ΠΡΑΞΗ ΤΡΙΤΗ
ΣΚΗΝΗ 2
ΑΜΛΕΤ: Να αρθρώνετε καθαρά παρακαλώ, όπως είπα εγώ τα λόγια μου και σας έδειξα πως ν' ακουμπούν μόλις στην γλώσσα σας οι λέξεις. Όμως αν το στόμα σας έμαθε μόνο να μασάει και όχι να μιλά όπως στους περισσότερους ανθρώπους και σε πολλούς από τους ηθοποιούς μας, καλύτερα τα λόγια να τα πει ο διορισμένος κράχτης. Ούτε να πριονίζετε τον αέρα με τα χέρια σας. Σε όλα να έχετε ένα κράτημα. Να κρατιέστε γερά στον χείμαρρο, την τρικυμία, τον χαλασμό -αν έτσι νιώθετε- του πάθους σας. Να δίνετε σε όλα αυτά μια απαλότητα. Το πάθος βγαίνει πιο δυνατό άμα το αδυνατίζεις. Μου πιάνεται η ψυχή να ακούω έναν τριχωτό ρωμαλέο τύπο περιχυμένο πούδρες να κατασπαράζει ένα πάθος. Να το δαγκώνει με λύσσα. Να ξεκουφαίνει τους εξώστες όπου ποτέ δε φτάνει κανένα νόημα, μονάχα οι πόζες κι η βουή. Μου έρχεται να μαστιγώσω όλους αυτούς που μ' έναν γελοίο οίστρο υπερπαίζουν και κάνουν τον Ηρώδη πιο Ηρώδη. Παρακαλώ αυτά να λείψουν.
(...)
(...)
ΑΜΛΕΤ: Ούτε να πάτε στο άλλο άκρο και να παίζετε τάχα λιτά. Αδιάκοπα ελέγχετε το παίξιμό σας. Να βρίσκετε πάντα το φυσικό δέσιμο της δράσης με το λόγο. Κυρίως αυτό, μην απομακρύνεσθε από τους απλούς τρόπους της φύσης. Η Τέχνη δεν ανέχθηκε ποτέ ό,τι είναι έξω από το μέτρο της και πάντα το θέατρο σήκωνε ψηλά έναν καθρέφτη για να κοιτάζει η Φύση. Αντανακλά την Αρετή και όχι τον ενάρετο, το πέσιμο, όχι τον πεσμένο. Εκεί αναγνωρίζει ο καιρός την πραγματική ηλικία του και εμπιστεύεται το είδωλο της μορφής του. Το πάρα πολύ ή το πολύ λίγο θα κάνει ίσως τους αδιάφορους να γελάσουν, οι δίκαιοι όμως θα λυπηθούν. Αυτήν την Δικαιοσύνη για την Τέχνη να επιζητάτε. Ας είναι κι από έναν. Τους άλλους, όλους αφήστε τους - κι ας είναι οι πιο πολλοί.
William Shakespeare: ΑΜΛΕΤ (σε μετάφραση Γιώργου Χειμωνά)
18 σχόλια:
Μαθαίνω εδώ πέρα μέσα και μ' αρέσει!
Καλημέρα Ροαδάρτιστ!
Τι καλά Μαρία μου, να κάνω ποδαρικό σ' αυτή την ανάρτηση που σηκώνει σχολιασμό με μέτρο!
" Σε όλα να έχετε ένα κράτημα. Να κρατιέστε γερά στον χείμαρρο, την τρικυμία, τον χαλασμό...
"Η Τέχνη δεν ανέχθηκε ποτέ ό,τι είναι έξω από το μέτρο της"...
Και στο πάθος χρειάζεται μέτρο, έτσι δεν είναι;
Εξαιρετική ανάρτηση, ευχαριστούμε!
ΑΦιλιά τρυφερά και καρδιάς!
Εξαιρετικά τα λέω ο Αμλέτος. Και βέβαια κι ο Αρχίλοχος..:
θυμέ, θύμ’ (D67a, 128W)
θυμέ, θύμ’, ἀμηχάνοισι κήδεσιν κυκώμενε,
†ἀvαδευ δυσμενῶν δ’ ἀλέξεο προσβαλὼν ἐναντίον
στέρνον †ενδοκοισιν ἐχθρῶν πλησίον κατασταθεὶς
ἀσφαλέως· καὶ μήτε νικέων ἀμφάδην ἀγάλλεο,
μηδὲ νικηθεὶς ἐν οἴκωι καταπεσὼν ὀδύρεο,
ἀλλὰ χαρτοῖσίν τε χαῖρε καὶ κακοῖσιν ἀσχάλα
μή λίην, γίνωσκε δ’ οἷος ῥυσμὸς ἀνθρώπους ἔχει.
Καρδιά καρδιά μου, που σε ταράζουν αγιάτρευτες
συμφορές, μάζεψε τις δυνάμεις σου κι αντιμετώπισε τον
εχθρό
προτάσσοντας τα στήθη σου. Με σταθερότητα δέξου τον
αγώνα με τον εχθρό σώμα με σώμα. Αν νικήσεις μη δείξεις
τη
χαρά σου δημόσια κι αν νικηθείς μη ριχτείς στο πάτωμα
του σπιτιού σου κλαίγοντας. Να χαίρεσαι στη χαρά και να
λυπάσαι στη λύπη, αλλά όχι υπερβολικά. Προσπάθησε να
καταλάβεις το ρυθμό που κυβερνά τους ανθρώπους.
(μτφρ. Δ. Ιακώβ)
Συνδυάστηκε το λιόλουστο πρωινό με λιόλουστες σκέψεις.
Φιλιά πολλά
@ Αρτίστα του βωβού : K εγώ είμαι πάντα μαθήτρια, πάντα μαθαίνω, καλή Κυριακή!
Διονύσης: Τι εξαιρετικό απόσπασμα. Σε ευχαριστώ πάρα πολύ που μου το άφησες. Ειλικρινά εξαιρετικό. Όμορφη Κυριακή όντως! Φιλιά πολλά πολλά!
@ Άιναφετς : Είναι ένα αριστούργημα ο Άμλετ, εχτές έπεσε στα χέρια μου και πραγματικά είχε πολλά να μου δώσει. Χαίρομαι που μοιραστήκαμε μαζί αυτό και σου άρεσε. Φιλιά, καλή μας Κυριακή με ήλιο!!
Πάντα ενδιαφέρουσα η εκάστοτε σύλληψη του βαθμού σημασίας της διαφοράς μεταξύ των λέξεων «Μετάφραση» και «Απόδοση». Στην «Μετάφραση» ο μεταφραστής αναλαμβάνει την ευθύνη να αποδώσει επακριβώς το έργο ενός συγγραφέα σε άλλη γλώσσα (και κουλτούρα), άθλος δυσκολότατος και συχνά άπιαστος, μια και δεν είναι ευκολότερο να μεταφράσει κανείς Σαίξπηρ στα Ελληνικά από όσο είναι να μεταφράσει Καζαντζάκη ή Καραγάτση, ή Ελύτη στα Αγγλικά. Στην «Απόδοση» ο συγγραφέας γίνεται ο ίδιος «καλλιτέχνης» και αναλαμβάνει την ευθύνη του δικού του πλέον έργου, έχοντας χρησιμοποιήσει το αρχικό, από την ξένη γλώσσα, σαν πρώτη ύλη –όπου οι εντυπώσεις είναι επιλογές και όχι ευθύνη.
Το παραπάνω κείμενο είναι σαφέστατα και αναμφισβήτητα απόδοση και όχι μετάφραση.
Δηλαδή, με άλλα λόγια, “…let your own discretion be your tutor: suit the action to the word, the word to the action”, όπως γράφει και ο Βάρδος από το Στράτφορντ, στην αρχή της δεύτερης παραγράφου που παρέθεσες, σε μία σημαντικότατη φράση την οποία ο κύριος Χειμωνάς έχει μεταλλάξει εντελώς μια που είναι τόσο δύσκολο όχι μόνο να μεταφραστεί επακριβώς αλλά και να αποδοθεί ως νοοτροπία σκέψης.
Καλή Χρονιά, αγαπητή μου Roadartist, με υγεία και χαρά!
🌸Φοβερη η αναρτηση σου οπως ολες οσες γραφεις Πολυ σοφο¨Σε ολα να εχετε ενα κρατημα!!!Δεν το ηξερα αυτο απο τον Αμλετ!!!Παντα θα μαθαινουμε περνωντας απο εδω.Εγω βεβαια ειχα λειψει αρκετα.Σου ευχομαι και απο εδω Καλη Χρονια με υγεια 🌸
Υπέροχο πραγματικά!
Καλή εβδομάδα εύχομαι
🌼
@ thinks : Πόσο δίκιο έχεις, πως να μεταφερθούν κάποιες λέξεις - έννοιες σε άλλη, ξένη γλώσσα. Πώς να μεταφραστεί ο Σαίξπηρ και πώς ο Καζαντζάκης. Ναι είναι πολύ δύσκολος άθλος η μετάφραση, ιδιαίτερα τέτοιων κειμένων. Σε ευχαριστώ για τα πάντα εύστοχα σχόλια σου. Καλή χρονιά Δημήτρη μου.
@ JK O SΚΡΟΥΤΖΑΚΟS : Να είσαι καλά, χαίρομαι που σε βλέπω εδώ, να έρχεσαι συχνότερα :)
@ Leviathan : επίσης φίλε μου! Καλό βράδυ!
Να ‘σαι καλά πάντα, Roadartist μου :-)
Έχω ξαναγράψει τον καημό μου που του Καζαντζάκη το «Παππού καλώς σε βρήκα» έχει μεταφραστεί ως… «Grandfather, hello.»
Εδώ τώρα το αρχικό κείμενο: « let your own discretion be your tutor: suit the action to the word, the word to the action».
Η κατά-το-δυνατόν κατά λέξη μετάφραση (από εμένα, τώρα γράφοντας το σχόλιο), είναι: «επιτρέψτε στην προσωπική σας διακριτικότητα να είναι ο παιδαγωγός σας: ταιριάζετε αυτά που πράττετε στα λεγόμενά σας, και τα λεγόμενά σας στις πράξεις σας.»
Όπερ μεθερμηνευόμενον εστί: να έχει κανείς την ευθύνη των λεγομένων του, χωρίς να επιτρέπει διαφορά μεταξύ του τι διδάσκει στους άλλους και τι κάνει ο ίδιος. Ελληνιστί, κατά σοφία λαϊκή: μην είσαι «δάσκαλος που δίδασκε και νόμο δεν εκράτει» . Αυτή η Ελληνική παροιμία είναι η ακριβής απόδοση του τι είπε στους γύρω του ο Άμλετ.
Η απόδοση του κυρίου Χειμωνά : >«Ούτε να πάτε στο άλλο άκρο και να παίζετε τάχα λιτά. Αδιάκοπα ελέγχετε το παίξιμό σας. Να βρίσκετε πάντα το φυσικό δέσιμο της δράσης με το λόγο.»
Διαβάζοντας μεταφράσεις ή αποδώσεις, σημασία έχει να βρίσκουμε την «τέχνη» του κάθε συγγραφέα και το τι λέει σε εμάς προσωπικά, χωρίς όμως να λαθεύουμε μια απόδοση ως εκείνο που έγραψε ο αρχικός συγγραφέας στην αρχική γλώσσα. Η απόδοση αποκτά δική της ζωή, ξεχωριστή από την έννοια της αρχικής γλώσσας.
Στην φράση του, ο συγγραφέας των Σαιξπηρικών έργων, στα Ελισαβετιανά αγγλικά, διδάσκει κάνοντας ανεπαίσθητη κριτική με την ειρωνική ευγένεια που αργότερα θα αποδιδόταν σαν κατ’ εξοχήν «Βρετανικό» φλέγμα. Και η «διδαχή» προσφέρεται εκ στόματος ενός μη-Άγγλου, ενός πρίγκιπα της Δανιμαρκίας, ο οποίος ήδη στο έργο θεωρείται «σαλεμένος» από την ίδια του την οικογένεια (το πλαίσιο έχει πάντα σημασία -βλ. «Από μικρό κι’ από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια»). Ο συγγραφέας των Σαιξπηρικών έργων ήταν επαναστάτης.
@ Dimitris thinks: Άθλος είναι η σωστή μετάφραση, όσο γίνεται πιο κοντά στην έννοια του πρωτότυπου κειμένου... Πραγματικά άθλος, πολύ δύσκολο εγχείρημα. Από τη μια σκέφτομαι τι χαρά να μας "δίνουν" την ευκαιρία οι μεταφραστές να διαβάζουμε μερικά αριστουργήματα έστω κ αν δε φτάνουν στην μαγεία του πρωτότυπου κειμένου. Από την άλλη τι ξεχωριστή μαγεία να κατανοείς το κείμενο στην γλώσσα που γεννήθηκε. Ευχαριστώ για τα πάντα ενδιαφέροντα σχόλια.
Αγαπητή μου Roadartist, έχοντας συμφωνήσει με την τελευταία σου απάντηση, η συζήτησή μας μου στριφογύριζε στο μυαλό τις τελευταίες μέρες, και τελικά είπα να επιστρέψω και να προσθέσω κάτι… προς θεώρηση :-)
Πάντα σχετικά με την διαφορά μεταξύ μετάφρασης και απόδωσης: Η συγκεκριμένη φράση από το αρχικό κείμενο την οποία χρησιμοποίησα σαν παράδειγμα είναι πάρα πολύ απλή και εύκολη να μεταφραστεί, ακόμα και από άνθρωπο που πάει φροντιστήριο για αγγλικά. Άρα δεν είναι ποτέ δυνατόν ένας άνθρωπος που μετάφραζε Σαίξπηρ να μην ήξερε αμέσως και ενστικτωδώς τις σωστές λέξεις στα Ελληνικά και την σημασία και αρχικό νόημα της φράσης.
Τότε, γιατί ο κύριος Χειμωνάς επέλεξε, εν πλήρη γνώση του, να χρησιμοποιήσει δικές του άλλες λέξεις και συνεπώς να αλλάξει το νόημα; (κατ’ επέκταση αυτό ισχύει φυσικά για όλο το κείμενο)
Η απάντηση είναι εκείνη στην οποία απευθύνθηκα και παραπάνω, ότι δηλαδή σε μια απόδοση κειμένου ο αναγνώστης, ή το ακροατήριο, εκθέτονται στην τέχνη και άποψη του συγγραφέα που συνέλαβε την όποια απόδοση, και όχι μόνο στο πλαίσιο του αρχικού έργου.
Υποθέτω ότι αυτό που προσπαθώ να εκφράσω είναι η γνώμη μου ότι ο κόσμος που πάει να δει αυτή την παράσταση πρέπει να πληροφορείται ότι θα παρακολουθήσει ΑΠΟΔΟΣΗ του Σαιξπηρικού έργου «Άμλετ», «κατά απόδοση Γιώργου Χειμωνά», και να γνωρίζει, ή να του γνωστοποιείται, η διαφορά μεταξύ μετάφρασης και απόδοσης, αλλιώς ο κόσμος θα νομίζει ότι αυτά που ακούει τα έγραψε ο αρχικός συγγραφέας των Σαιξπηρικών έργων…
@ dimitris: Με θυμάμαι μικρή να ψάχνω να αγοράσω τα κείμενα του Σαίξπηρ και κάποιες στιγμές την απογοήτευση μου, που δεν ήταν αυτό που φανταζόμουν. Δε ξέρω φυσικά αν έφταιγε η μετάφραση εκείνου του βιβλίου, ή αν ήμουν αρκετά μικρή για να μπω στο σύμπαν του μυαλού που έγραψε τα έργα. Όπως κ να έχει, είμαι αναρμόδια να απαντήσω. Σίγουρα χάνει αρκετά μια μετάφραση από το αρχικό της κείμενο. Είναι τέχνη η καλή μετάφραση που δε μπορεί να είναι απόλυτα πιστή στο αρχικό κείμενο, κάτι θα κουβαλά κ από την απόδοση του μεταφραστή, σίγουρα έχεις δίκιο.
Μα κι εγώ την ίδια ανάμνηση έχω όπως και εσύ, σαν παιδί στην Ελλάδα. Κατανόησα τελικά τα Σαιξπηρικά κείμενα όχι όταν έμαθα Αγγλικά σαν μητρική (και πήρα Καίμπριτζ προφίσενσι με "Α-commended" χωρίς καν να μελετήσω για τον διαγωνισμό), αλλά όταν κατανόησα την Αγγλική κουλτούρα, ιστορία, νοοτροπία, και συνείδηση σαν να γεννήθηκα εκεί... Αυτό δεν χρειάζεται «δουλειά». Χρειάζεται να είναι έτοιμος κανείς να δεχτεί το να προσπαθήσει να κατανοήσει μια άλλη κουλτούρα ατόφια από λευκό πίνακα γι’ αυτό που είναι χωρίς να την βλέπει ή να την συγκρίνει ή να την κρίνει από την οπτική και με τις αξίες της κουλτούρας και νοοτροπίας στην οποία γεννήθηκε...
@ thinks: Με τον ίδιο τρόπο πως να εξηγήσεις σε ένα Άγγλο (ή όποιον βέβαια), την αίσθηση που σου άφηνε στο σχολείο η ανάγνωση του Ομήρου, ή η αίσθηση που σου αφήνουν ακόμη και σήμερα η ανάγνωση των αρχαίων τραγωδιών, με την αντήχηση κάποιων ελληνικών λέξεων οι οποίες ως σήμερα έχουν διατηρήσει την αρχαία ρίζα τους. Αυτά είναι αισθήματα μοναδικά.-
Δημοσίευση σχολίου