...στο τέλος του χρόνου

*ανατολή ηλίου 

από το φετινό καλοκαίρι

Τώρα που καταρρέουν τα πάντα, τώρα που οι προσπάθειες μένουν στο κενό και τα όνειρα ματαιώνονται, τώρα είναι η στιγμή που πρέπει να δώσει ο καθένας μας τον καλύτερο του εαυτό σε ότι μπορεί και από το πιο μικρό πόστο. Αυτό είναι εύκολο να το λες όταν έχεις λυμένο κάθε πρόβλημα, αποκτά αξία όταν βρίσκεσαι στο απέναντι στρατόπεδο.

Ευχή μου να βρούμε τις λύσεις ακόμη και εκεί που φαίνεται ότι δεν υπάρχουν. Το καλύτερο αντικαταθλιπτικό είναι η γνώση, η φιλοσοφία, τα βιβλία, η δημιουργικότητα. Είναι τα ουσιαστικά ενδιαφέροντα, που τόσο προσπαθούν να μας στερήσουν. Είναι να συνεχίζεις να κρατάς ανοικτούς τους ορίζοντες σου με κάθε τίμημα, όταν τα πάντα προσπαθούν να σου τους κλείσουν. Είναι να στέκεσαι όρθιος απέναντι στην τρικυμία, να κλείνεις τα αυτιά στις σειρήνες κάθε τύπου ΜΜΕ. Είναι να προσπαθείς να φιλτράρεις την κάθε είδηση που εισβάλλει στο δωμάτιο σου, στον κόσμο σου. Είναι να πασχίζεις για το δίκαιο, να υπερασπίζεσαι τον αδύναμο. Είναι να χαίρεσαι μια βόλτα στην πόλη σου, να περπατάς, να χαζεύεις τη φύση, να βλέπεις την ομορφιά εκεί που οι άλλοι την προσπερνούνε. Είναι να είσαι ερωτευμένος με τη ζωή, να αγαπάς τους ανθρώπους σου.  Όταν σου αφαιρούν το δικαίωμα στη δημιουργία, να τους κάνεις στην άκρη και να βρίσκεις διεξόδους. Είναι η έμφαση στην αληθινή παιδεία. Όχι άλλη μιζέρια, όχι άλλη μεμψιμοιρία, όχι άλλες χαμένες ώρες. Καιρός για δράση, έργα και όνειρα.

Διάβασα πρόσφατα ένα διήγημα. Σας το παραθέτω εδώ. Σε κάποιο σημείο αναφέρεται η εξής φράση... : Μην αφήσεις το όνειρό σου να μαραθεί.

Αυτή θα είναι η ευχή μου για το νέο έτος. Τα παραπάνω λόγια, τ' απευθύνω πρώτα σε μένα. 

Μην αφήσεις το όνειρο σου να μαραθεί. Όνειρα σε μια εποχή που όλα ματαιώνονται. 
Όνειρα πάνω από τα συντρίμμια και τα χαλάσματα. Ας μην αποκλείουμε ότι μπορεί πάνω στα χαλάσματα να ανθίσουν αργότερα τα ομορφότερα λουλούδια. Αρκεί να το πιστέψουμε.

Καλή χρονιά σε όλους, με υγεία.

Αληθινές ευχές...

Πολλές ευχές από καρδιάς σε όλους σας για τις μέρες των Χριστουγέννων. Όσο δύσκολη και αν είναι η εποχή μας, ας γεμίσει ο καθένας μας με αγάπη το περίγυρο του. Είναι και στο χέρι μας να προσδώσουμε περισσότερη μαγεία στη ζωή μας. Ας γεμίσουν οι καρδιές των μικρών παιδιών και όσων έχουν ακόμη ζωντανό το παιδί μέσα τους, με αγάπη και δύναμη. Καλές γιορτές να έχετε!

άγραφο χαρτί

Πριν λίγες μέρες καθώς έκανα έναν περίπατο στην Πλάκα, είδα το παραπάνω ταμπελάκι σε ένα δέντρο. Στους Αέρηδες, απέναντι από το ρολόι του Κυρρήστου.  Σταμάτησα, το φωτογράφισα και σκεφτόμουν ποιος να το έγραψε και να το ακούμπησε εκεί... Αμέσως θυμήθηκα ένα κείμενο που είχα αναρτήσει εδώ. Ήταν χρόνια πριν, ουσιαστικά στις πρώτες μέρες δημιουργίας του ιστολογίου. Το "Απρόβλεπτη ζωή", το οποίο τελείωνε με την ίδια φράση με αυτή της ταμπέλας. Η οποία, νομίζω ότι ανήκει στον John Lennon. Ναι λοιπόν, αυτό είναι η ζωή. Οτι συμβαίνει, ενώ εσύ είσαι απασχολημένος, κάνοντας σχέδια. Μάλιστα της αρέσει πολύ, να παίζει περίεργα παιχνίδια. 

Τελευταία είναι από εκείνες τις βραδιές που το μολύβι σαν να έρχεται προς το χέρι σου. Σαν να γλιστράει απαλά και να φτάνει εκείνο σε σένα. Απαιτώντας να μοιραστείς λέξεις, γεμίζοντας το λευκό χαρτί. Και εσύ απλά δε μπορείς να τους αντισταθείς. Ανοίγεις το σημειωματάριο και αρχίζεις δίχως σταματημό να σκαρώνεις παραγράφους, να μουτζουρώνεις ιστορίες και να αλλάζεις τις σελίδες. Είναι μια περίεργη φάση, που ενώ έχεις πολλά να πεις, να δημιουργήσεις, να γράψεις, να ανταλλάξεις, έχεις πάθος και μια απίστευτη ενέργεια να "γεμίσεις" το περιβάλλον σου, το σπίτι σου, τη γειτονιά, τους φίλους, τους ανθρώπους σου με πράγματα, φιλιά, αγκαλιές και πράξεις, μένεις σε μια τυραννική σιωπή. 

Έχεις ιδέες, χιλιάδες πρωτότυπα σχέδια, το ξέρεις πως έχεις την ικανότητα να τα πετύχεις, ν' αλλάξεις τα πάντα, μα νιώθεις να στέκεσαι μέσα σε μια φυλακή. Στιγμές μπαίνει κάποιο φως μέσα στο μικρό σου χώρο, νιώθεις να σε ζεσταίνει και πιστεύεις ξανά. Δε ξέρεις όμως αν τελικά σε νικά το απροσδόκητο ή το αναμενόμενο. Καταλήγεις να παραμένεις σαν σε μια χειμερία νάρκη. Προσμένοντας και πάλι μια αχτίδα αλλαγής, ένα λαμπερό φως να σε παρακινήσει να κάνεις εκείνα για τα οποία έχεις γεννηθεί. Το ξέρεις πως παραφυλάνε μέσα σου, όχι πολύ βαθιά, λίγο μόνο θέλουν για να βγουν στην επιφάνεια και να αλλάξουν το τοπίο. Ψάχνεις την έξοδο, μα φοβάσαι μήπως τη βρεις και έπειτα χαθείς πάντα μέσα της. Το άγραφο χαρτί είναι σαν το άγραφο τοπίο μπροστά σου. Μόνο που εκείνο δεν κάνει διακρίσεις, περιμένει να χαραχτεί και να πάρει το σχήμα που μόνο εσύ θα του δώσεις.

Έπειτα ακολουθούν οι λέξεις. Σε παρακινούν, σε παραμυθιάζουν, σε εξουσιάζουν. Ακόμη και στο δρόμο, λειτουργούν ως άλλοι οδοδείκτες... "Αγάπα και κάνε ότι θες" : αυτό θα έπρεπε να ήταν το σύνθημα της εποχής... Δεν έχει υπάρχει τίποτα που να αξίζει περισσότερο. Τίποτα που να δικαιολογεί το μίσος και τη διάχυτη δουλοπρέπεια.

«Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς», Από Mηχανής Θέατρο

«Θα προτιμούσα όχι, κύριε...»

Tο βράδυ της Δευτέρας βρεθήκαμε στο Από Mηχανής Θέατρο στην παράσταση «Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς»,  η οποία ανεβαίνει σε διασκευή και σκηνοθεσία της Σοφίας Φιλιππίδου. 

Πρόκειται για τη νουβέλα του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ, περισσότερο γνωστό για το κλασικό έργο «Μόμπυ Ντικ». Ένας επιτυχημένος και αξιοσέβαστος δικηγόρος της Γουόλ Στριτ προσλαμβάνει τον Μπάρτλεμπυ, έναν αινιγματικό και σιωπηλό γραφιά, ως αντιγραφέα νομικών κειμένων και συμβολαίων στο αυστηρό του γραφείο. Η συγκεκριμένη εργασία απαιτεί την απόλυτη προσοχή του υπαλλήλου, καθώς το παραμικρό του λάθος μπορεί να κοστίσει ακριβά. Ο Μπάρτλεμπυ αποδεικνύεται άψογος στην εργασία, επιμελής και απόλυτα προσεκτικός. 

«…Σαν ένας άνθρωπος λιμασμένος από καιρό γι’ αντιγραφή, έτσι κι αυτός κατάπινε λαίμαργα τα έγγραφά μου. Δεν του έμενε καιρός ούτε να χωνέψει. Νύχτα και μέρα δε σήκωνε κεφάλι, αντιγράφοντας με το φως της μέρας και κάτω από το φως των κεριών. Θα ήμουν πανευτυχής με την επίδοσή του, αν είχε δείξει κάποια σημεία ευφροσύνης με τη δουλειά του. Αντιθέτως, όμως, εκείνος συνέχιζε να γράφει σιωπηλά, άχρωμα, μηχανικά…», περιγράφει ο δικηγόρος, τον οποίο υποδύεται εξαιρετικά ο Κ.Καζανάς.

Όταν όμως, ο δικηγόρος ζητάει από τον Μπάρτλεμπυ να τον βοηθήσει στην αντιπαραβολή των αντιγράφων με τα πρωτότυπα, εκείνος αρνείται ευγενικά και ήρεμα, ξεστομίζοντας τη φράση «θα προτιμούσα όχι, κύριε». Σε κάθε νέα ανάθεση του προϊσταμένου του, ο αδύναμος και παράξενος Μπάρτλεμπυ προτάσσει επίμονα την άρνηση του επαναλαμβάνοντας την ίδια φράση: «Θα προτιμούσα όχι», οδηγώντας τον σε αδιέξοδο.  

Ο εργοδότης προσπαθεί να τον συμμεριστεί, αρχικά τον προτρέπει να πάρει κάποιες μέρες άδεια, να περπατήσει στον ήλιο, μα ο Μπάρτλεμπυ αρνείται πάντα ευγενικά.  Σταδιακά αποδεσμεύει τον εαυτό του από κάθε εργασία, ακόμη και από εκείνη του αντιγραφέα, ενώ αρνείται να εγκαταλείψει το δικηγορικό γραφείο, το οποίο έχει μετατρέψει σε σπίτι του. Παράλληλα, προκαλεί το μένος των συναδέλφων του, τριών περίεργων χαρακτήρων που εμφανίζονται με παρατσούκλια. Οι γραφιάδες Τσιμπίδας και Διάνος και ο ρομαντικός Πιπέρης, ένα παιδί για όλες τις δουλειές που ονειρεύεται να γίνει συγγραφέας. Οι τρεις θυμίζουν ήρωες του Μπέκετ, που προσπαθούν να εκφράσουν την απελπισία τους με αλλόκοτες φιγούρες και κωλοτούμπες σαν αλλοτριωμένοι, παράλυτοι κλόουν. Η παρουσία τους ενδυναμώνει το σύνολο της παράστασης. 

Πολλές σκέψεις γέννησε αυτό το έργο μέσα μου. Το πώς η σιωπή και η φαινομενική απάθεια, μπορεί να εξοργίσει με το χειρότερο τρόπο τον άλλο, οδηγώντας τον στα όρια του. Πώς το εργασιακό περιβάλλον μπορεί να σε επηρεάσει, πόσο δύσκολο είναι να αντέξεις κλεισμένος σε ένα αυστηρό γραφείο, διεκπεραιώνοντας κάποια μονότονη και ρουτινιάρικη εργασία. Και αυτή η φράση που ηχεί ακόμη στα αυτιά μου : «...δε θα μπορούσε ποτέ ένας ποιητής να δουλεύει σε ένα δικηγορικό γραφείο!».  

Αδύναμος, αμφίφυλος, μοναχικός. Η ταπεινή παρουσία του Μπάρτλεμπυ έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη ψυχική αντίσταση που καταβάλλει σε οτιδήποτε δεν επιθυμεί να πράξει. 

Ο Μπάρτλεμπυ θυμίζει ήρωες του Ιονέσκο. Οι στιγμές που στέκεται μπροστά στο παράθυρο και χαζεύει το ισχνό φως του ήλιου, καθώς τρυπώνει μέσα στο γκρίζο γραφείο, δίνουν την εικόνα μιας ιδιότυπης φυλακής. Ο ήρωας του Μέλβιλ, καταλήγει φυλακισμένος, εφόσον η απραξία και η μη προσαρμογή του στις συμβάσεις τον οδηγούν στον κοινωνικό αποκλεισμό και στο περιθώριο. 

Το κείμενο μπορεί να συσχετιστεί με τις ιδέες της πολιτικής ανυπακοής που εξέφρασε ο Χένρυ Θορώ.  Με όσα συμβαίνουν στη δική μας εποχή, αναρωτιέμαι πόσοι θα είχαμε τη δύναμη ν' απαντήσουμε με αυτή την απλή φράση (που περικλείει όμως τόση δύναμη και ειλικρίνεια) «θα προτιμούσα όχι» απέναντι σε όσα δε θέλουμε να πράξουμε και καταδυναστεύουν τις ζωές μας. Σε κάθε περίπτωση το συγκεκριμένο έργο είναι σαν να «κλείνει» το μάτι στο θεατή. Καθώς τον φέρνει αντιμέτωπο με τις δικές του προσωπικές αντιστάσεις, γι' αυτό ίσως θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε βαθιά πολιτικό.

Η Σοφία Φιλιππίδου διασκευάζει, σκηνοθετεί το έργο και ερμηνεύει εξαιρετικά τον ιδιαίτερο, σιωπηλό Μπάρτλεμπυ. Ο Κώστας Καζανάς υποδύεται άψογα το δικηγόρο, παρασέρνοντας τους θεατές μαζί του. Ιδιαίτερες είναι οι ερμηνείες των τριών υπαλλήλων, Σήφη Πολυζωίδη, Άκη Λύρη και Ορέστη Μαυρόπουλο. 

Το παρακάτω τραγούδι ακούγεται στην παράσταση... 

Η Ταυτότητα της Παράστασης

Mετάφραση: Μένης Κουμανταρέας
Θεατρική διασκευή – Σκηνοθεσία: Σοφία Φιλιππίδου
Παίζουν οι: Αλέξανδρος Ιορδανίδης, Κώστας Καζανάς, Άκης Λυρής, Σήφης Πολυζωίδης, Ορέστης Μαυρόπουλος, Σοφία Φιλιππίδου
Μια συμπαραγωγή της Εταιρείας Θεάτρου Συν-Επί (+,Χ) με τη Λυκόφως

Πληροφορίες
Από Μηχανής θέατρο: Ακαδήμου 13, Μεταξουργείο - Αθήνα, τηλέφωνο: 210 5231131. Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Δευτέρα και Τρίτη: 21.30, Τετάρτη: 19.00.