"Έλενα Φερράντε"· πρόκειται για την πιο δημοφιλή σύγχρονη Ιταλίδα συγγραφέα. Και όμως κανείς δε ξέρει την πραγματική ταυτότητα, το φύλο, προσωπικές πληροφορίες για τη ζωή της. Με τα βιβλία της να σημειώνουν μεγάλη εμπορική επιτυχία, προκαλώντας πανικό στα social media (αναζητήστε το hashtag #FerranteFever), με μεταφορά της τετραλογίας της στη μικρή οθόνη και όλα αυτά να συμβαδίζουν με μια εξαιρετικά προσεγμένη γραφή. Πριν λίγους μήνες δημοσιεύτηκαν κάποια στοιχεία στον τύπο για τη συγγραφέα-φάντασμα, σχετικά με την "αληθινή" ταυτότητα της, προκαλώντας ενδιαφέρον και ίσως λαβώνοντας το μυστήριο της.
Εντούτοις όλος αυτός ο ντόρος λειτούργησε κάπως αποτρεπτικά σε μένα. Απέφευγα να διαβάσω κάποιο από τα βιβλία της, μη θέλοντας να ενταχθώ σε αυτό το κύμα θαυμασμού που έβλεπα παντού στους βιβλιόφιλους. Επιπλέον με ξένιζε το εξώφυλλο του συγκεκριμένου βιβλίου, αισθανόμουν ότι ήταν μακρυά από τα γούστα μου. Να όμως που τελικά με νίκησε η περιέργεια... Πρόσφατα διάβασα το πρώτο βιβλίο της Τετραλογίας της Νάπολης και είμαι πλέον βέβαιη ότι θα αναζητήσω για να διαβάσω και τα υπόλοιπα. Το πρώτο μισό αυτού του πρώτου βιβλίου με δυσκόλεψε, δε με παρέσυρε εύκολα η ροή του. Μετά τη μέση και καθώς πλησίαζα προς το τέλος, όλο και χανόμουν στην ιστορία. Φτάνοντας στην τελευταία σελίδα, με έκανε να θέλω να αναζητήσω τις συνέχειες.
«Εκείνη τη συναρπαστική στιγμή, λουσμένη στο φως και στον πάταγο,
υποκρίθηκα πως ήμουν μόνη σε αυτή τη νέα για μένα πόλη,
νέα εγώ η ίδια έχοντας όλη τη ζωή μπροστά μου, εκτεθειμένη στο κινούμενο μένος των πραγμάτων, μα σίγουρα νικήτρια: εγώ, εγώ και η Λίλα, εμείς οι δυο και αυτή η ικανότητα που είχαμε μαζί – μονάχα μαζί – και μπορούσαμε να αδράξουμε το πλήθος των χρωμάτων, των ήχων, των πραγμάτων και των ανθρώπων και να το αφηγηθούμε,
να του δώσουμε δύναμη.»
Η "Υπέροχη φίλη µου", λοιπόν, το πρώτο βιβλίο της Τετραλογίας της Νάπολης, καταπιάνεται με την φιλία και την ιστορία δυο κοριτσιών, της Έλενας και της Λίλας. Μια ιστορία με αφετηρία τον Ιανουάριο του 1944 όπως εκτυλίσσεται σε μια φτωχογειτονιά της Νάπολης. Η κεντρική αφηγήτρια σε αυτό το μυθιστόρημα ενηλικίωσης είναι η Έλενα Γκρέκο, η οποία ανακαλεί μνήμες της παιδικής της ηλικίας, συμπεριλαμβανομένης και της πολυαγαπημένης κολλητής φίλης της Λίλας.
- Τι σημαίνει για σένα «μια πόλη χωρίς αγάπη»;
- Ένας λαός που στερείται την ευτυχία.
- Δώσε μου ένα παράδειγμα.
- Η Ιταλία την εποχή φασισμού, η Γερμανία την εποχή του ναζισμού, όλοι εμείς, τα ανθρώπινα πλάσματα της σημερινής εποχής. (σ.244)
Η συγγραφέας μας μυεί στην περίπλοκη και ιερή γυναικεία φιλία. Παρακολουθούμε όλη την εξέλιξη αυτής της σχέσης, πώς η μία κοπέλα επηρέαζε την άλλη, τις δυσκολίες, τις αντιζηλίες, το διαρκή μεταξύ τους ανταγωνισμό αλλά και τη βαθιά αγάπη. Παράλληλα όμως περπατάμε μαζί με τη συγγραφέα στις φτωχικές γωνιές της Νάπολης, που φαίνεται ότι γνωρίζει η ίδια πολύ καλά. Βιώνουμε τις αγωνίες, τον αγώνα των καθημερινών ανθρώπων. Βιοπαλαιστές, μαραγκοί, μανάβηδες, μηχανικοί, τσαγκάρηδες, θυρωροί· την αγωνία τους για την επιβίωση.
«Πληβείοι ήμασταν εμείς. Πληβείοι ήταν αυτοί οι καβγάδες για το φαγητό και το κρασί, οι φιλονικίες για το ποιος θα σερβιριστεί πρώτος και καλύτερος, εκείνο το βρομερό πάτωμα πάνω στο οποίο πατούσαν και ξαναπατούσαν οι σερβιτόροι, εκείνες οι όλο και πιο χυδαίες προπόσεις…»
Για να είμαι ειλικρινής, προτιμώ τους συγγραφείς ακριβώς έτσι: απόμακρους. Με φέρνουν σε αμηχανία όσοι δίνουν συνέχεια συνεντεύξεις και υπερπροβάλλουν την προσωπική τους ζωή. Η ψευδωνυμία δεν παίζει κανένα ρόλο, η "Elena Ferrante" το αποδεικνύει αυτό με τη γραφή της. Δε με ενδιαφέρει ποια είναι η "Φεράντε", ούτε πώς είναι. Η γραφή της έχει ειλικρίνεια και αμεσότητα που σε κερδίζει. Έχει να πει πράγματα με έναν ξεχωριστό τρόπο. Και αυτό είναι που έχει σημασία τελικά στην τέχνη της γραφής, όσο και αν τείνουμε να το ξεχνάμε.
«Πολλά κακά ιπποτικά μυθιστορήματα, Λενού, κάνουν έναν Δον Κιχώτη. Εμείς, όμως, με όλο τον σεβασμό απέναντι στον Δον Κιχώτη, εδώ στη Νάπολη δε χρειάζεται να παλεύουμε ενάντια σε ανεμόμυλους, θα πήγαινε στράφι τόσο θάρρος: μας χρειάζονται άτομα που ξέρουν πώς λειτουργούν οι ανεμόμυλοι για να τους βάλουν σε λειτουργία»
Ferrante Elena, Η υπέροχη φίλη μου, μτφρ. Δ. Δότση, Πατάκης, 2016.
