To "Ίσλα Μπόα" (Πόλις, 2012) του Χρήστου Αστερίου ήταν το πρώτο βιβλίο που διάβασα στην αυγή αυτού του έτους. Πρόκειται για ένα βιβλίο που σε συνεπαίρνει με τη δράση και τους χαρακτήρες του. Καθώς το διάβαζα, μου άφηνε την αίσθηση ότι δε το είχε γράψει Έλληνας συγγραφέας. Η γραφή του έχει ένα πιο διεθνές χρώμα. Επίσης, η ευφάνταστη υπόθεση γεννούσε συνεχώς εικόνες στο μυαλό μου, ένιωθα σαν να έβλεπα μια ταινία.
Η ιστορία διαδραματίζεται στο Ίσλα Μπόα, ένα ερημικό νησί στη μέση του ωκεανού, ξεκομμένο εντελώς από τον πολιτισμό. Σε αυτό το αχαρτογράφητο νησί, δέκα άγνωστοι και εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους άνθρωποι δέχονται, λόγω των αδιεξόδων τους, να λάβουν μέρος σε ένα τηλεοπτικό παιχνίδι επιβίωσης στυλ Survivor, με απώτερο στόχο το χρηματικό έπαθλο.
Το μυθιστόρημα είναι μία δραματική περιπέτεια, αλλά παράλληλα και ένα πολιτικό σχόλιο για τη σημερινή κρίση που βιώνουμε. Ξεκινάει με μια συνέντευξη που δίνει ο παραγωγός του ριάλιτι Σάμυ Κόου σε μια νεαρή «δημοσιογράφο», η οποία με τις ερωτήσεις της, παρουσιάζει σταδιακά την υπόθεση.
«- Ποιος ευθύνεται για όλο αυτό, κατά τη γνώμη σας;
- Μα η πολιτική, ποιος άλλος; Απέτυχε παταγωδώς σε όλα. Παρέδωσε τα ηνία σε άλλα χέρια, χωρίς μάχη ουσιαστικά. Και φανταστείτε πως σας μιλάει ένας άνθρωπος της αγοράς, έτσι; Να, πάρτε για παράδειγμα τον πρόεδρο. Είναι φορές που μοιάζει με ανήμπορο ανθρωπάκι.
- Τι να πω, δεν ξέρω… Βεβαίως δεν μπορεί να κάνει πολλά. Αλλά δε θα αρνηθείτε πως επηρεάζει πράγματα.
- Ελάχιστα, αγαπητή μου. Οι πολιτικοί είναι μαριονέτες που χορεύουν στο σκοπό των πραγματικών διευθυντών τους. Ο πρόεδρος είναι ένα πιόνι. Πάντοτε ήταν, εδώ που τα λέμε, μα τώρα το πράγμα έχει παραγίνει… Είναι ένας υπηρέτης συμφερόντων, ας έχουμε την τόλμη να το παραδεχτούμε. Τον αφήνουν, βέβαια, να κάνει κάποιους ελιγμούς πότε πότε, αλλά περισσότερο για τα μάτια του κόσμου. Όλη αυτή η παράσταση δεν ξεγελάει πια κανέναν.
- Προσωπικά θέλω να ελπίζω, ακόμα κι αν κοροϊδεύω τον εαυτό μου. Υπάρχει, ξέρετε, η ανάγκη για πίστη και είναι μια ανάγκη εξαιρετικά πιεστική.
- Στην ηλικία σας είναι λογικό να ρέπετε προς την αισιοδοξία. Τώρα ξεκινάτε ουσιαστικά και είναι λογικό. Αλλιώς κρίνει κανείς τα πράγματα στα τριάντα, αλλιώς στα σαράντα, αλλιώς στα εβδομήντα.»
Πολυεπίπεδο μυθιστόρημα με μια εξαιρετική σκιαγράφηση των ηρώων, μέσω των οποίων ο συγγραφέας καταφέρνει να περάσει μηνύματα για αρκετά ζητήματα. Εύστοχες αναφορές για την εισβολή του διαδικτύου στη ζωή μας, το οποίο σαν να έχει καταργήσει πλέον κάθε έννοια ιδιωτικότητας («Αν νομίζετε πως ο σημερινός άνθρωπος έχει τον παραμικρό ιδιωτικό χώρο, είστε πολύ αφελής»). Εμβάθυνση στην αλλαγή της ανθρώπινης συμπεριφοράς όταν βρεθεί σε πραγματικά αντίξοες συνθήκες («όπου το τίποτα γιγαντωνόταν μέρα με τη μέρα», «η πείνα και οι κακουχίες διογκώνουν τα όποια προβλήματα, βγάζουν από τον άνθρωπο τον πιο βαθύ του εαυτό ή τον εξευτελίζουν ως εκεί που δεν παίρνει»).
Αναφορές στην ανεργία και στην περιθωριοποίηση των νέων. «Μιλούσαμε για την οργή και για τη δύναμη που κρύβανε μέσα τους οι νέοι που ξεροστάλιαζαν για μέρες στα φιδίσια χιλιόμετρα της ανεργίας, έξω από τις πόρτες της πρόνοιας για ένα κομμάτι ψωμί. Αλλά και για τη σύγκρουση με την παλιά γενιά, μ’ εκείνους που βυθίστηκαν στο χρήμα και στην καλοπέραση φέρνοντας τον τόπο στην άκρη του γκρεμού. Θέλαμε να πολεμήσουμε και ν’ ανατρέψουμε με μόνο όπλο τη φωνή μας και τη μουσική. «Ελεύθερη ψυχή / τώρα πια ξέρεις τι κάνεις / φωτιά και οργή στα οδοφράγματα / πάνω στον γκρίζο ουρανό / σκάνε χιλιάδες πολύχρωμα βεγγαλικά / με τα πιστόλια του μυαλού μας τώρα». Λέγαμε για τα όνειρα που γίνονταν κομμάτια κάτω από τις ερπύστριες του φιλελεύθερου τάνκς και των αρμάτων της οικονομίας.»
Αναφορές στην ανεργία και στην περιθωριοποίηση των νέων. «Μιλούσαμε για την οργή και για τη δύναμη που κρύβανε μέσα τους οι νέοι που ξεροστάλιαζαν για μέρες στα φιδίσια χιλιόμετρα της ανεργίας, έξω από τις πόρτες της πρόνοιας για ένα κομμάτι ψωμί. Αλλά και για τη σύγκρουση με την παλιά γενιά, μ’ εκείνους που βυθίστηκαν στο χρήμα και στην καλοπέραση φέρνοντας τον τόπο στην άκρη του γκρεμού. Θέλαμε να πολεμήσουμε και ν’ ανατρέψουμε με μόνο όπλο τη φωνή μας και τη μουσική. «Ελεύθερη ψυχή / τώρα πια ξέρεις τι κάνεις / φωτιά και οργή στα οδοφράγματα / πάνω στον γκρίζο ουρανό / σκάνε χιλιάδες πολύχρωμα βεγγαλικά / με τα πιστόλια του μυαλού μας τώρα». Λέγαμε για τα όνειρα που γίνονταν κομμάτια κάτω από τις ερπύστριες του φιλελεύθερου τάνκς και των αρμάτων της οικονομίας.»
Όταν η αμερικανική εταιρεία παραγωγής του παιχνιδιού χρεοκοπεί εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, εγκαταλείπει τους συμμετέχοντες στο νησί, απομονωμένους από τον υπόλοιπο κόσμο. Ο κάθε ένας αφημένος στην τύχη του, αβοήθητος και απροστάτευτος σε αντίξοες καιρικές συνθήκες, δίχως ιατρική περίθαλψη και χωρίς τροφή. Όλοι μονάχοι στο παγκόσμιο χωριό, σε έναν κόσμο που τους πρόδωσε προκλητικά και καταρρέει. Αναμφισβήτητα ένα πολυεπίπεδο βιβλίο που αξίζει να το διαβάσετε και να το χαρίσετε σε φίλους σας!
Χρήστος Αστερίου, Ίσλα Μπόα, Πόλις, 2012
