν και έρχονται να προστεθούν στην εξαιρετική σειρά των εκδόσεων Μίνωας «Φάροι Ιδεών», σε μετάφραση της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου από τα ρωσικά, με επίμετρο από την ίδια και με πρόλογο από τον Άθω Δημουλά.

Το πρώτο έργο Πόση γη χρειάζεται ο άνθρωπος έχει ως θέμα την απληστία και τη ματαιοδοξία του ανθρώπου να αποκτήσει όσο το δυνατόν περισσότερα. Ο συγγραφέας καταγράφει τις περιπέτειες του αγρότη Παχόμ στις επαρχίες της προεπαναστατικής Ρωσίας, στην υπεράνθρωπη προσπάθειά του να αποκτήσει όλο και περισσότερη καλλιεργήσιμη γη. Το μικρόβιο της απληστίας γεννιέται μέσα του, μεγαλώνει, τον τυφλώνει και τον οδηγεί. Πεθαίνοντας στην προσπάθεια του, θα διαπιστώσει ότι η γη που του αναλογεί είναι όπως σε όλους τα δύο μέτρα, όση να χωρά το νεκρό σώμα του στη γη.

«Σήκωσε ο υπηρέτης την άξινα αποκάτω, έσκαψε έναν τάφο για τον Πάχομ, αρκετό για να τον χωρέσει από το κεφάλι μέχρι τις πατούσες, δυο μέτρα, και τον έθαψε». (σ. 49)

Ο Τολστόι παίζει σκάκι με το γιο του

Στη νουβέλα Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς ο Τολστόι σκιαγραφεί το βίο και το θάνατο ενός ανώτερου δικαστικού, δημοσίου υπαλλήλου, που έχει κατακτήσει ό,τι θεωρείται ως κοινωνική επιτυχία. Στο τέλος της ζωής του ο Ιβάν Ιλίτς, έντρομος, βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα πολύ απλό αλλά καίριο ερώτημα: «Μήπως δεν έζησα όπως έπρεπε;», διερωτώμενος αν η ζωή του είχε κάποιο ουσιαστικό νόημα ή αν αναλώθηκε σε συμβάσεις και ψευδαισθήσεις. 

«Τρία μερόνυχτα τρομερών βασάνων και μετά ο θάνατος. Κάτι που μπορεί να συμβεί και σε μένα ανά πάσα στιγμή, σκέφτηκε και για μια στιγμή φρικίασε. Το ίδιο δευτερόλεπτο, όμως, χωρίς ο ίδιος να ξέρει πώς, τον βοήθησε η συνήθης σκέψη πως αυτό συνέβει στον Ιβάν Ίλιτς και όχι στον ίδιο, και πως κάτι τέτοιο δεν έπρεπε ούτε μπορούσε να του συμβεί του ίδιου και πως σκεπτόμενος κατ’ αυτόν τον τρόπο παραδινόταν σε μια σκοτεινή διάθεση, ανεπίτρεπτη, όπως ήταν ολοφάνερο από την έκφραση του προσώπου του Σβαρτς. Και με αυτόν τον συλλογισμό, ηρέμησε και άρχισε να ρωτάει όλο ενδιαφέρον λεπτομέρειες για το τέλος του Ίβαν Ίλιτς, λες και ο θάνατος συνιστούσε μια περιπέτεια αποκλειστικά και μόνο του Ίβαν Ίλιτς, η οποία όμως δεν αφορούσε καθόλου τον ίδιο» (σ.64)

Γραφή με λιτό ύφος, κυνικότητα, ειρωνεία και αλήθεια. Μια σπουδή στη ζωή και στην ανθρώπινη φύση. Εξαιρετικός ο πρόλογος από τον Δημουλά και, το επίμετρο από την Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, η οποία υπογράφει και τη μετάφραση του βιβλίου. Σημαντικό βιβλίο, αξίζει να υπάρχει στη βιβλιοθήκη σας! 

Λέων Τολστόι, Πόση γη χρειάζεται ο άνθρωπος;, Φάροι Ιδεών, Μίνωας

Μήνυμα Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 2021 από την Έλεν Μίρεν | Μήνυμα από τους "Support Art Workers"

Η Βρετανίδα ηθοποιός Έλεν Μίρεν γράφει το μήνυμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 2021

Κάθε χρόνο στις 27 Μαρτίου γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου, όπως καθιερώθηκε το 1962 από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου. Το πρώτο μήνυμα για τη συγκεκριμένη ημέρα γράφτηκε από τον Ζαν Κοκτώ, ενώ κάθε χρόνο μια διεθνώς αναγνωρισμένη προσωπικότητα του θεάτρου αναλαμβάνει να γράψει το μήνυμα το οποίο διαβάζεται σε όλα τα θέατρα.

Φέτος, με τα θέατρα κλειστά, να διανύουν μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές της ιστορίας τους, το φετινό μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου αποκτά ιδιαίτερη σημασία.  Το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου επέλεξε για τη συγγραφή του φετινού μηνύματος το βρετανικό μύθο της υποκριτικής, τη βραβευμένη με Όσκαρ ηθοποιό Έλεν Μίρεν. Όπως κάθε χρόνο το μοιραζόμαστε: 

«Σ’ αυτόν τον τόσο δύσκολο καιρό για τις ζωντανές παραστατικές τέχνες, πολλοί καλλιτέχνες, τεχνικοί, μάστορες και γυναίκες αγωνίζονται να επιβιώσουν σε ένα επάγγελμα ήδη γεμάτο ανασφάλεια. Ίσως, αυτή η διαρκής ανασφάλεια του επαγγέλματός τους, τους έχει κάνει περισσότερο ικανούς να αντεπεξέλθουν στην πανδημία, με οξυδέρκεια και κουράγιο. 

Σε αυτήν τη νέα συνθήκη, η φαντασία τους μεταπλάστηκε σε ευρηματικούς, ψυχαγωγικούς και συγκινητικούς τρόπους επικοινωνίας, σε μεγάλο βαθμό με τη βοήθεια του διαδικτύου. Οι άνθρωποι λένε μεταξύ τους ιστορίες, από τη στιγμή που εμφανίστηκαν στον πλανήτη. Η όμορφη τέχνη του θεάτρου θα επιβιώσει για όσο διάστημα οι άνθρωποι θα είναι στη γη. 

Η δημιουργική ορμή των συγγραφέων, των σκηνογράφων, των χορευτών, των τραγουδιστών, των ηθοποιών, των μουσικών, των σκηνοθετών δεν θα παύσει ποτέ, και στο πολύ κοντινό μέλλον θα ανθίσει ξανά με νέα ενέργεια και νέα κατανόηση του κόσμου τον οποίο όλοι μοιραζόμαστε.

Περιμένω με ανυπομονησία!»

(Μετάφραση από τα αγγλικά για το Ε.Κ.Δ.Ι.Θ. Εύη Προύσαλη, Γενικής Γραμματέας Ε.Κ.Δ.Ι.Θ.)

Έλαβα το παρακάτω κείμενο από το κίνημα "Support Art Workers": 

Αντί για ένα κείμενο που την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου θα επιχειρούσε να αναδείξει, για άλλη μια φορά, τη δεδομένη αξία της Τέχνης και την πολύτιμη ανθρώπινη ανάγκη για πολιτισμό, αποφασίσαμε να δημοσιοποιήσουμε τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αιτήματα όλων των κλάδων του πολιτισμού, κίνηση που ίσως γίνεται για πρώτη φορά. Τα αιτήματά μας αποτελούν ταυτόχρονα τη βάση της πολιτιστικής πολιτικής που χρειαζόμαστε και τις πρώτες αναγκαίες κινήσεις για λύση των χρόνιων παθογενειών, που συστηματικά εμποδίζουν και καταστρέφουν την εξέλιξη του συνόλου των κλάδων του πολιτισμού.

Αντιμέτωποι µε την αδιαφορία, την άγνοια, την αλαζονεία, τη στοχοποίηση και την απαξίωση, συνεχίζουµε να οραµατιζόµαστε τον πολιτισµό που θέλουµε και να απαιτούµε από την κυβέρνηση την άµεση δηµιουργία των όρων και προϋποθέσεων που θα στηρίξουν σταθερά τους εργαζόµενους των τεχνών αλλά και την ίδια την τέχνη, όπως οφείλει. Η οµάδα οργάνωσης και συντονισµού των Support Art Workers απηύθυνε ανοιχτό κάλεσµα στα χιλιάδες µέλη της πρωτοβουλίας, αλλά και σε µέλη των καλλιτεχνικών σωµατείων, να καταθέσουν αιτήµατα και προτάσεις προς το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Στη συνέχεια τα συγκέντρωσε, τα επεξεργάστηκε και τα διαμόρφωσε σε ένα ενιαίο κείμενο. Επιδιώκοντας να οραµατιστούµε µια πολιτιστική πολιτική πέραν της πανδηµίας, επιλέξαµε να αρθρώσουµε αιτήµατα που αφορούν σε µεσοπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα µέτρα, ως ενέργεια συµπληρωµατική της δράσης των σωµατείων µας, που κρατούν τα βραχυπρόθεσµα αιτήµατα σταθερά στο προσκήνιο των διεκδικήσεων. 

Σχεδόν έναν χρόνο πριν, διαµορφώσαµε ένα πλήρες κείµενο αιτηµάτων για όλους τους κλάδους εργασίας στις τέχνες που αφορούσαν στις απολύτως επικαιρικές άµεσες ανάγκες, καθώς το 90% των εργαζοµένων του πολιτισµού βρισκόταν εκτός χάρτη στήριξης, λόγω πανδηµίας. Με συλλογικό αγώνα, από κοινού µε τα σωµατεία µας, καταφέραµε να αντιστρέψουµε αυτήν την πραγµατικότητα σε µεγάλο βαθµό, ακόµα και αν πολλοί συνάδελφοι και συναδέλφισσες συνεχίζουν, δυστυχώς, να βρίσκονται εκτός των ελάχιστων µέτρων στήριξης. Με επίγνωση, όµως, πως ένα επίδοµα δεν εξασφαλίζει αξιοπρεπή διαβίωση, ούτε αποτελεί πολιτιστική πολιτική, µε το κείµενο των αιτηµάτων και προτάσεών μας διεκδικούµε δοµικές αλλαγές στον πολιτισµό, που θα κάνουν την αρχή για την εξάλειψη χρόνιων παθογενειών. Το κείµενό µας περιλαµβάνει, στο πρώτο µέρος, τα συλλογικά/κοινά αιτήµατα που αφορούν σε όλους τους κλάδους και στη συνέχεια τα ειδικότερα αιτήµατα κάθε κλάδου, για ό,τι δεν καλύπτεται από τα συλλογικά. Τα αιτήματα και οι προτάσεις μας θα σταλούν προς πρωτοκόλληση στο Υπουργείο Πολιτισµού και Αθλητισµού, στο Υπουργείο Παιδείας, στον Πρωθυπουργό και στην Πρόεδρο της Δηµοκρατίας. 

Διαβάστε τα Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αιτήματα των κλάδων του πολιτισμού εδώ.

Url: www.supportartworkers.org

Facebook page: Support ART Workers

E-mail: sawgreece@gmail.com

Ταξίδια και άλλα ταξίδια / Antonio Tabucchi

Το "Ταξίδια και άλλα ταξίδια" του Antonio Tabucchi ήταν ένα από τα βιβλία που μπόρεσε να με ταξιδέψει εν μέσω αυτής της (ατελείωτης) καραντίνας. Όπως μοιράστηκα πρώτα στο instagram -όπου κάποιοι γράψατε ότι ήδη το παραγγείλατε- πρόκειται για ένα βιβλίο που σε γεμίζει εικόνες από τόπους, πολιτισμούς και ιστορίες ανθρώπων. Διαβάζοντας το, ξεχνάς έστω για λίγο την πανδημία, τα μέτρα, όσα ζούμε. Ίσως βέβαια ζηλέψεις λίγο τον Tabucchi. Ίσως σκεφτείς το πόσα χάνουμε με αυτή την κατάσταση. Αλλά σε κάνει να συνειδητοποιήσεις και πόσα όμορφα μας περιμένουν όταν θα περάσει επιτέλους (και) αυτό. 

Ο Αντόνιο Ταμπούκι ταξίδεψε πολύ. Κι έγραψε, γι' αυτά τα ταξίδια του. Στο βιβλίο μοιράζεται στιγμές από τη Πορτογαλία, με τον Πεσσόα στο Brasileira Do Chiado, ένα από τα πιο εξέχοντα λογοτεχνικά καφέ της Λισαβόνας, στην καρδιά της πόλης. Εκεί όπου έχει τοποθετηθεί το μπρούτζινο άγαλμα του αγαπημένου ποιητή. Από πόλεις της Ιταλίας, το Παρίσι, τη Μαδρίτη, το Κάιρο, το Κυότο, την πόλη της καλλιγραφίας, τη Βαρκελώνη, τη Βραζιλία, το Χάνγκινγκ Ροκ, τη Βομβάη, στιγμές στην Αυστραλία, την Ινδία και φυσικά την Ελλάδα. 

Ο Ταμπούκι ήταν ένας αληθινός ταξιδιώτης. Μοιράζεται αρκετά αξιοσημείωτα περιστατικά και στιγμές από τις διαδρομές του, όπως μια παρουσία, ένα μνημείο, κάτι απρόοπτο όλα εκείνα που κάνουν τα ταξίδια εμπειρίες ζωής. Στέκεται απέναντι στους ανθρώπους και στις χώρες ως ένας περίεργος συγγραφέας - παρατηρητής.

Πολλές είναι οι αναφορές στην Ελλάδα. «Από τότε που την επισκέφτηκα για πρώτη φορά», γράφει για την Ελλάδα στο βιβλίο, «κατάλαβα αμέσως ότι δεν θα άφηνα ποτέ αυτή τη χώρα. Και επιστρέφω κάθε χρόνο». Ιδιαίτερα για την Κρήτη έχει αφιερώσει τρία κεφάλαια, όπου αναφέρει διαδρομές, την αγάπη του για τα βουνά και τα βότανα του νησιού, αλλά και τις φιλίες που είχε δημιουργήσει, επισκεπτόταν το νησί κάθε χρόνο. Επίσης κάνει ιδιαίτερες αναφορές για τους Δελφούς και το Σούνιο. 

«Πολλοί, σχεδόν όλοι, πηγαίνουν στην Κρήτη για τη θάλασσα. Μπορεί όμως κανείς να πάει κυρίως για τα βουνά, διότι η Κρήτη είναι ένα τεράστιο βουνό, θα έλεγα ένα σύνολο από βουνά κάθε βαθμού και κατηγορίας: μυτερές απότομες κορφές, δαντικά φαράγγια, μεγαλοπρεπή οροπέδια, ήρεμοι λόφοι σκεπασμένοι από ατελείωτους ελαιώνες. (…) Τα χωριά της ενδοχώρας διατηρούν την αρχιτεκτονική, τα ήθη, τις συνήθειες και τα φαγητά ενός αρχαίου μεσογειακού πολιτισμού που έμεινε άθικτος. Και πρώτα απ’ όλα την ξενοφιλία που είναι το αντίθετο της ξενοφοβίας, η οποία είναι τόσο πολύ στη μόδα σήμερα στην Ιταλία». (σ.81)

«Οι καλύτεροι οδηγοί θα σας πουν ότι η Κρήτη είναι ο πιο πλούσιος σε φυτά, βότανα και άνθη τόπος ολόκληρης της Ευρώπης. Χρησιμοποιούνται με διάφορους τρόπους, αλλά τα βασικότερα είναι εκείνα της αρχαίας φαρμακευτικής που ανάγεται στον Ιπποκράτη και τον Θεόφραστο, και που στη συνέχεια ο Γαληνός με τις μελέτες του για τη χλωρίδα μετέτρεψε σε αληθινή θεραπευτική επιστήμη». (σ.81)

«Έφτασα στο Σούνιο στο γεμάτο φως ενός καλοκαιρινού μεσημεριού, με έναν δυνατό άνεμο να φέρνει μαζί του την αλμύρα. Σε έναν από τους κίονες ο Μπάιρον χάραξε το όνομα του. Μπορεί κανείς να δει την «υπογραφή» μονάχα με το κιάλι διότι οι κίονες είναι περιφραγμένοι από ένα σκοινί που τους προστατεύει από πιθανές καταστροφές των επισκεπτών. Κάθισα στη σκιά και με δυνατή φωνή μέτρησα τους κίονες. Στο μυαλό μου επέστρεφε ένα ποίημα: «Στη γυμνότητα του φωτός (όπου το εσωτερικό είναι το εξωτερικό) / Στη γυμνότητα του ανέμου (που περικυκλώνει τον εαυτό του) / Στη γυμνότητα της θάλασσας (που διπλασιάζεται από το αλάτι) / Έναν έναν ονοματίζω τους κίονες του Σουνίου».

«Δεν είναι αλήθεια ότι ο κόσμος είναι μικρός. Ο κόσμος είναι μεγάλος και διαφορετικός. Γι' αυτό και είναι όμορφος: διότι είναι μεγάλος και διαφορετικός, και είναι αδύνατο να τον γνωρίσεις ολόκληρο».

Φωτογραφία σε αθηναϊκό καφέ από την εφημερίδα "Το βήμα", ενδιαφέρουσα συνέντευξη 12 Ιουνίου 2011

«Ένας τόπος δεν είναι ποτέ ‘ένας’ τόπος: εκείνος ο τόπος είμαστε λιγάκι και εμείς. Κατά κάποιο τρόπο, χωρίς να το ξέρουμε, τον κουβαλούσαμε μαζί μας και μια μέρα, τυχαία, φτάσαμε σ’ αυτόν. Φτάσαμε τη σωστή ή τη λάθος μέρα, ανάλογα, αλλά γι’ αυτό δεν ευθύνεται ο τόπος, εξαρτάται από εμάς. Εξαρτάται από το πώς διαβάζουμε εκείνον τον τόπο, από τη διαθεσιμότητα μας να τον δεχθούμε στα μάτια και στη ψυχή μας, από το αν είμαστε εύθυμοι ή μελαγχολικοί, σε ευφορία ή όχι, νέοι ή γέροι, αν νιώθουμε καλά ή αν έχουμε πονόκοιλο. Εξαρτάται από το ποιοι είμαστε τη στιγμή κατά την οποία φτάνουμε σ’ εκείνο τον τόπο. Αυτά τα πράγματα τα μαθαίνει κανείς με τον χρόνο, ταξιδεύοντας. Πριν από πολλά χρόνια, όμως, όταν έκανα το πρώτο μου ταξίδι στις Αζόρες, δεν το ήξερα ακόμα.» (σ.208)

Το βιβλίο έχει μεταφραστεί στα ελληνικά από τον Ανταίο Χρυσοστομίδη, με τον οποίο τους συνέδεε στενή φιλία. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα. 

Δημοσιεύσεις στο blog για τον Antonio Tabucchi, ίσως σε ενδιαφέρουν:

Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα, Antonio Tabucchi

Antonio Tabucchi, Οι τρεις τελευταίες μέρες του Φερνάντο Πεσσόα. Ένα παραλήρημα

Τάδε έφη...Αντόνιο Ταμπούκι

λίστα ΙΙ, λίστα Ι. 

4 + 1 πράγματα που σώζουν τη ζωή μου

Τι καιρούς ζούμε πάλι! Πρωτόγνωρες καταστάσεις, μια εποχή γεμάτη προκλήσεις. Ο κόσμος, όπως τον ξέραμε, αλλάζει. Όλα όσα συμβαίνουν θα καθορίσουν την ποιότητα και τον τρόπο ζωής μας για τα επόμενα χρόνια. Το τελευταίο διάστημα λαμβάνω μηνύματα σας με ιδέες για αναρτήσεις. Κάποιοι μου στέλνετε πόσο σας αρέσουν οι φωτογραφίες, άλλοι ζητάτε προτάσεις για αναγνώσεις βιβλίων, άλλοι -αρκετοί πλέον- μηνύματα που συνοψίζονται στις ερωτήσεις: «Πώς θα ισορροπήσω με όλα όσα συμβαίνουν;». «Πώς να την παλέψω με την καραντίνα;». «Πώς να έχω θετικότητα εν μέσω τέτοιου χάους;». Το τελευταίο μήνυμα που έλαβα χτες στο inbox της σελίδας στο facebook ήταν «Πώς να μην πάθω κατάθλιψη;»

Ειλικρινά δε νομίζω ότι είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για να απαντήσω στις παραπάνω ερωτήσεις. Όμως αυτό για το οποίο είμαι βέβαιη είναι ότι έχω αρκετές φορές αισθανθεί όπως εσείς που μου στείλατε τέτοια μηνύματα. Έχω περάσει και περνάω δύσκολες καταστάσεις, έχω βιώσει αποτυχίες, αδιέξοδα, ό,τι ίσως δε μπορείτε να φανταστείτε. Στις ερωτήσεις σας λοιπόν, θα έλεγα ότι ο καθένας έχει τις δικές του άμυνες, τις δικές του αντιστάσεις στις αμέτρητες προκλήσεις, κρίσεις. Μου δίνετε ώθηση να μοιραστώ μαζί σας κάποια πράγματα που λειτουργούν σε μένα ως προσωπικές νησίδες και καταφύγια. Πέντε συνήθειες που έχουν σώσει τη ζωή μου - έως σήμερα. 

1. Τα βιβλία σώζουν τη ζωή μου!

Είναι τόσο παρήγορο ότι υπάρχουν τόσα εξαιρετικά βιβλία που μας περιμένουν να τα διαβάσουμε. Βιβλία γεμάτα έμπνευση, απαντήσεις, προτάσεις, μαγεία, αφηγήσεις, διαλόγους, γνώσεις, διεξόδους. Όποιος δεν έχει χαθεί στις σελίδες κάποιων βιβλίων, δεν έχει γνωρίσει αυτή τη μαγική πύλη προς το άγνωστο. Διαβάζοντας είναι σαν να μπαίνεις σε μια σοφίτα, σε ένα καταφύγιο, το οποίο σε προστατεύει από τη σκληρότητα της εποχής. Ειδικά τώρα το βλέπω πολύ καθαρά. Αν δε διάβαζα θα ήμουν μια άλλη.  Τα βιβλία σώζουν καθημερινά τη ζωή μου.

Κάποιες αναρτήσεις με προτάσεις βιβλίων: λίστα Ι, λίστα ΙΙ, λίστα ΙΙΙ, λίστα IV. Άμεσα θα δημοσιευθεί και άλλη καινούργια με πρόσφατες αναγνώσεις. Σας τη χρωστάω. 

2. Περπατώντας

Η κίνηση και το περπάτημα είναι ζωτικό κομμάτι της καθημερινότητας και της ζωής μου. Όχι μόνο τώρα λόγω της πανδημίας. Αγαπώ να περπατώ στη φύση -στο δάσος και στη θάλασσα. Η φύση είναι θεραπεία. Αλλά επίσης μου αρέσει πολύ να περπατώ και στην Αθήνα. Το περπάτημα βάζει σε σειρά τις σκέψεις, φέρνει τα προβλήματα στο ύψος τους ή εμένα σε ένα ανάστημα καλύτερο μπροστά τους ώστε να τα κοιτάξω κατάματα. Περπατήστε. Η κίνηση αλλάζει τα συναισθήματα μας. Όταν κινούμαστε, θαύματα συμβαίνουν στο σώμα και στον εγκέφαλο μας. Οι σκέψεις αλλάζουν, ιδέες έρχονται, μεταβάλλεται η οπτική όπως το τοπίο τριγύρω. Κλείστε τις οθόνες και βγείτε έξω. Στους δρόμους της πόλης, της φύσης. 

Αμέτρητες προτάσεις έχουμε μοιραστεί όλα αυτά τα χρόνια στο blog για περίπατους στην Αθήνα, όπως στα υπέροχα Αναφιώτικα, στον Εθνικό Κήπο, στο Αισθητικό Δάσος Καισαριανής, βραδινοί περίπατοι στην Πλάκα, στην αγαπημένη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στο Ζάππειο, στη Φιλοθέη, στο Πεδίο του Άρεως  και αμέτρητες άλλες στην ετικέτα "Αθήνα".

3. Το γράψιμο

Η γραφή για μένα είναι ανάγκη. Γράφω από πολύ μικρή. Το blogging υπήρξε μια φυσική εξέλιξη αυτού του τρόπου έκφρασης. Ακόμη όμως και σήμερα, μου αρέσει να καταγράψω με το μολύβι ιστορίες, σκέψεις, συναισθήματα, στιγμές, ακόμη και τους στόχους της κάθε μέρας σε λίστες. Το journaling αποτελεί για μένα βασικό κομμάτι της καθημερινότητας μου. Πλέον οι επιστήμονες έχουν καταλήξει ότι τα οφέλη του γραψίματος είναι πολλά. Βοηθάει στην αποφόρτιση, στο να μαθαίνεις, γίνεσαι πιο δημιουργικός, ενισχύει τη μνήμη και την αποτύπωση της αλήθειας του καθένα μας. Αυτή την τακτική ακολουθούσε και ο Μάρκος Αυρήλιος, όταν στην πρώτη γραμμή του πολέμου, μέσα σ' ένα αντίσκηνο, κατέγραφε τους συλλογισμούς του, έδινε στον εαυτό του συμβουλές, τον εμψύχωνε με τη δύναμη της φιλοσοφίας. Έγραφε για να αντέξει τις δυσκολίες. Σήμερα αυτές οι σημειώσεις αποτελούν τα "Εις εαυτόν", συλλογή γραπτών που έχουν εκδοθεί αναρίθμητες φορές. Αποτελεί ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα και σοφά κείμενα, μια πυξίδα ζωής. Προσωπικά όταν γράφω είναι σαν να με καλύπτει ένα κουκούλι, κάτι σαν προστατευτικός φλοιός να δημιουργείται γύρω μου και με καλεί να συνεχίσω, να ονειρευτώ, να δημιουργήσω, να δραπετεύσω απ' όσα συμβαίνουν και σκέφτομαι. Έχω πάντα μαζί το journal μου, κάθε μέρα του έτους.

https://elearningindustry.com

4. Δια βίου μάθηση

Η διαδικασία της δια βίου μάθησης, η συνεχής εξέλιξη, δίψα, περιέργεια για καθετί καινούργιο. Η μάθηση είναι χαρά. Ευτυχώς υπάρχουν άπειρα πράγματα που δε γνωρίζουμε και άλλα τόσα που δε θα προλάβουμε να γνωρίσουμε. Η αίσθηση ότι η εξέλιξη ποτέ δε σταματά, δίνει νόημα στη ζωή. Είμαστε μαθητές. Υπάρχουν τόσα πράγματα ακόμη να ανακαλύψουμε. Και ειδικά σήμερα με το διαδίκτυο, μας προσφέρονται ελευθέρα πηγές και πόροι από κάθε πανεπιστήμιο του κόσμου εντελώς δωρεάν -δοκιμάστε, αν δεν το έχετε ήδη κάνει το coursera. Το μόνο που χρειάζεται είναι αυτή η δίψα. Αν ξεκινήσεις το ταξίδι της δια βίου εκπαίδευσης, δε θα σταματήσεις να το επιθυμείς ποτέ. Δίνει σκοπό, νόημα και ώθηση.

5. Ευγνωμοσύνη 

"Εὐγνώμων γίνου" έγραφε ένα από τα δελφικά παραγγέλματα. Να είσαι δηλαδή ευγνώμων. Η ευγνωμοσύνη είναι καθημερινή μου συνήθεια. Για τους ανθρώπους μου -οικογένεια, φίλους- και όσα με περιβάλλουν. Ευγνωμοσύνη για κάθε όμορφη στιγμή της κάθε ημέρας. Μια άσκηση παρατήρησης προς τη ζωή που ακόμη και εν μέσω μιας οικονομικής κρίσης, ακόμη και εν μέσω μιας πανδημίας, ακόμη και εν μέσω μεγάλου πένθους και μοναξιάς, δίνει δώρα. Στο τέλος κάθε μέρας -ακόμη και εκείνες που μοιάζει δύσκολο- εστιάζω στα καλά της.  Ευγνωμοσύνη για την υγεία, την προσφορά, τις νέες εμπειρίες, το κάθε σήμερα. Από το νερό που ήπια, το φαγητό που γεύτηκα και άλλα καθόλου δεδομένα για πολλούς ανθρώπους.

Σίγουρα υπάρχουν οι μέρες που μοιάζει να μη λειτουργεί τίποτα καλά, υπάρχουν αδιέξοδα, δυσκολίες. Τότε αυτά τα πράγματα, αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία. Ο καθένας έχει τις δικές του διεξόδους και τα δικά του καταφύγια. Γράψτε μου και εσείς στα σχόλια, δικές σας ιδέες, συνήθειες για όσα σώζουν τη ζωή σας!