Περί βλακείας, Ρόμπερτ Μουζίλ

«Αν η βλακεία δεν έμοιαζε τόσο πολύ με την πρόοδο, το ταλέντο, την ελπίδα ή τη βελτίωση, κανείς δε θα ήθελε να είναι βλάκας», έγραφε ο Ρόμπερτ Μουζίλ το 1931 όταν έκανε την προσπάθεια να δώσει ορισμό στη βλακεία μέσα από αφοριστικά κείμενα, πριν ακόμη δώσει σ' αυτά τη μορφή δοκιμίου που προέκυψε.

«…(την εξυπνάδα) βεβαίως και την εκτιμούν στον υποτελή, αλλά μόνο στο μέτρο που συνδυάζεται με άνευ όρων αφοσίωση. Τη στιγμή που θα λείψει το εχέγγυο αυτό, τη στιγμή που καθίσταται αμφίβολο αν η εξυπνάδα είναι προς όφελος του εξουσιαστή, τότε αυτή σπάνια θα ονομαστεί εξυπνάδα, και συχνότερα αλαζονεία, θρασύτητα ή πονηριά. Δημιουργείται συχνά μια κατάσταση λες και αυτή η εξυπνάδα αντιμάχεται την τιμή και την αυθεντία του εξουσιαστή, έστω και αν δεν απειλεί πραγματικά την ασφάλεια του.» (σ.40)

«Σε καιρούς προσωπικής ανασφάλειας, θα ονομαστούν "εξυπνάδα" η πονηριά, η βία, η εγρήγορση και η σωματική δεξιοσύνη. Σε καιρούς πνευματικής και, θα μπορούσε κανείς να πει, αστικής στάσης ζωής, τη θέση όλων αυτών θα πάρει η διανοητική εργασία.» (σ. 58)

«Δηλώνω λοιπόν, λίγο πριν ξεπεράσω το όριο, ανίκανος να συνεχίσω. Επειδή ένα βήμα ακόμα να κάναμε πέρα από το σημείο που σταματήσαμε, θα βγαίναμε από το πεδίο της βλακείας που δεν είναι ούτε θεωρητικό ούτε πολυποίκιλο, και θα μπαίναμε στο βασίλειο της σοφίας, σε μια έρημη περιοχή που την αποφεύγουν όλοι.» (σ. 91)

Το βιβλίο «Περί βλακείας» του Ρόμπερτ Μουζίλ, υπάγεται στη σειρά "Φάροι ιδεών" από τις εκδόσεις Μίνωας. Μια σειρά με διαχρονικά έργα σημαντικών συγγραφέων που συμβάλλουν στην ενίσχυση της κριτικής σκέψης.

Ρόμπερτ Μουζίλ, Περί βλακείας, μφρ. Α. Ιωαννίδου, Μίνωας, 2017

ιστορίες ανθρώπων

Όσο ωραίος υπήρξε ο φετινός Ιανουάριος, τόσο δύσκολος και απρόβλεπτος αποδείκτηκε ο Φεβρουάριος. Ο δεύτερος μήνας του χρόνου έφερε απογοήτευση, αγωνία, δάκρυα, κούραση. Η ζωή με τις ανατροπές της. Όσο και αν προσπαθείς να τη βάλεις σε καλούπια, σε σταθερή τροχιά, αυτή ξεφεύγει. Τίποτα δε σταματά τη ροή της. Ένας χρόνος ακριβώς μετά, μπροστά στην ίδια θέα, πίσω από το παράθυρο του ίδιου νοσοκομείου, σε χρόνο μηδέν. Τις προηγούμενες εβδομάδες βρέθηκα να επισκέπτομαι καθημερινά νοσοκομεία, με αφορμή ένα οικογενειακό θέμα υγείας. Κάθε επαφή με ανθρώπους που μάχονται για την υγεία τους είναι ένα ηχηρό χαστούκι. Θες να τους βοηθήσεις, να προσφέρεις βοήθεια, μα νιώθεις ανήμπορος. Βλέπεις ότι υπάρχουν πράγματα τόσο ανώτερα, συνειδητοποιείς διαφορετικά σχέσεις και στιγμές. Επαναπροσδιορίζεις, επανεξετάζεις στάσεις. Πόσοι είναι μόνο για ένα καφέ; Πόσοι μένουν στα τυπικά; Πόσοι θα σταθούν κοντά με ανθρωπιά; Παράλληλα με τα δικά σου ξεκαθαρίσματα, ιστορίες ανθρώπων έρχονται να σε συναντήσουν. Λέξεις αγνώστων. Μέσα στην ατμόσφαιρα του νοσοκομείου, προσπαθούσα να ενθαρρύνω τον δικό μου άνθρωπο, να επικοινωνήσω και να προσφέρω ό,τι μπορούσα - έστω το παραμικρό - σε όσους δίπλα ήταν σε αδυναμία. Σε τέτοιες περιπτώσεις ακόμη και μια κουβέντα έχει άλλη αξία. 

Η κυρία στο απέναντι κρεβάτι του δωματίου, έζησε όλη τη ζωή της σε ένα πανέμορφο χωριό της Κρήτης. Ήταν νηπιαγωγός, είχε καθημερινή επαφή με τα παιδιά. Ταξίδεψε πολύ. Ασχολιόταν με τη γη, παρήγαγε το δικό της τσίπουρο, λάδι και κρασί. Έστηνε γιορτές και τραπεζώματα στην κατάφυτη αυλή της. Καθώς μου μιλούσε για τη ζωή της, τη φανταζόμουν νέα και υγιή. "Τρώω εδώ και ένα μήνα την ίδια σούπα. Μα έζησα χορτασμένη. Ζήσε κοπέλα μου, μ' ακούς;" Προσπαθείς να συγκρατήσεις τα δάκρυα, ενώ η καρδιά σου πάει να σπάσει. Έζησε στον καθαρό αέρα, στη φύση, στην ελευθερία. Μέχρι που της χτύπησε την πόρτα ο καρκίνος. Τα τελευταία 2,5 χρόνια παλεύει, μα η ασθένεια την γονατίζει καθημερινά. Δίπλα οι αδελφές της. "Δεν έτυχε να κάνω παιδιά. Έφτασα μέχρι τον αρραβώνα, μα κατάλαβα ότι ο συγκεκριμένος δε θα ήταν καλός πατέρας, τον χώρισα. Έμαθα ότι και οι επόμενες σχέσεις του, είχανε κακό τέλος. Δε μετάνιωσα, μα έχεις ανάγκη έναν σύντροφο κοντά, ευτυχώς οι αδελφές μου στάθηκαν τυχερές."

Η γιαγιά στο διπλανό κρεββάτι είχε δυο γιους που κρέμονταν από τα χείλη της. Στην παραμικρή κίνηση της έτρεχαν δίπλα. Δυο παλικάρια κοντά στα 40 με τις οικογένειες τους. Στέκονταν με αγάπη από πάνω της μέρα, νύχτα. Όπως και τα εγγόνια της.  Τι σπουδαίο πράγμα η αγάπη. Τι δυστυχισμένοι όσοι την φοβήθηκαν και όσοι δεν άντεξαν τις θυσίες της. Ναι σίγουρα η γιαγιά θα είχε πονέσει, θα είχε στερηθεί, μα δες την τώρα. Ανήμπορη η άλλοτε δυνατή γυναίκα, αγγίζει το θάνατο και δίπλα της έχει το πιο άξιο σύμμαχο, την αγάπη που έδωσε να την κρατά πεισματικά στη ζωή.

Πέρασμα στα επείγοντα, όπου ο μοναχικός ηλικιωμένος δεν είχε κάποιον να του φέρει νερό. Πήγα και του αγόρασα νερό με μια σπανακόπιτα. "Μήπως θα ήταν εύκολο να μου έπαιρνες ένα ξυραφάκι; Ένα μαύρο gilette." Το πήρα και του το πήγα. "Μα γιατί δε δέχεσαι τα χρήματα;" Του χαμογέλασα, προσπαθώντας να κρύψω τη συγκίνηση μου. "Αυτά τα έχουμε, αυτά τα λίγα ευτυχώς δε μας λείπουν, μη το σκέφτεσαι δεν κάνει τίποτα." "Παιδί μου, μεγαλώνουμε και μένουμε μόνοι. Επένδυσε σε ανθρώπους που θα είναι κοντά σου, μη γίνεις σαν εμένα." Πο ρε γαμώτο, τι σκληρό να είσαι στο νοσοκομείο και να μην έχεις έναν άνθρωπο να σταθεί δίπλα.

Μέσα σε όλα τα παραπάνω, ο Φεβρουάριος είχε και την κηδεία του αγαπημένου θείου μας Ηλία. Θα τον θυμάμαι πάντα με πολύ αγάπη, συγκίνηση. Μια γενιά σταδιακά φεύγει. Και αφήνει εμάς τους νεότερους πίσω. Με φτερά που όλο και κόβονται. Τι έμεινε από αυτές τις μέρες; Κούραση, σωματική και ψυχική. Στιγμές ένιωσα να φτάνω στην εξάντληση. Και συνεχίζουμε στα δύσκολα. Τι απομένει από αυτά; Πως η πιο σοφή επένδυση είναι σε ανθρώπους, πάντα μόνο προσεκτικά επιλεγμένους. Δεν υπάρχει τίποτα ιερότερο και πιο σημαντικό από την αγάπη. Αυτό το συναίσθημα σου το δίνει και σου το μαθαίνει η οικογένεια από τις πρώτες ώρες της ζωής. Στις δυσκολίες οι άνθρωποι σε εκπλήσσουν. Κάποιοι ευχάριστα, μα όμως αρκετοί δυσάρεστα. Κάπως έτσι συνειδητοποιείς και επανεκτιμάς καταστάσεις.  Καθώς περνάνε τα χρόνια, το μόνο που μένει στη ζωή είναι η αγάπη και η γνώση που απέκτησες. Ο αληθινά πλούσιος είναι εκείνος που άγγιξε ψυχές. Όποιος αισθάνεται την αγάπη ως ευθύνη, είναι καταδικασμένος να δυστυχήσει, εγκλωβισμένος στο "εγώ" του, δεν του έμαθαν πως καταστρέφει τη μόνη οδό της ευτυχίας.

Βεργίνα, στους Βασιλικούς Τάφους. Δέος σε αυτόν τον μυστηριακό τόπο.

Με αφορμή το ταξίδι στη Θεσσαλονίκη

επισκεφτήκαμε την Βεργίνα, την Αρχαία Νεκρόπολη Αιγών, τους Βασιλικούς τάφους.

Πρόκειται για ένα εκπληκτικό μουσείο, με μοναδικά εκθέματα. 

Δυστυχώς δεν επιτρέπονται οι φωτογραφίες από το εσωτερικό. Ήθελα πάρα πολύ να φωτογραφίσω κάποια εκθέματα, εννοείται χωρίς φλας, όπως μπορείς να κάνεις στα μεγαλύτερα μουσεία της Ελλάδας και του κόσμου. Αλλά έπρεπε να σεβαστούμε την επιλογή των υπευθύνων, έτσι και δεν έχω φωτογραφίες από το εσωτερικό. 

Δέος αισθάνεται ο επισκέπτης μόλις βρεθεί μπροστά στους τάφους και διαβάσει την ιστορία τους. Ο Ανδρόνικος άγγιξε το θαύμα, έζησε το όνειρο κάθε λάτρη της αρχαιολογίας και μπόρεσε να μας το χαρίσει σε όλους μας απλόχερα.

Υπάρχει ένα έντονο μυστήριο. Που σίγουρα απαιτεί σεβασμό.

Εδώ στην έξοδο του. Βεργίνα Ιανουάριος 2017.

Λιτή, αυστηρή, μινιμαλιστική, έντονα ατμοσφαιρική η έκθεση των Θησαυρών των Βασιλικών Τάφων των Αιγών υποβάλλει τον επισκέπτη επιβάλλοντάς μια αναγκαστική πορεία μέσα στο χώρο. Ο επισκέπτης που κατηφορίζει τον επιβλητικό πέτρινο "δρόμο", περνώντας την πόρτα του Μουσείου βρίσκεται ξαφνικά αντιμέτωπος με το σκοτάδι. Σοκαρισμένος αντικρίζει σαν σε όνειρο την εικόνα της Μεγάλης Τούμπας, του επιβλητικού μνημείου που δεν υπάρχει πια, και, ενώ σιγά-σιγά τα μάτια του συνηθίζουν, μαθαίνει την ιστορία και αποκτά μέσα από μια τρισδιάστατη μακέτα, μια συνολική εντύπωση του χώρου και των μνημείων, όπως ήταν θαμμένα μέσα στο χώμα. 

Το δέος μπροστά στο θάνατο, η αίγλη της βασιλικής λάμψης, η συγκίνηση που γεννά το τραγικό τέλος του βασιλικού οίκου των Τημενιδών, ιδέες σύμφυτες με το χώρο των βασιλικών τάφων των Αιγών. Οι ιδέες αυτές καθόρισαν το σενάριο της έκθεσης, ενώ οι βασικές αισθητικές επιλογές στηρίχτηκαν στην αντίληψη ότι σε ένα χώρο ουδέτερο και σκοτεινό πάμφωτα και θερμά πρέπει να κυριαρχούν μόνο τα αρχαία αντικείμενα. Κάτι που φυσικά πρέπει να το σεβαστούμε.

Επιστροφή προς την έξοδο.

Ο επισκέπτης που εισέρχεται στον υπόγειο χώρο των τάφων ξεκινά την περιήγησή του με την αναπαράσταση της Μεγάλης Τούμπας, του μνημείου που σημάδευε τη θέση των βασιλικών ταφών και δεν υπάρχει πια. Επιτύμβιες στήλες και ευρήματα από τάφους. Ο κατεστραμμένος τάφος του 3ου αιώνα π.Χ., το γκρεμισμένο ηρώο, τόπος νεκρικής λατρείας των βασιλιάδων, η γοητεία και η θλίψη που αποπνέει η αρπαγή της Περσεφόνης προετοιμάζουν τον επισκέπτη να προσεγγίσει το νεκρό βασιλιά. Τότε έρχεται στο προσκήνιο ο Φίλιππος. Τα λαμπρά όπλα δίνουν την αίσθηση της δύναμης. Ο σωρός των υπολειμμάτων της νεκρικής πυράς που βρέθηκαν όλα μαζί ριγμένα επάνω στον τάφο θυμίζει το τραγικό ολοκαύτωμα και συγχρόνως υπαινίσσεται το πέρασμα σε μία άλλη διάσταση. 

Φωτο: Υπ.Πο.

Ακολουθεί η χρυσή λάρνακα που περιείχε τα οστά του βασιλιά Φιλίππου Β΄ και το στεφάνι βελανιδιάς που φορούσε ο νεκρός. Η χρυσή λάρνακα που ζύγιζε 11 κιλά είναι διακοσμημένη στο κάλυμμά της με το μακεδονικό αστέρι και στις πλευρές της με φυτικά κοσμήματα και επίθετους ρόδακες. Το χρυσό στεφάνι βελανιδιάς είναι το πιο βαρύτιμο στεφάνι που σώθηκε από την ελληνική αρχαιότητα. Αποτελείται από 313 φύλλα και 68 βελανίδια. Ζυγίζει 714 γραμμάρια. 

Οι κλίνες, που ήταν χρηστικά αντικείμενα, είχαν σκελετό από ξύλο και ήταν πλούσια διακοσμημένες. Κατασκευασμένες από το χέρι σπουδαίων αρχαίων καλλιτεχνών, αποτελούν δύο μοναδικά αριστουργήματα της ελληνικής μικροτεχνίας. Στην κλίνη του θαλάμου, στη ζωφόρο της μακριάς πλευράς, υπάρχει ανάγλυφη παράσταση βασιλικού κυνηγιού, στο οποίο συμμετέχει ο ίδιος ο Φίλιππος και ο νεαρός γιός του Αλέξανδρος μαζί με Μακεδόνες αυλικούς. 

Φωτο: Υπ.Πο.

Στην τελευταία ενότητα της έκθεσης συναντά κανείς τα ευρήματα από τον τάφο ΙΙΙ, που ανήκει πιθανότατα στον Αλέξανδρο Δ΄, τον γιό του Μεγαλέξανδρου και της Ρωξάνης, που δολοφονήθηκε από τον Κάσσανδρο το 310 π.Χ. Στο επίκεντρο βρίσκεται η ασημένια τεφροδόχος με τα οστά του νεαρού νεκρού. 

Μανόλης Ανδρόνικος

Η έκθεση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικου, του αρχαιολόγου που έφερε στο φως τους θησαυρούς και είχε τη γνώση και την εγρήγορση να τους αναγνωρίσει. 

Στο τέλος της πορείας, σε ένα χώρο ειδικά διαμορφωμένο για το σκοπό αυτό, οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ακούν τον ίδιο τον ανασκαφέα να τους ξεναγεί στα μνημεία.

Ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος έκανε μια από τις σημαντικότερες ανασκαφές στην ιστορία της αρχαιολογίας και μαζί με τους συνεργάτες του κέρδισαν τον παγκόσμιο θαυμασμό. Με την ανακάλυψή τους «απέδειξαν», σε ανύποπτο χρόνο, ότι ο Φίλιππος έζησε, έδρασε στην Ελλάδα και ήταν πρόγονος των Μακεδόνων...

Από το βιβλίο επισκεπτών

Ο Μανόλης Ανδρόνικος διηγείται το χρονικό της ανακάλυψης του τάφου του Φιλίππου Β΄ στη Βεργίνα: «Πήρα το τσαπάκι της ανασκαφής, που έχω μαζί μου από το 1952, έσκυψα στο λάκκο και άρχισα να σκάβω με πείσμα και αγωνία το χώμα κάτω από το κλειδί της καμάρας. Ολόγυρα ήταν μαζεμένοι οι συνεργάτες μου. (…) Συνέχισα το σκάψιμο και σε λίγο ήμουν βέβαιος. Η πέτρα του δυτικού τοίχου ήταν στη θέση της, απείραχτη, στέρια. (…) -Είναι ασύλητος! Είναι κλειστός! Ήμουν ευτυχισμένος βαθιά. Είχα λοιπόν βρει τον πρώτο ασύλητο μακεδονικό τάφο. Εκείνη τη στιγμή δεν ενδιαφερόμουν για τίποτε άλλο. Εκείνη τη νύχτα -όπως και όλες τις επόμενες- στάθηκε αδύνατο να κοιμηθώ περισσότερο από δυο τρεις ώρες. Γύρω στις 12, τα μεσάνυχτα, πήρα το αυτοκίνητο και πήγα να βεβαιωθώ αν οι φύλακες ήταν στη θέση τους. Το ίδιο έγινε και στις 2 και στις 5 το πρωί. Οπωσδήποτε, συλλογιζόμουν, μέσα στη σαρκοφάγο πρέπει να κρύβεται μια ωραία έκπληξη. Η μόνη δυσκολία που συναντήσαμε ήταν πως την ώρα που ανασηκώναμε το κάλυμμα, είδαμε καθαρά πια το περιεχόμενο και έπρεπε να μπορέσουμε να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας και να συνεχίσουμε τη δουλειά μας, μόλο που τα μάτια μας είχαν θαμπωθεί απ’ αυτό που βλέπαμε και η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει από συγκίνηση. Μέσα στη σαρκοφάγο υπήρχε μια ολόχρυση λάρνακα. Επάνω στο κάλυμμά της ένα επιβλητικό ανάγλυφο αστέρι με δεκάξι ακτίνες, και στο κέντρο του ένας ρόδακας. Με πολλή προσοχή και περισσότερη συγκίνηση ανασήκωσα το κάλυμμα με το αστέρι πιάνοντάς το από τις δυο γωνίες της μπροστινής πλευράς. Όλοι μας περιμέναμε να δούμε μέσα σ’ αυτήν τα καμένα οστά του νεκρού. Όμως αυτό που αντικρίσαμε στο άνοιγμά της μας έκοψε για μιαν ακόμη φορά την ανάσα, θάμπωσε τα μάτια μας και μας πλημμύρισε δέος: πραγματικά μέσα στη λάρνακα υπήρχαν τα καμένα οστά. (…) Αλλά το πιο απροσδόκητο θέαμα το έδινε ένα ολόχρυσο στεφάνι από φύλλα και καρπούς βελανιδιάς που ήταν διπλωμένο και τοποθετημένο πάνω στα οστά. Ποτέ δεν είχα φανταστεί τέτοια ασύλληπτη εικόνα. Μπορώ να φέρω στη συνείδησή μου ολοκάθαρα την αντίδραση που δοκίμασα καθώς έλεγα μέσα μου: “Αν η υποψία που έχεις, πως ο τάφος ανήκει στον Φίλιππο, είναι αληθινή -και η χρυσή λάρνακα ερχόταν να ενισχύσει την ορθότητα αυτής της υποψίας- κράτησες στα χέρια σου τη λάρνακα με τα οστά του. Είναι απίστευτη και φοβερή μια τέτοια σκέψη, που μοιάζει εντελώς εξωπραγματική”. Νομίζω πως δεν έχω δοκιμάσει ποτέ στη ζωή μου τέτοια αναστάτωση, ούτε και θα δοκιμάσω ποτέ άλλοτε». 

Αποσπάσματα από το βιβλίο του Μανώλη Ανδρόνικου "Το Χρονικό της Βεργίνας", ΜΙΕΤ

Αφιέρωσε λίγο χρόνο να δεις αυτό το εκπληκτικό βίντεο από τη στιγμή που ο Μανώλης Ανδρόνικος και η ομάδα του, ανακάλυψαν τον τάφο του Βασιλιά Φιλίππου: Μανώλης Ανδρόνικος ανακαλύπτει τον τάφο του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου. Η συγκλονιστική μαρτυρία...

Χρησιμοποιήθηκαν πηγές από :
Υπουργείο Πολιτισμού: Μόνιμη έκθεση Μουσείου βασιλικών τάφων Αιγών
Μανώλης Ανδρόνικος ανακαλύπτει τον τάφο του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου. Η συγκλονιστική μαρτυρία...


** Αν σου άρεσε αυτή η ανάρτηση μπορεί να σε ενδιαφέρει και η επίσκεψη στο εκπληκτικό Νεκρομαντείο του Αχέροντα. Κλικ εδώ.

Ωστικό κύμα, Νίκος Δαββέτας

Το βιβλίο και μόνο από τον τίτλο του «Ωστικό κύμα», προδιαθέτει τον αναγνώστη για να συνειδητοποιήσει το «εκρηκτικό» περιεχόμενο του. Όπως και η εξαιρετική επιλογή ως εξωφύλλου του έργου του Peter Blake "The Second Real Target 25 Years Later" (2009), γνωστού καλλιτέχνη της βρετανικής Pop Art.

Peter Blake

Η υπόθεση πλέκεται γύρω από μια βομβιστική επίθεση φανατικών ισλαµιστών στο µετρό του Λονδίνου, όπου ανάμεσα στα θύματα συγκαταλέγεται και ένας Έλληνας φοιτητής. Το μυθιστόρημα φαινομενικά λοιπόν καταπιάνεται με το χαμό του μονάκριβου γιου της Δέσποινας, μιας χωρισμένης και άνεργης γυναίκας, αλλά όμως δε στέκεται μονάχα σε αυτόν. Αντίθετα, ο συγγραφέας διεισδύει στα ενδόμυχα της συζυγικής ζωής του πρώην ζευγαριού και στην προβληματική σχέση με το εσωστρεφές παιδί τους. Η μοναξιά, οι αδιέξοδες σχέσεις, η μονοτονία της επαρχίας, η κυριαρχία του φόβου, ο ρατσισμός, οι ανισότητες στον κόσμο, η ανάγκη μιας τυφλής εκδίκησης. Η τρομοκρατία κάθε είδους που τελικά έχει εισβάλλει στις ζωές μας με πολλαπλούς τρόπους. 

«Να προσέχεις τους Άραβες» του είχε πει σε ανύποπτο χρόνο.
«Είσαι ρατσίστρια» της είχε απαντήσει.
Πως τολμούσε το κωλόπαιδο και την έλεγε ρατσίστρια, αυτή που στο παρελθόν είχε λιώσει τις σόλες των παπουτσιών της στις πορείες για τα δικαιώματα των Κούρδων, των Παλαιστινίων, των παράνομων μεταναστών. Ήθελα να τον πιάσει από το γιακά και να του φωνάξει. Δεν ξέρεις τι έγινε την 11η Σεπτεμβρίου; Δεν θυμάσαι πόσοι σκοτώθηκαν στο Λονδίνο τον Ιούνιο του 2005; Το τούνελ κάπνιζε ώρες πολλές μετά την επίθεση ξερνώντας συνεχώς πτώματα, το πρόσεξες; Μαζί δεν τα παρακολουθούσαμε στην τηλεόραση; (σ.51)

«…τα σχολεία κλειστά, τα παιδιά και οι σύζυγοι μες στα πόδια τους, οι πόρτες και τα παράθυρα ανοιχτά να μπαίνει η σκόνη, η άμμος, τα κουνούπια, οι σκνίπες, κι αυτές με ένα πανί στο χέρι, να καθαρίζουν και τίποτα να μην είναι καθαρό στο σπίτι, στο εξοχικό και προπάντων μέσα τους.» (σ.16)

Οι ισορροπίες διαταράσσονται και οι ανθρώπινες σχέσεις σκορπίζουν σαν φτερά στον άνεμο. Όταν το άτομο ανησυχεί περισσότερο για το πώς θα πληρώσει τους λογαριασμούς στο τέλος του μήνα, από το να δημιουργήσει ένα στενό πυρήνα ανθρώπων γύρω του. Σαν ένα πολύπλευρο ωστικό κύμα να έχει εισβάλλει στις ζωές, ένας ακήρυκτος (;) πόλεμος πολλαπλής τρομοκρατίας διάχυτης σε κάθε πτυχή της σύγχρονης δυτικής κοινωνίας. 

«Κουλουριασμένη σε στάση εμβρυική -τη στάση που παίρνει κανείς όταν παρηγοριά δεν έχει από πουθενά και λαχταρά να επιστρέψει στη μήτρα της μάνας του- ίσα που ανέπνεε, χωρίς ήχο, χωρίς μιλιά, γιατί καμία λέξη δεν έβγαινε πια από το στήθος της, είχαν όλες πεθάνει μαζί του, είχαν διαμελιστεί από την έκρηξη. Όμως επειδή γέννησε μια φορά και ήξερε πόσο αξίζει μια ζωή, η αληθινή ζωή, γυμνή, απροστάτευτη, εκτεθειμένη στο φως του θανάτου, γι’ αυτό έπρεπε να βρει και τη λέξη, την πρώτη λέξη που θα την κρατούσε στα χέρια της, όπως ο αναρριχητής το σκοινί, και θα επέστρεφε ανάμεσά μας με μια γεύση τριμμένης πέτρας στο στόμα.» (σ. 149)

Ο Νίκος Δαββέτας έγραψε ένα μικρό σε έκταση βιβλίο, μα όμως με πολλαπλά μηνύματα. Με μια διεισδυτική και ευαίσθητη ματιά περιγράφει τις ζωές μας. Στο τέλος του βιβλίου επέρχεται η κάθαρση, καθώς η Δέσποινα μένει έγκυος από έναν μετανάστη. Οι λέξεις του συγγραφέα απαλές, παρηγορητικές, για τις μικρές ιστορίες που καθορίζουν και ανατρέπουν τελικά τις ζωές όλων μας. 

«Υπομονή. Θα πήξει το δάκρυ / θα γίνει νησί». 

Επαμεινώνδας Γονατάς

Νίκος Δαββέτας, Ωστικό κύμα, Πατάκης, 2016