Βαν Γκογκ, Γράμματα στον αδελφό του Θεόδωρο, Γκοβόστη

Letter from Vincent van Gogh to Theo van Gogh, Etten, September 1881

Ακολουθούν κάποια αποσπάσματα που ξεχώρισα από το βιβλίο 

"Βαν Γκογκ, Γράμματα στον αδελφό του Θεόδωρο", 
κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γκοβόστη 

Ο ορισμός της τέχνης...

«Δεν ξέρω καλύτερο ορισμό της τέχνης από αυτόν εδώ : «Τέχνη είναι ο άνθρωπος που προστίθεται στη φύση», τη φύση, την πραγματικότητα, την αλήθεια, μα με μια σημασία με μια σύλληψη, μ’ έναν χαρακτήρα, που φανερώνει ο καλλιτέχνης, και που σ’ αυτά δίνει έκφραση, τα «αποδεσμεύει», τα ξεδιαλύνει, τα λυτρώνει, τα φωτίζει. Ένας πίνακας του Μωβ, ή του Μαρί, ή του Ισραέλς λέει περισσότερα και μιλάει πιο καθαρά απ’ την ίδια την φύση.»

«Τι είναι η ζωγραφική; Πως κατορθώνει κανείς να ζωγραφίζει; Όταν ζωγραφίζουμε, είναι σαν ν’ ανοίγουμε πέρασμα σ’ έναν αόρατο σιδερένιο τοίχο, που φαίνεται να βρίσκεται ανάμεσα σε εκείνο που νιώθουμε και σε κείνο που μπορούμε. Πως πρέπει κανείς να περάσει αυτό τον τοίχο; Γιατί δεν ωφελεί σε τίποτα να τον χτυπάμε δυνατά. (…) Και με τα καλλιτεχνικά ζητήματα γίνεται ότι γίνεται και με τ’ άλλα. Και το μεγαλείο δεν είναι κάτι το τυχαίο, πρέπει να το έχει θελήσει κανείς.»

The Café Terrace on the Place du Forum, Arles, at Night, September 1888

Οι δυσκολίες της ζωής του...

«Η αλήθεια είναι πως πότε κέρδιζα το ψωμί μου και πότε με τάιζε από συμπόνια κανένας φίλος, έζησα όπως μπόρεσα, άλλοτε καλά και άλλοτε άσχημα, όπως έρχονταν τα πράγματα, η αλήθεια είναι πως έχασα την εμπιστοσύνη πολλών ανθρώπων, πως τα οικονομικά μου βρίσκονται σε αξιοθρήνητη κατάσταση, πως το μέλλον μου είναι αρκετά σκοτεινό, πως μπορούσα να κάνω κάτι καλύτερο, πως έχασα καιρό κερδίζοντας το ψωμί μου, πως οι μελέτες μου βρίσκονται κ αυτές σε αξιοθρήνητη κι απελπιστική κατάσταση, και πως μου λείπουν πολλά, αφάνταστα περισσότερα απ’ όσα έχω. Αυτό όμως σημαίνει ξεπεσμό και πως δεν κάνω τίποτα;»

Vincent van Gogh's room in Saint Paul de Maussole

Για τη φτώχεια 

«Η φτώχεια εμποδίζει τους εκλεκτούς να πετύχουν, αυτή είναι η παλιά παροιμία του Palizzy πούχει μια δόση αλήθειας, κι είναι ολότελα αληθινή αν κανείς καταλάβει την πραγματική σημασία και το νόημα αυτής της παροιμίας.»

Για τη ζωή

«Ο δρόμος είναι στενός, η δίοδος είναι στενή και λίγοι τη βρίσκουν»

Sketch by Vincent Vincent van Gogh

Για τη Ζωγραφική

«Υπάρχουν νόμοι αναλογιών, φωτός και σκιάς, προοπτικής που πρέπει κανείς να γνωρίζει για να μπορεί να ζωγραφίζει. Αν δεν τα κατέχει κανείς αυτά, κάνει έναν «άκαρπο αγώνα» και δεν κατορθώνει ποτέ να «ξεγεννήσει» τίποτα.»

«Πρέπει να στήνεις τ’ αυτί σου περισσότερο σε αυτά που λέει η φύση παρά στη γλώσσα των ζωγράφων.»

«Με πλημμυρίζουν οι καινούργιες χαρές για όσα βλέπω, γιατί ελπίζω πάλι να φτιάξω κάτι που να’ χει ψυχή.  Είμαι τόσο πολύ πασαλειμμένος με χρώματα, που υπάρχουν χρώματα και πάνω σε αυτό το γράμμα ακόμα. Δουλεύω τη μεγάλη ακουαρέλα με τη ξέρα. Θα ήθελα πολύ να πετύχει, μα το μεγάλο πρόβλημα είναι να διατηρήσω το σχέδιο με μια βαθύτητα τόνου κι ο φωτισμός είναι τρομερά δύσκολος.»

The Sower, 1888, Kröller-Müller Museum

«Θέλω να πω πως υπάρχουν, κανόνες κι όχι άτομα, βασικές αρχές ή αλήθειες, τόσο για το σχέδιο όσο και για τα χρώματα. Και σ’ αυτούς τους νόμους και τις αρχές πρέπει να επανέρχεται κανείς όταν υπάρχει σε αυτά κάτι αληθινό.  Όσον αφορά το σχέδιο, υπάρχει, λόγου χάρη, αυτός ο τρόπος να δουλεύεις στρογγυλά, παίρνοντας σαν βάση το οβάλ σχήμα για το σχέδιο των μορφών. Οι Έλληνες το είχαν κιόλας καταλάβει αυτό, κι έτσι θα είναι ως το τέλος του κόσμου.»

«Νιώθω τον εαυτό μου πολύ τσακισμένο από τη θλίψη για να αντιμετωπίσω τη δημοσιότητα. Το να ζωγραφίζω με διασκεδάζει. Μα όταν ακούω να μιλάνε για τη ζωγραφική μου, στεναχωριέμαι περισσότερο απ’ όσο μπορείς να φανταστείς…»

«Τεό, χωρίς άλλο, δεν είμαι τοπιογράφος, κι αν ζωγραφίζω τοπία, θα βρεις πάντα μέσα σε αυτά τον άνθρωπο.»

Road with Cypress and Star, May 1890

Έρωτας δίχως ανταπόκριση...

«Ήθελα να σου πω πως εφέτος το καλοκαίρι άρχισα να αγαπώ την Κ*. Μα όταν της το είπα, μου απάντησε πως το παρελθόν και το μέλλον ήταν για αυτήν αχώριστα, και πως ποτέ δε θα μπορούσε να ανταποκριθεί στα αισθήματά μου. 

Βρέθηκα τότε μπροστά σε ένα φοβερό δίλημμα: να υποταχθώ σε αυτό το: «ποτέ, όχι, ποτέ», ή να θεωρήσω την υπόθεση σα να μην είχε τελειώσει, να διατηρήσω μια ελπίδα και να μην το πάρω απόφαση να υποχωρήσω;

Διάλεξα το δεύτερο.

Στο μεταξύ, εξακολουθώ να δουλεύω σκληρά, κι από τότε που συνάντησα την Κ.* η δουλειά μου έγινε πολύ πιο εύκολη.

Ένας χρόνος μαζί της θα ήταν σωτήριος για αυτήν και για μένα, μα οι γονείς της αντιδρούν σ’ αυτό.

Μα καταλαβαίνεις καλά, πως δε θα παραλείψω τίποτα που θα μπορούσε να με φέρει πιο κοντά της και πήρα την απόφαση να την αγαπώ ώσπου να με αγαπήσει κι αυτή στο τέλος.

Ερωτεύεσαι καμιά φορά, Τεό; Θα ήθελα να ερωτευόσουν, γιατί, πίστεψε με, οι «μικρές δυστυχίες», έχουν κι αυτές την αξία τους. Είσαι απελπισμένος, υπάρχουν στιγμές που νομίζεις πως βρίσκεσαι στην κόλαση, μα υπάρχει και κάτι άλλο, κάτι το καλύτερο.

Υπάρχουν τρεις βαθμίδες :

1ο Να μην αγαπάς και να μη σε αγαπούν.

2ο Ν’ αγαπάς και να μη σε αγαπούν (η περίπτωση σου)

3ο Ν’ αγαπάς και να σ’ αγαπούν.

Έχω τη γνώμη πως η δεύτερη βαθμίδα αξίζει περισσότερο από την πρώτη, μα η τρίτη είναι το summum.

Λοιπόν, παλιόπαιδο, κοίταξε να ερωτευτείς και συ και με τη σειρά σου να μου τα πεις. Να φανείς καλός σε μια περίπτωση σαν τη δική μου και να μου δείξεις συμπάθεια.»

*Εδώ αξίζει να αναφερθεί, ότι η Κ. ήταν μια ξαδέλφη του Βικέντιου, χήρα με ένα παιδί.

Old man in sorrow, Van Gogh

Για την Τέχνη, τον εαυτό του...

«Θέλω να φτιάξω σχέδια, που να κάνουν εντύπωση στους ανθρώπους. Το Sorrow είναι μια μικρή αρχή, ίσως ένα μικρό τοπίο όπως το Laan van Meerdervoort, τα λιβάδια του Rijswijk, το μέρος που ξεραίνουν τα ψάρια, είναι επίσης μια μικρή αρχή, τουλάχιστον έχουν κάτι που βγαίνει κατευθείαν απ’ την καρδιά μου. Είτε σε προσωπογραφία, είτε σε τοπία, θα ήθελα να εκφράσω όχι κάτι το αισθηματολογικά μελαγχολικό, μα έναν βαθύ πόνο.

Με λίγα λόγια, θέλω να φτάσω στο σημείο που να λένε για το έργο μου : αυτός ο άνθρωπος νιώθει βαθιά, αυτός ο άνθρωπος έχει τρυφερά αισθήματα, κι αυτό παρά τη λεγόμενη χοντροκοπιά που μου αποδίδουν.

Τι είμαι για τον περισσότερο κόσμο; Μια μηδαμινότητα ή ένας αλλόκοτος αντιπαθητικός άνθρωπος, ένας που δεν έχει καμιά υπόσταση στην κοινωνία ή που δε θ’ αποκτήσει ποτέ, τέλος κάτι λιγότερο από μια νούλα. Έστω. Θα ήθελα να δείξω με το έργο μου τι υπάρχει στην καρδιά ενός τέτοιου ανθρώπου αλλόκοτου, μιας τέτοιας μηδενικότητας.

Detail of Self-portrait (1889)

Πρόκειται για τη φιλοδοξία, που είναι «παρ’ όλα αυτά» θεμελιωμένη λιγότερο στη μνησικακία παρά στην αγάπη, περισσότερο σε ένα αίσθημα γαλήνης παρά στο πάθος. Μολονότι συχνά είμαι βουτηγμένος στη μιζέρια, υπάρχει ωστόσο μέσα μου μια αρμονία και μια μουσική, ήρεμη και αγνή. Στο πιο φτωχικό σπιτάκι, στην πιο βρώμικη γωνιά, βλέπω πίνακες και ζωγραφιές. Και το μυαλό μου τραβάει προς αυτή την κατεύθυνση από μια ακατανίκητη ώθηση.

Όσο περισσότερο απελευθερώνομαι απ’ αυτά τόσο πιο γρήγορα συλλαμβάνει το μάτι μου τη γραφική άποψη. Η τέχνη απαιτεί επίμονη δουλειά, μια δουλειά που αδιαφορεί για τα πάντα και μια συνεχή παρατηρητικότητα.»

«Δεν πρέπει να με απασχολεί η γνώμη του κόσμου για μένα. Πρέπει να τραβάω μπροστά, αυτό μονάχα πρέπει να σκέφτομαι.»

Starry Night

Για την τρέλα του 

«Και προσωρινά επιθυμώ να μείνω κλεισμένος στο Νοσοκομείο, τόσο για τη δική μου ησυχία, όσο και για την ησυχία των άλλων.

Αυτό που με παρηγορεί λιγάκι, είναι που αρχίζω να θεωρώ την τρέλα σαν μια αρρώστια και σε αυτές τις κρίσεις μου, μου φαινόταν πως ότι φανταζόμουν ήταν η πραγματικότητα. Τέλοσπαντων, δε θέλω ούτε να σκέφτομαι ούτε να μιλώ για αυτά.»

Τραγική ειρωνεία:

«Οι πίνακες μου δεν έχουν αξία, και είναι αλήθεια πως μου κοστίζουν υπερβολικά σε χρήματα και ακόμα κάποτε σ' αίμα και σε μυαλό. δεν επιμένω, κι έπειτα τι θες να πω;»

Τα δυο αδέλφια, ο Vincent και ο Theo, θάφτηκαν μαζί στο Auvers-sur-Oise

Ένα βιβλίο που αξίζει να μελετηθεί από φιλότεχνους και μη. Ο διασημότερος και ίσως σπουδαιότερος ζωγράφος αποκαλύπτεται μέσα από τις επιστολές προς τον αδελφό του Τεό. Εκφράζει πάθος για τη δουλειά του, να πετύχει τα όνειρα και τους στόχους του. Τα οικονομικά προβλήματα εμφανίζονται συνεχώς ως εμπόδιο στην τέχνη του, αφού πολλές φορές δεν έχει χρήματα ούτε για τα υλικά που του χρειάζονται για να ζωγραφίσει. Τελειομανής, εργασιομανής, μοναχικός, παράξενος, παθιασμένος με τα πινέλα και την ζωγραφική του. Με μια διαρκή αγωνία για αγάπη και έναν φόβο για τα χρήματα.

Αφιερώματα για τον Vincent Van Gogh στο blog: 

Η ζωή και το έργο του Vincent van Gogh / Βίνσεντ βαν Γκογκ 
ο Van Gogh στο Πλανητάριο - ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ