τάδε έφη...Ζοζέ Σαραμάγκου

«Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα παγκόσμιο κίνημα διαμαρτυρίας από ανθρώπους που δεν θα το βάζουν κάτω, δεν θα φύγουν από τους δρόμους και θα διαδηλώνουν κάθε μέρα. Πρέπει να δείχνουμε σε όσους έχουν την εξουσία ότι δεν θέλουμε να ζούμε σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούν η αδικία, ο πόλεμος, ο εξευτελισμός και στον οποίο η ζωή των περισσότερων ανθρώπων δεν αξίζει τίποτα».

Ο Ζοζέ Σαραμάγκου πέθανε στις 18 Ιουνίου 2010.

Απόσπασμα συνέντευξης από:  εδώ.

"Ο καθρέφτης και το μαχαίρι", του Μάνου Χατζιδάκι

Ο Μάνος Χατζιδάκις πέθανε σαν σήμερα, στις 15 Ιουνίου 1994. 

Ακολουθουν κάποιες σκέψεις του...

"...Πού καιρός για επανάσταση! Και γιατί άλλωστε; Να διορθωθεί τι και με ποιό τρόπο; Όλες οι επαναστάσεις καταλήγουν στην κατάκτηση της ανεγκέφαλης, όπως είπαμε Κυρίας. Της Εξουσίας. Αυτή η κατάκτηση, ως γνωστόν, δημιουργεί Δίκαιον, μακράν των ονειρικών στόχων μιας επανάστασης. Οι άνθρωποι που προκύπτουν από μια επανάσταση, περιέχουν τα ίδια συστατικά με τους αποχωρήσαντες ή τους ηττηθέντες. Η καταπίεση ευνοεί την αντίσταση και την ψυχική υγεία. Η επιτυχία και η επικράτηση κάνει ν' αναβιώσει η εγωπάθεια, ο απολυταρχισμός, ο συγκεντρωτισμός και η απανθρωπιά. 

Η αντίσταση ξαναγεννά. Η Εξουσία φθείρει, καταστρέφει τα ζωογόνα κύτταρα του ανθρώπου. Χρειάζεται ισχυρή παιδεία για ν' ανθέξει κανείς στην έννοια της Εξουσίας και της επιτυχίας.

Ο άνθρωπος σε μια έξυπνη στιγμή του, έβγαλε τον Θεό και το Δαίμονα από μέσα του και τους εναπόθεσε στους ουρανούς. Θέσπισε Νόμους, έχτισε εκκλησίες και έγινε ανεύθυνος στη μοίρα του, μοιράζοντας τις ευθύνες έξω από αυτόν. Μια σειρά τελετουργιών προδικάζουν την επιρροή του καλού και του κακού. Κι έτσι αφέθηκε να τον καθοδηγεί η ανθρώπινη αδυναμία του και όχι μια σμιλεμένη ανθρώπινη κρίση. Η πολιτεία, το Κράτος, ευνοεί την εκπαίδευση εκείνη που δεν απελευθερώνει τον άνθρωπο αλλά τον περιορίζει σε ειδικά πλαίσια, επωφελή για το σύνολο. Και η ανθρώπινη κρίση άρχισε να περιορίζεται στα καθ' ημάς και όχι στις δυνατότητες της ανθρώπινης φύσης μας. 

Πώς να αντιδράσουμε όταν η μεγάλη πλειοψηφία ζει την πλάνη πως εκπροσωπείται από τους τυχοδιώκτες του Τύπου και της Πολιτικής και πως η θέλησή της κυβερνά; Πώς θα μπορέσει να αποφύγει τη θανάσιμη ψευδαίσθηση που έντεχνα έχουν δημιουργήσει οι εκάστοτε κρατούντες κι ακόμη περισσότερο οι ψευτοσοσιαλιστές και οι αριστερίζοντες καιροσκόποι; [...] Μια καινούργια τάξη αρχίζει να γεννιέται από τους φωτισμένους και ανησυχούντες κάθε παράταξης. Και φυσικά καλούμεθα να ζήσουμε διωγμούς και καταδιώξεις όλων αυτών των ανήσυχων και πεφωτισμένων, στο όνομα του λαού και του Σοσιαλισμού, ετούτη τη φορά. Όπως παλιά στο όνομα της Πατρίδας και του Έθνους ημών του Ιερού. Ποτέ δεν πρόκειται να τελειώσει η ανθρώπινη περιπέτεια αλλά και η ανθρώπινη ευπιστία. Πάντα ο άνθρωπος θα πιστεύει πως τα όνειρά του θα δικαιωθούν. Αλλά και πάντα θα αγνοεί πως ο ίδιος καταστρέφει τα όνειρά του με το να ξυπνά κάθε πρωί. Κάθε πρωί και όχι για πάντα, μια και μόνη φορά.

Το θέμα όμως παραμένει επιτακτικό και τυραννικό. Πώς ένας πολίτης που σκέφτεται και δεν εννοεί να συμβιβάζεται ή να βολεύεται στις ομαδικές πλάνες, μη συμμετέχοντας στα ομαδικά ή συντεχνιακά συμφέροντα, πώς ένας τέτοιος πολίτης είναι δυνατόν να διατηρήσει τη φωνή του και τη σημασία της, με το κύρος που του παρέχει η επιτυχής προσωπική του εργασία; Εδώ παρατηρούμε μια συνεχή διαρροή επιτυχών πολιτών που για τον έναν ή άλλο λόγο δεν άντεξαν στην επιτυχία ή στην καθιέρωση. Το Κράτος τους κολακεύει με τη συμμετοχή τους στην άσκηση πολιτικών πράξεων. Τους χρίζει βουλευτές. Ένας πρώτος και εύκολος εκμαυλισμός τους. Τους εισάγει στη Βουλή κι ενώ είναι γνωστό πως η Βουλή έχει πάψει προ πολλού να αποτελεί κέντρο λήψης αποφάσεων. Έχει καταλήξει σε κέντρο επικυρώσεως κυβερνητικών αποφάσεων. Είναι μια βιτρίνα-επίφαση μιας δήθεν Δημοκρατίας. Και ο 'επιτυχών' ευνουχίζεται σε μια παράσταση που έχει πάψει προ πολλού να σημαίνει κάτι παραπάνω από μια 'τελετουργία νεκρού θέματος'.

Και το κακό είναι πως οι πολίτες συνηθίζουν στην παρερμηνεία των λέξεων και στις κενές περιεχομένου σπουδαιοφανείς ορολογίες, που επικίνδυνα έχουν επικρατήσει στους νεοελληνικούς καιρούς μας. Κι όχι μόνο στον τόπο μας, αν και εδώ το κακό έχει παραγίνει. Έχουμε φτάσει σ'εγκληματιά όρια και η αντίδρασή μας δεν πρέπει να χωράει αναστολή. Προφέρονται ανενδοίαστα λέξεις-φράσεις χωρίς ίχνος από το αρχικό τους περιεχόμενο. Και χαρακτηρίζεται ολόκληρη η κυβερνητική δραστηριότητα από μια τέτοια κενή περιεχομένου λεξιχρησία, χωρίς ενδοιασμό, ντροπή ή επιφύλαξη, που υποτιμά την στοιχειώδη νοημοσύνη του Έλληνα πολίτη, τουλάχιστον στο ποσοστό των μ'ευαισθησία ανησυχούντων και σκεπτόμενων. Ζούμε την προετοιμασία νεοφασιστικών καιρών, στ' όνομα του παντοδύναμου λαού και των 'απλών' ανθρώπων. Και φυσικά ήταν επόμενο να φανούν 'δημοσιογραφικά' όργανα για να υπηρετήσουν τον προετοιμαζόμενο νεοφασισμό, με εκχυδαϊσμένη γλώσσα, εσκεμμένος λεξινοθείες και ευτελείς κολακείες γερόντων και υποανάπτυκτων πολιτών."

(απόσπασμα από το "Ο λόγος για τους Έλληνες νέους του '88" σελ. 174-177 του βιβλίου "Ο καθρέφτης και το μαχαίρι" του Μάνου Χατζιδάκι, εκδ. Ίκαρος Εκδοτική Εταιρία)

πλατείας λέξεις

Σχεδόν δύο μήνες με κλειστά σχόλια και απουσίας από τα blogs σας. Σε αυτό το χρονικό διάστημα συνέβησαν αρκετά πράγματα. Σε συλλογικό επίπεδο, το πιο αισιόδοξο ήταν η αυθόρμητη και μη καθοδηγούμενη προσέλευση του κόσμου στις πλατείες. Κάτι που τόσο καιρό κάποιοι αναρωτιόμασταν γιατί δεν συνέβαινε. Έπειτα όπως ήταν φυσικό, ακολούθησαν αναλύσεις επί αναλύσεων, αμφισβητήσεις επί αμφισβητήσεων, κριτικές εξ' αποστάσεως, διχασμοί, ετερόκλητες απόψεις, ερμηνεύσεις και αναμενόμενες παρερμηνεύσεις.  Το μόνο μη αναμενόμενο ήταν η δυναμική, η ενότητα και η μακροβιότητα αυτών των συγκεντρώσεων του κόσμου. Εδώ ακριβώς προκύπτουν αρκετοί εύλογοι προβληματισμοί...

O κόσμος δηλώνει σαφέστατα και έμπρακτα με την παρουσία του, με τη φωνή του (ή και με τη σιωπή του...) στην κατάμεστη πλατεία την άποψη του και πλέον τίθεται μιας σταθερής διαφοροποιήσεως διαχωριστική γραμμή μεταξύ λαού και κυβέρνησης.  Αν δεν εισακουστεί η φωνή του, τότε κανείς δεν εγγυάται πως και με ποιο τρόπο θα εξελιχθεί αυτή η διάθεση για συμμετοχή του λαού. 

Έχουμε μπει σε μια άλλη εποχή και σίγουρα κανείς δε ξέρει τι θα είναι αυτό που θα κυοφορήσει. Σε αυτή την ιστορική συγκυρία, αυτό που πρωτεύει είναι να βρούμε όλα όσα μας ενώνουν με το διπλανό μας και όχι όσα μας χωρίζουν. Να διδαχτούμε από τα λάθη του παρελθόντος και ενωμένοι να προχωρήσουμε μπροστά. Το μέλλον ανήκει στους ανθρώπους και όχι στις οικονομικές δυνάμεις. Το οικονομικό σύστημα του σημερινού πολιτισμού χρεοκόπησε, απέτυχε, όχι όμως και ο κάθε άνθρωπος.  Αυτό που απαιτείται είναι μια ρήξη με το παλιό κόσμο.  Τα προβλήματα δεν πρόκειται να λυθούν με τον ίδιο τρόπο σκέψης που τα γέννησε. Η μεγαλύτερη αντίσταση είναι η δημιουργικότητα, η πίστη στο όνειρο και ο συλλογικός αγώνας για αλλαγή. Όταν στερούν σε έναν λαό το όνειρο, το όραμα και την εμπιστοσύνη, τότε δεν έχει αύριο. 

Σίγουρα μια φωνή δεν έχει δύναμη. Αν ενώσεις όμως τη φωνή σου με του διπλανού σου, τότε μπορεί να αποκτήσει οντότητα και ουσία.  Το θέμα είναι όλες αυτές οι συγκεντρώσεις να μη χάσουν το νόημα τους, διαφορετικά θα μετατραπούν σε μηδενισμό. Κάτι που ίσως έχουμε συνηθίσει ως έθνος. Εύχομαι μόνο να μην έχουμε εθιστεί στο ατελέσφορο. 

Αυτό που συντελείται αυτές τις μέρες στο Σύνταγμα είναι η πρώτη απόπειρα των Ελλήνων μετά από δεκαετίες να υπάρξουν ξανά ως Κοινωνία.  Το μόνο σίγουρο είναι πως οι Έλληνες βγήκαν στο δρόμο. Μονάχα εκεί μπορεί να γεννηθεί κάτι καινούργιο. Μακάρι να συνειδητοποιήσουμε τη σπουδαιότητα και να προκείψει κάτι θετικό. Αλλιώς, θα πρόκειται για ακόμη μια χαμένη ευκαιρία. 

Αυτές οι σκέψεις μου, αποτελούν μια μικρή συνεισφορά του blog σε ένα δι-ιστολογικό αφιέρωμα στην “πλατεία”, το οποίο εμπνεύστηκαν ο Βιβλιοθηκάριος και ο Silent. Όπου υπάρχει συλλογικότητα, υπάρχουν και διαφορετικές απόψεις. Το να εκφράζονται όμως και να προκαλούν προβληματισμό είναι το σημαντικό.

Τάδε έφη... Εντγκάρ Μορέν

"Η Ελλάδα υποφέρει ιδιαίτερα από τις λεγόμενες “αγορές”, οι οποίες παλαιότερα ήταν ένας τομέας με νόμους και κανόνες, με ανταγωνισμό και ως εκ τούτου σωστές τιμές. Σήμερα όμως αυτό που ονομάζουμε “αγορές” δεν είναι παρά κερδοσκόποι που μεταβιβάζουν τηλεφωνικώς τεράστια ποσά από τη μία χώρα στην άλλη, επωφελούμενοι από τον οικονομικό φιλελευθερισμό και οι οποίοι είναι ικανοί να καταστρέψουν μια χώρα. Και τα κράτη υπακούουν! Είναι απίστευτο πώς δεν έχουμε βρει ακόμη τα μέσα να σταματήσουμε αυτή την ξέφρενη κερδοσκοπία."

"Μιλάνε για ανάπτυξη. Μα μπορούμε να έχουμε ανάπτυξη όταν μειώνονται οι μισθοί και οι άνθρωποι χάνουν τη δουλειά τους; Πώς θα καταναλώσουν; Ολα αυτά είναι εντελώς παράλογα, αλλά ο ψευδορασιοναλισμός των “ειδικών” δεν βλέπει τη δυστυχία των ανθρώπων. Δεν βλέπει ότι κάποια στιγμή οι άνθρωποι θα επαναστατήσουν. Το παρόν σύστημα το μόνο που έχει να προτείνει είναι αυτός ο αχαλίνωτος νεολιμπεραλισμός, ενώ η ψευδοεναλλακτική της σοσιαλιστικής οικονομίας σοβιετικού τύπου δεν υπάρχει πια. Οπότε δίκιο έχουν οι άνθρωποι που είναι απελπισμένοι. Πρέπει να ακολουθήσουμε το νέο μοντέλο της πολλαπλής οικονομίας που μόλις σας περιέγραψα, στο πλαίσιο του οποίου θα αναπτυχθούν πολλά οικονομικά σχήματα που προοδευτικά θα αποδυναμώσουν τον καπιταλισμό. Οσο για τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις, θα δείτε ότι θα υποστούν αποσυνθέσεις και ανασυνθέσεις."

"Η λύση δεν μπορεί παρά να είναι απίθανη. Πάρτε για παράδειγμα την αρχαία Αθήνα, την οποία κανονικά οι Πέρσες θα έκαναν μια μπουκιά. Τους αποκρούει μια φορά με τη Σπάρτη στις Θερμοπύλες. Αυτοί ξανάρχονται, την καταλαμβάνουν, την καίνε, την καταστρέφουν, όμως χάρη στον Θεμιστοκλή καταστρέφεται ο στόλος τους στη Σαλαμίνα. Αποτέλεσμα; Τριάντα χρόνια μετά, στην πόλη αυτή γεννιέται η Δημοκρατία, για να διασχίσει τους αιώνες και να φθάσει σήμερα ως εμάς και να τη θέλουν όλοι οι λαοί, και οι Κινέζοι και οι Αραβες... Γι΄ αυτό λέω πάντα: “Να περιμένετε το αναπάντεχο”."

"Τα πάντα είναι καρπός της τύχης και της ανάγκης. Το τυχαίο, για παράδειγμα, είναι ένας νέος Τυνήσιος που αυτοπυρπολείται. Τη στιγμή όμως εκείνη η πράξη του προκαλεί μια επανάσταση που εκφράζει μια ανάγκη του τυνήσιου λαού. Οταν η τύχη συναντά την ανάγκη, γεννιούνται καινούργια πράγματα."

"Η σημερινή κρίση οφείλεται στο ότι η ανθρωπότητα δεν καταφέρνει να είναι ανθρωπότητα. Πρέπει να ξεπεράσει τη σημερινή κατάσταση που απειλεί τη βιόσφαιρα με καταστροφή, που απειλεί τον άνθρωπο με πυρηνικούς πολέμους και με όλο και πιο αιματηρούς φανατισμούς. Πρέπει να καταπολεμήσει τα τέρατα του θρησκευτικού φανατισμού και του οικονομικού καπιταλισμού και να αλλάξει πορεία. Η αλλαγή αυτή είναι η ανάγκη."

"Πιστεύω ότι όσο πιο κοντά πάμε στην καταστροφή τόσο περισσότερο θα συνειδητοποιούμε την πραγματικότητα και κάποια στιγμή θα αντιδράσουμε. Ο Χέλντερλιν λέει: “Εκεί που μεγαλώνει ο κίνδυνος, μεγαλώνει και αυτό που θα φέρει τη σωτηρία”."

Απόψεις του κοινωνιολόγου και φιλόσοφου Εντγκάρ Μορέν, από το Βήμα.