Η Κυρά της Ρω, του Γιάννη Σκαραγκά

"...Θέλω αντί για ίχνη, να αφήσω μια σημαία. Του ασήμαντου ανθρώπου, του κυριακάτικου τραπεζιού, της αρχαίας χαράς..."

Η παράσταση ξεκινά, τα φώτα σβήνουν, το μουσικό όργανο στην άκρη μεταφέρει ήχους θάλασσας και γλάρων και η Φωτεινή Μπαξεβάνη στέκεται αγέρωχη μπροστά μας. Περπατά αργά, από τη μία ως την άλλη άκρη της σκηνής, σαν πάνω σε φουρτουνιασμένα κύματα, σαν πάνω σε άγρια βράχια.  Υποδύεται την Δέσποινα Αχλαδιώτη, γνωστή ως κυρά της Ρω.  

Γεννημένη στο Καστελλόριζο το 1890, η Δέσποινα τόλμησε να παντρευτεί τον άντρα που έβοσκε τα ζωντανά του πατέρα της κόντρα στη θέληση της οικογένειάς της και να μείνει  μαζί του στο ακατοίκητο νησί της Ρω. Μετά το θάνατο του άντρα της, έζησε μόνη της για πολλά χρόνια και εναντιώθηκε στους κατακτητές, υψώνοντας καθημερινά την ελληνική σημαία απέναντι από τα τουρκικά παράλια... σε τρομερά άγριες εποχές. 

«Τα ξερονήσια του Καστελόριζου και της Ρω τα αγαπώ. Έμεινα μόνη μου το 1943 στο Καστελόριζο με την τυφλή μου μάνα, όταν έφευγαν όλοι οι κάτοικοι του νησιού στη Μέση Ανατολή και στην Κύπρο. Με την ελληνική σημαία υψωμένη και την αγάπη για την Ελλάδα βαθιά ριζωμένη μέσα μου πέρασα όλες τις κακουχίες. Βέβαια η ζωή στη Ρω δεν είναι και τόσο ευχάριστη, αλλά νιώθεις πιο πολύ την Ελλάδα, χαμένος όπως είσαι στο πέλαγος, λίγες εκατοντάδες μέτρα από τις Τούρκικες ακτές. 

Την ελληνική σημαία θέλω να μου τη βάλουν στον τάφο μου»...

Το έργο με συγκίνησε βαθιά, ήταν πραγματικά συγκλονιστικό. Εστίασε στον άνθρωπο και στην πίστη στα ιδανικά του, χωρίς ίχνος εθνικιστικών αναφορών ή λόγων περί πατριωτικών ηρωισμών. Στάθηκε αφορμή να ψάξω μετά την παράσταση περισσότερα στοιχεία για τη ζωή αυτής της σπάνιας γυναίκας, αλλά και του Καστελόριζου. Μια νησίδα τόσο μικρή, μα με τεράστια ιστορία. Μήλο της έριδος ήταν από πολύ παλιά αυτό το νησί.  

Η «Κυρά της Ρω» έζησε τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τις συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής, τον ισχυρό σεισμό μεγέθους 8 Ρίχτερ του 1926 που κατάστρεψε πάρα πολλά σπίτια στο νησί και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.  Στη διάρκεια όλων αυτών των ετών, οι περισσότεροι κάτοικοι εγκατέλειψαν το Καστελόριζο. Άλλοι πήγανε στην Αυστραλία, άλλοι στην Τουρκία, άλλοι στην Ρόδο, είτε στην Κύπρο ή στην Αθήνα. Το νησί καταστράφηκε, λεηλατήθηκε και ισοπεδώθηκε πολλές φορές από κατακτητές. Μονάχα η «Κυρά της Ρω», η Δέσποινα Αχλαδιώτη, παρέμεινε στην ακριτική αυτή γωνιά του Αιγαίου, στη βραχονησίδα της για να υψώνει κάθε πρωί την ελληνική σημαία, επί σαράντα ολόκληρα χρόνια. Πέθανε το 1982, τάφηκε στο ξερονήσι της δίπλα στον ιστό της ελληνικής σημαίας με τιμές εθνικής ηρωίδας.

Έφτασα στο θέατρο περιμένοντας ότι όλη η διάρκεια της παράστασης, θα πραγματευόταν την ηρωική πράξη αυτής της γυναίκας. Την πράξη που όλοι σήμερα γνωρίζουμε. Όμως όχι. Αντίθετα, το έργο εστιάζει κυρίως στη ζωή της. Πώς έζησε; Τι ένιωθε; Τι δυσκολίες και τι πόνους γνώρισε; Αγάπησε; Αγαπήθηκε; Τι θα μας έλεγε αν στεκόταν απέναντι μας; Πώς θα μας εξιστορούσε τις αγωνίες, τους φόβους, τον έρωτα και τη μοναξιά της; 

"Τον αγάπησα πολύ τον Κώστα. Για πολλά πράγματα. Άλλα τα ξέχασα, άλλα τα μπέρδεψα. Ένα πράγμα όμως κράτησε την αγάπη μου για αυτόν ζωντανή. Μ' έκανε πάντα να θυμάμαι ποια είμαι. Με κοίταζε και αμέσως καταλάβαινα. Αυτό είσαι, σκεφτόμουν, αυτό το μπλε. Και, αντί για καρδιά, έχεις μία γραμμή. Όποτε θέλει, χωρίζει τον κόσμο στα δυο και, όποτε θέλει, σε βάζει στη μέση να τον βαστάς."

Ο συγγραφέας Γιάννης Σκαραγκάς έγραψε ένα σπαρακτικό, καθηλωτικό, εξαιρετικό μονόλογο, ένα ποιητικό κείμενο, που καταφέρνει να φωτίσει τις άγνωστες πτυχές της ζωής της Δέσποινας. Το κείμενο του αποτελεί έναν ύμνο για μια γυναίκα που πάλεψε ενάντια σε θηρία, καταλήγοντας να δικαιώσει την επιλογή της. Αποτελεί ύμνο για κάθε γυναίκα που παλεύει κόντρα σε μια πατριαρχική κοινωνία. Αφού σπάει την καρδιά σου σε χίλια κομμάτια, την ενώνει ξανά και σε κάνει να σκεφτείς όλα όσα έχεις να αντιμετωπίσεις και εσύ σήμερα. Αντιστρέφει τους ρόλους, στο ν' αναρωτηθείς τι κάνεις εσύ με τη δική σου σειρά για τούτη τη γη. Πως τελικά ένας φαινομενικά «ασήμαντος» άνθρωπος μπορεί να εμπνεύσει, να γίνει σύμβολο και να διαιωνίσει την πίστη του. Ακόμη, λοιπόν, και στις πιο δύσκολες καταστάσεις, η ελπίδα απομένει μόνο στην ανθρωπιά, στην αγάπη και στον αγώνα του καθένα από εμάς ξεχωριστά στους χειρότερους καιρούς. 

Η Φωτεινή Μπαξεβάνη μας συγκίνησε πραγματικά με την ερμηνεία της. Η Κατερίνα Μπερδέκα έστησε απόλυτα λειτουργικά και διακριτικά την παράσταση. Έξυπνο σκηνικό, βοηθητική μουσική, ωραίος φωτισμός. Υπηρετώντας και κατορθώνοντας να μας παραπέμψουν στην γυναίκα που αντλεί δύναμη από τα ελάχιστα και στο νερό, στο αιώνιο μπλε του Αιγαίου. Στο τέλος του έργου δε μπορούσα να συγκρατήσω τα δάκρυα. Πρόκειται για μια παράσταση που σας παροτρύνω να σπεύσετε να την δείτε.   Νομίζω ότι είναι από τις ελάχιστες φορές που νιώθω συγκίνηση ξανά τώρα που πληκτρολογώ το κείμενο, επαναφέροντας το έργο στην μνήμη μου. 

Η παράσταση ανεβαίνει  στο Θέατρο Σφενδόνη μέχρι τις 22 Οκτωβρίου. Θα ακολουθήσει περιοδεία ανά την Ελλάδα.

Η παράσταση είναι βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα που κυκλοφορεί  από τις εκδόσεις Κριτική. 

Ταυτότητα Παράστασης
Σκηνοθεσία: Κατερίνα Μπερδέκα 
Σκηνικά-Κοστούμια: Γιώργος Γαβαλάς 
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Τσέλο: Τάσος Μισυρλής
Βοηθός Σκηνοθέτη: Μαριάνθη Μπαϊρακτάρη
Bοηθός σκηνογραφου: Μιχάλης Σαπλαούρας
Σχεδιασμός οπτικής ταυτότητας: Σάκης Στριτσίδης
Κατασκευή κοστουμιού: Χάρης Σουλιώτης
Παραγωγή: «Λυκόφως», Γιώργος Λυκιαρδόπουλος

Ερμηνεύει η Φωτεινή Μπαξεβάνη  

Πληροφορίες:

Θέατρο Σφενδόνη
Μακρή 4, Μακρυγιάννη 
Στάση Μετρό-Ακρόπολη 

ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΤΑΜΕΙΟΥ
2155158968

ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΑΜΕΙΟΥ
Καθημερινά 13.30-21.30

ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ 
Από 5 Oκτωβρίου έως 22 Οκτωβρίου 2017  

ΗΜΕΡΕΣ & ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ 
Τετάρτη 21.30, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο 21.00, Κυριακή 18.00.

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ 
Κανονικό 15 ευρώ, μειωμένο 10 ευρώ

ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
80 λεπτά