"Δεν μπορείς να βρεις γαλήνη αποφεύγοντας τη ζωή."
Βιρτζίνια Γουλφ (1882-1941)
Η Βιρτζίνια Γουλφ (Virginia Woolf) γεννήθηκε σαν σήμερα στις 25 Ιανουαρίου 1882.
Κεντρική φυσιογνωμία του αγγλικού μοντερνισμού, υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές γυναίκες συγγραφείς στην ιστορία της ευρωπαικής λογοτεχνίας και πρόδρομος της σύγχρονης φεμινιστικής σκέψης. Η Γουλφ έγραψε εννέα μυθιστορήματα και πολλά δοκίμια σχετικά με τη λογοτεχνία, τη σύγχρονη ζωή, το ιστορικό παρελθόν και τη σημασία του φύλου, θέτοντας προδρομικά το θέμα της "γυναικείας γραφής".
Η λογοτεχνική γραφή της Βιρτζίνια Γουλφ, με τις εύθραυστες μορφές και το λυρισμό της, προσκόμισε κάτι πραγματικά διαφορετικό. Στράφηκε προς την εσωτερικότητα, τις κρυφές σκέψεις των ανθρώπων, μελετώντας τα αντιφατικά συναισθήματα και αποτυπώνοντας τα σε αφηγήσεις, όπου κυριαρχούν η τεχνική του εσωτερικού μονολόγου και άλλες μορφές εγγραφής της ροής της συνείδησης. Τα μυθιστορήματα της εμφανίζουν τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του μοντερνισμού. Στόχος της δεν είναι η αποτύπωση της εξωτερικής πραγματικότητας, αλλά η ουσία των ανθρώπων και οι αλλαγές της συνείδησης τους.
Τα διασημότερα έργα της είναι τα μυθιστορήματα "Η κυρία Νταλογουέη" (Mrs Dalloway, 1925), "Στο φάρο" (To The Lighthouse, 1927), "Ορλάντο" (Orlando, 1928) και το δοκίμιο "Ένα δικό σου δωμάτιο" (A Room of One's Own, 1929).
Με αφορμή τη σημερινή επέτειο, σκέφτηκα να μοιραστούμε αποσπάσματα που έχω ξεχωρίσει από δυο πολύ αγαπημένα βιβλία της. Το "Ένα δικό σου δωμάτιο" και το "Ορλάντο". Θα ήθελα και από το "Στο Φάρο" όμως ίσως να γίνει σε άλλη ανάρτηση, εξαιτίας της έκτασης αυτής της δημοσίευσης.
Στο σπουδαίο δοκίμιο της "Ένα δικό σου δωμάτιο" (A Room of One's Own, 1929) η Γουλφ πραγματεύεται τη σχέση της γυναίκας με τη λογοτεχνία. Για να γίνουν συγγραφείς οι ίδιες, χρειάζονται ένα ετήσιο εισόδημα, που θα τους εξασφαλίσει ανεξαρτησία και "ένα δικό τους δωμάτιο", που θα τους εξασφαλίσει ιδιωτικότητα. Αυτές τις δυο προυποθέσεις της γραφής, οι γυναίκες παραδοσιακά τις στερούνται, ζώντας εξαρτημένες από τους άλλους. Παγιδευμένες στις υποχρεώσεις του σπιτιού, στον ρόλο του "αγγέλου του σπιτιού", τις οποίες μια επίδοξη συγγραφέας θα πρέπει να "σκοτώσει" για να μπορέσει να γράψει ελεύθερα και αληθινά.
«Για να γράψει μια γυναίκα πρέπει να έχει λεφτά κι ένα δικό της δωμάτιο»
«Τα αριστουργήματα δεν γεννιούνται ξεχωριστά και ανεξάρτητα. Είναι το αποτέλεσμα πολλών χρόνων, κοινών ιδεών, ιδεών που τις μοιράζονται ένα πλήθος ανθρώπων, έτσι που πίσω από τη μοναχική φωνή βρίσκεται η εμπειρία του πλήθους.»
«Εκατομμύρια άνθρωποι είναι καταδικασμένοι σε μια μοίρα ακόμη πιο στάσιμη από τη δική μου, κι εκατομμύρια είναι εκείνοι που επαναστατούν σιωπηλά ενάντια στη μοίρα τους. Κανείς δε ξέρει πόσες ανταρσίες σιγοβράζουν μέσα στα πλήθη της ζωής που κατοικούν στη γη.»
«Παράξενο πως λειτουργεί μέσα στο
μυαλό ένα κομματάκι ποίησης και κάνει τα πόδια να βαδίζουν στο δρόμο κρατώντας
το ρυθμό.»
Στο υβριδικό "Ορλάντο", που τιτλοφορείται ως "ψευδοβιογραφία", ένας αριστοκράτης της ελισαβετιανής εποχής υπερβαίνει τα συμβατικά όρια του χωροχρόνου καθώς διασχίζει τέσσερις αιώνες της αγγλικής ιστορίας ώς το παρόν, σατιρίζοντας το πνεύμα της εκάστοτε εποχής, ενώ στην πορεία μεταμορφώνεται σε γυναίκα, αναδεικνύοντας έτσι τους κοινωνικούς καθορισμούς της έμφυλης ταυτότητας.
«Γενικά, ο υπολογισμός της διάρκειας της ανθρώπινης ζωής (για των ζώων δεν τολμάμε να μιλήσουμε) είναι κάτι πέρα από τις ικανότητες μας, γιατί αμέσως μόλις πούμε ότι η ζωή διαρκεί πολύ, θυμόμαστε ότι είναι πιο σύντομη απ’ τη πτώση ενός ροδοπέταλου στο χώμα.»
«Ν’ αρνιέσαι και να υποχωρείς», μουρμούρισε, «πόσο γοητευτικό είναι• να κυνηγάς και να κατακτάς, πόσο μεγαλοπρεπές είναι• να καταλαβαίνεις και να δικαιολογείς, πόσο υπέροχο είναι.»
«Το ότι η σιγή είναι πιο βαθιά μετά από το θόρυβο είναι κάτι που ακόμα περιμένει την επιβεβαίωση της επιστήμης. Το ότι η μοναξιά όμως είναι περισσότερο έκδηλη αμέσως μετά τις ερωτικές στιγμές, πολλές γυναίκες θα έπαιρναν όρκο για αυτό.»
«Ένας άνθρωπος που έχει την ικανότητα να διαλύει τις ψευδαισθήσεις, είναι άγριο θηρίο και βαθύς ωκεανός μαζί. Οι ψευδαισθήσεις είναι για την ψυχή ό,τι είναι ο αέρας για τη γη. Αφαίρεσε αυτόν τον ευεργετικό αέρα και τα φυτά μαραίνονται, τα χρώματα ξεθωριάζουν. Η γη πάνω στην οποία περπατάμε γίνεται ένα καμένο απομεινάρι. Βαδίζουμε πάνω σε αργιλάσβεστο και πύρινα βότσαλα καίνε τα πόδια μας. Η αλήθεια μας αφανίζει. Η ζωή είναι ένα όνειρο. Το ξύπνημα είναι αυτό που μας σκοτώνει. Αυτός που κλέβει τα όνειρα μας, κλέβει και τη ζωή μας… (και θα μπορούσαμε να συνεχίζουμε γράφοντας έξι σελίδες περίπου αλλά αυτό το στυλ είναι βαρετό και καλύτερα να παραληφθεί).»
«Το πνεύμα λειτουργεί, μάλλον, σαν ένας φάρος που στέλνει μια ακτίνα για μια στιγμή και έπειτα για αρκετή ώρα δεν εκπέμπει κάποια άλλη• με τη διαφορά ότι το πνεύμα είναι πολύ πιο ιδιότροπο στις εκδηλώσεις του και μπορεί να εξαπολύσει έξι ή και εφτά ακτίνες διαδοχικά (όπως έκανε ο κύριος Πόουπ εκείνη τη νύχτα) κι έπειτα να γλιστρήσει στο σκοτάδι για ένα χρόνο ή και για πάντα. Γι’ αυτό είναι αδύνατον να οδηγηθείς απ’ τις ακτίνες του, και λένε πως όταν οι άνθρωποι του πνεύματος διανύουν τη σκοτεινή τους περίοδο δε διαφέρουν σε τίποτα από τους κοινούς θνητούς».
«Η αλήθεια είναι», συνέχισε, καθώς σερβιριζόταν ένα ποτήρι κρασί, «ότι όλοι οι νέοι συγγραφείς μας βρίσκονται στην υπηρεσία των βιβλιοπωλών. Είναι ικανοί να γράψουν οποιοδήποτε τερατούργημα αρκεί να μπορέσουν να εξοφλήσουν τους λογαριασμούς τους στο ράφτη. Βρισκόμαστε σε μια εποχή», συνέχισε, παίρνοντας μια μερίδα ορεκτικά, «που χαρακτηρίζεται από υπερβολική έπαρση και αχαλίνωτους πειραματισμούς – τίποτα απ’ όλα αυτά δε θα ανέχονταν οι Ελισαβετιανοί ούτε για μια στιγμή.»
Υ.γ. Ίσως δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσεις αποσπάσματα από (πολύ) αγαπημένα σου βιβλία, γιατί αναγκάζεσαι να αφήσεις εκτός και κομμάτια που επίσης αγαπάς. Είναι όμως ένας τρόπος που ίσως ενθαρρύνει κάποιους να τα αναζητήσουν και να γίνουν επόμενοι, μελλοντικοί αναγνώστες τους. Θα γίνουν σίγουρα πλουσιότεροι.
