Antonio Tabucchi, Οι τρεις τελευταίες μέρες του Φερνάντο Πεσσόα. Ένα παραλήρημα.

«Ο Πεσσόα ακούμπησε το ένα του μάγουλο στο μαξιλάρι και χαμογέλασε κουρασμένα. Αγαπητέ Αντόνιο Μόρα, είπε, η Περσεφόνη με καλεί στο βασίλειο της, ήρθε η ώρα να φύγω, ήρθε η ώρα να εγκαταλείψω αυτό το θέατρο εικόνων που ονομάζουμε ζωή μας, να ξέρατε πόσα πράγματα είδα με τα γυαλιά της ψυχής, είδα την Ασπίδα του Ωρίωνα, εκεί πάνω στο απέραντο διάστημα, περπάτησα με τα γήινα πόδια μου στον Σταυρό του Νότου, διέσχισα ατελείωτες νύχτες σαν φωτεινός κομήτης τους διαστρικούς χώρους της φαντασίας, την ηδονή και τον φόβο, και υπήρξα άντρας, γυναίκα, γέρος, κοριτσάκι, υπήρξα ο όχλος των μεγάλων μπουλβάρ στις πρωτεύουσες της Δύσης, υπήρξα ο πράος Βούδας της Ανατολής του οποίου ζηλεύουμε την ηρεμία και τη σοφία, υπήρξα ο εαυτός μου και πολλοί άλλοι, όλοι οι άλλοι που μπορούσα να είμαι, γνώρισα τιμές και ατιμίες, ενθουσιασμούς και καταρρεύσεις, διέσχισα ποτάμια και άβατα βουνά, παρατήρησα γαλήνια κοπάδια και δέχτηκα στο κεφάλι μου τον ήλιο και τη βροχή, υπήρξα γυναίκα καυλωμένη, υπήρξα γάτα που παίζει στο δρόμο, υπήρξα ήλιος και φεγγάρι, κι όλα αυτά γιατί η ζωή δεν είναι ποτέ αρκετή. Τώρα όμως φτάνει, αγαπητές Αντόνιο Μόρα, έζησα τη ζωή μου σαν να ήταν χίλιες ζωές, έχω κουραστεί, το καντήλι μου σώθηκε, σας παρακαλώ, δώστε μου τα γυαλιά μου. Ο Αντόνιο Μόρα διόρθωσε πάνω του το χιτώνα. Ο Προμηθέας τον πίεζε. Ω, αναφώνησε, θεϊκέ ουρανέ, άνεμοι φτερωτοί και γρήγοροι, πηγές των ποταμών, αμέτρητο χαμόγελο των θαλάσσιων κυμάτων, γη, οικουμενική μητέρα, εσάς επικαλούμαι, και τη σφαίρα του ήλιου που όλα τα βλέπει, κοιτάξτε τι υπομένω. Ο Πεσσόα αναστέναξε. Ο Αντόνιο Μόρα πήρε τα γυαλιά από το κομοδίνο και του τα φόρεσε στο πρόσωπο. Ο Πεσσόα γούρλωσε τα μάτια και τα χέρια του ακινητοποιήθηκαν πάνω στο σεντόνι. Η ώρα ήταν ακριβώς είκοσι και τριάντα.» 

Νοέμβριος 1935. Ο Πορτογάλος ποιητής Φερνάντο Πεσσόα βρίσκεται ετοιμοθάνατος σ' ένα νοσοκομείο της Λισαβόνας. Στις τρεις μέρες της επιθανάτιας αγωνίας του δέχεται την επίσκεψη των ετερωνύμων του, των ποιητών που ο ίδιος έπλασε με τη φαντασία του χαρίζοντάς τους μια "πραγματική" ζωή. Συζητάει μαζί τους, ακούει τις εκμυστηρεύσεις τους, συμφιλιώνεται με τα φαντάσματα μιας ολόκληρης ζωής, αναπληρώνοντας τη μοναξιά των τελευταίων στιγμών του με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο αναπλήρωσε τη μοναξιά της ζωής του. Ένα μυθιστορηματικό και ταυτόχρονα βιογραφικό (παρότι πρόκειται για μια φανταστική βιογραφία) αφήγημα, στο οποίο ο Αντόνιο Ταμπούκι -γνωστός, μεταξύ άλλων, μελετητής και μεταφραστής του Πεσσόα- περιγράφει, με τρυφερότητα, πάθος και έντονη ποιητική διάθεση το θάνατο ενός από τους μεγαλύτερους ποιητές του εικοστού αιώνα. 

Αντόνιο Ταμπούκι, Οι τρείς τελευταίες μέρες του Φερνάντο Πεσσόα. Ένα παραλήρημα, μφρ: Ανταίος Χρυσοστομίδης, εικονογράφηση: Júlio Pomar,  Άγρα, 1999

Αναρτήσεις για τον Α.Ταμπούκι :
Antonio Tabucchi, Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα, εκδ. Άγρα, 2010 
Τάδε έφη...Αντόνιο Ταμπούκι 
λίστα βιβλίων II  

ο Γιώργος Σεφέρης για την Κύπρο

 

Γιώργος Σεφέρης – Άλωνα Κύπρου 1954

Ο Γιώργος Σεφέρης αγαπούσε πολύ την Κύπρο.  Είχε μια ιδιαίτερη σχέση με το νησί, την οποία εκδήλωνε με κάθε τρόπο, είτε μέσα από το έργο του, είτε στις επιστολές ή και στα λόγια του.  Σε ένα γράμμα που είχε γράψει στην αδελφή του τον Οκτώβρη του 1954, αναφέρει για το νησί :  

«…Τον έχω αγαπήσει αυτόν τον τόπο. Ίσως γιατί βρίσκω εκεί πράγματα παλιά που ζουν ακόμη, ενώ έχουν χαθεί στην άλλη Ελλάδα… ίσως γιατί αισθάνομαι πως αυτός ο λαός έχει ανάγκη από όλη μας την αγάπη και όλη τη συμπαράστασή μας. Ένας πιστός λαός, πεισματάρικα και ήπια σταθερός. Για σκέψου πόσοι και πόσοι πέρασαν από πάνω τους: Σταυροφόροι, Βενετσιάνοι, Τούρκοι, Εγγλέζοι - 900 χρόνια. Είναι αφάνταστο πόσο πιστοί στον εαυτό τους έμειναν και πόσο ασήμαντα ξέβαψαν οι διάφοροι αφεντάδες πάνω τους. Και τώρα γράφουν στους τοίχους των χωριών τους: "Θέλομεν την Ελλάδα μας κι ας τρώγομεν πέτρες…". Θα ήθελα οι νέοι μας να πήγαιναν στην Κύπρο. Θα έβλεπαν από εκεί πλατύτερο τον τόπο μας…». 

Οδυσσέας Ελύτης

Σαν σήμερα, στις 18 Μαρτίου του 1996 έφυγε από κοντά μας ο Οδυσσέας Ελύτης. 
Με αφορμή τη σημερινή επέτειο, ακολουθεί μια δήλωση του σε συνέντευξη Τύπου που δόθηκε στις 19 Οκτωβρίου 1979, στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία με αφορμή την αναγγελία για τη βράβευσή του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Διαβάστε τη διορατική και επίκαιρη δήλωση του μεγάλου μας ποιητή :

«Ήδη, σας το είπα. Είναι η βαρβαρότητα. Τη βλέπω να 'ρχεται μεταμφιεσμένη, κάτω από άνομες συμμαχίες και προσυμφωνημένες υποδουλώσεις. Δεν θα πρόκειται για τους φούρνους του Χίτλερ ίσως, αλλά για μεθοδευμένη και οιονεί επιστημονική καθυπόταξη του ανθρώπου. Για τον πλήρη εξευτελισμό του. Για την ατίμωσή του. 

Οπότε αναρωτιέται κανείς: Για τι παλεύουμε νύχτα μέρα κλεισμένοι στα εργαστήριά μας; Παλεύουμε για ένα τίποτα, που ωστόσο είναι το παν. Είναι οι δημοκρατικοί θεσμοί, που όλα δείχνουν ότι δεν θ' αντέξουν για πολύ. Είναι η ποιότητα, που γι' αυτή δεν δίνει κανείς πεντάρα. Είναι η οντότητα του ατόμου, που βαίνει προς την ολική της έκλειψη. Είναι η ανεξαρτησία των μικρών λαών, που έχει καταντήσει ήδη ένα γράμμα νεκρό. Είναι η αμάθεια και το σκότος. Ότι οι λεγόμενοι «πρακτικοί άνθρωποι» -κατά πλειονότητα, οι σημερινοί αστοί- μας κοροϊδεύουν, είναι χαρακτηριστικό. Εκείνοι βλέπουν το τίποτα. Εμείς το πάν. Που βρίσκεται η αλήθεια, θα φανεί μια μέρα, όταν δεν θα μαστε πια εδώ. Θα είναι, όμως, εάν αξίζει, το έργο κάποιου απ' όλους εμάς. Και αυτό θα σώσει την τιμή όλων μας -και της εποχής μας.» 


Παλαιότερες αναρτήσεις, αφιερωμένες στον Οδυσσέα Ελύτη :

Οδυσσέας Ελύτης: Αφιέρωμα, σκέψεις

Οδυσσέας Ελύτης (αγαπημένοι στίχοι)

Οδυσσέας Ελύτης: Ομιλία κατά την απονομή του Βραβείου Νόμπελ (Στοκχόλμη, 8/12/1979) 

τάδε έφη...Οδυσσέας Ελύτης

βόλτα στη Μονή Καισαριανής

Σήμερα θα σας πάω μια βόλτα μέχρι τη Μονή Καισαριανής. Την επισκεφτήκαμε μια Κυριακή του Φεβρουαρίου.  Είχα πολλά χρόνια να βρεθώ εκεί. Η αλήθεια είναι πως δε θυμόμουν καθόλου τον περιβάλλοντα χώρο. Τέτοια ομορφιά, τόσο κοντά μου και εγώ να μην έχω αξιωθεί να την περπατήσω... Βάλτε οπωσδήποτε στο πρόγραμμα σας μια βόλτα έως εκεί...

Η Μονή αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου, είναι χτισμένη μέσα στο δάσος, σε υψόμετρο 350 μ. Βρίσκεται δίπλα στο κέντρο της Αθήνας σε ένα καταπράσινο περιβάλλον. Συγκεκριμένα στη δυτική πλευρά του Υμηττού.  Η πρόσβαση ως εκεί είναι πανεύκολη.

Δέος θα νιώσεις όταν θ' αντικρίσεις τους αρχαίους κίονες στο χώρο της.

Tα τελευταία χρόνια έγιναν έργα συντήρησης στη μονή. 

Είναι πραγματικά ένα στολίδι στην πόλη. 

Υπάρχουν επεξηγηματικές πινακίδες με ιστορικές πληροφορίες, οπότε θα γνωρίσεις καλύτερα την πόλη. 

Ακολουθούν φωτογραφίες από χώρους της ιστορικής Μονής Καισαριανής.

Θα ανέβει σύντομα ανάρτηση με φωτογραφίες από το "αισθητικό δάσος της Καισαριανής".

Απλά ειδυλλιακό και υπέροχο.

Ιστορικές πληροφορίες : 
Υπουργείο Πολιτισμού | Μονή Καισαριανής

παράνοια

Αν ήξερες να αφουγκράζεσαι τις σιωπές του άλλου. Αν είχες μάθει να διαβάζεις τις παρενθέσεις στο λόγο του. Τότε ίσως θα μπορούσες να ερμηνεύσεις της ζωής τα μυστήρια. Το σχολείο δε μαθαίνει πως να γεμίσεις τις "άδειες" - άνευ μαθημάτων - ώρες.  Αυτό πρέπει μόνος να το ανακαλύψεις. Δε σε δίδαξε πότε πρέπει να πάψεις να συγκρατείς το θυμό σου, πόση αξία έχει το να ξεσπάς, το να διεκδικείς το δίκιο σε μια κοινωνία. Όχι μόνο το δικό σου δίκιο, μα όλων. Το να αντιδράς στην έλλειψη σεβασμού, στην έλλειψη δικαιοσύνης στη γειτονιά σου.  Δε σου έμαθε πως η ουσία δεν κατακτάται από τη βαθμοθηρία, τις επιδόσεις ή τα χρήματα. Σου έδειξε πως να λύνεις μαθηματικά προβλήματα, μα δε σε ώθησε στο πως να αναπτύσσεις τη φαντασία σου και την προσωπική σου κριτική ικανότητα. Τιμωρεί τον αφηρημένο μαθητή, δίχως να εστιάσει στο λόγο της απροσεξίας του. 

Λένε για τους δυνατούς. Μύθος είναι. Ποτέ δε ξέρεις πόσο πολύ μπορεί να πονάει ένας άνθρωπος. Ακόμη και αν φαινομενικά δείχνει ως ο πιο δυνατός τούτου του κόσμου. Εκπαιδευμένος χρόνια να παλεύει ακριβώς αυτό τον πόνο.

Είναι παγίδα, που μπορεί να καταστρέψει τα καλύτερα μυαλά και να βουλιάξει στην άβυσσο τους πιο ισορροπημένους ανθρώπους. Η παράνοια της εποχής μπορεί να διαλύσει κάθε έννοια ζωτικότητας. Αυτή η τρέλα μπορεί άνετα να συμπαρασύρει ολόκληρη την κοινωνία. Όσοι ακόμη δεν το έχουν δει, είναι κοιμισμένοι στους αιώνια ανιαρούς λογάριθμους.  Στις εξισώσεις που δεν έσωσαν ποτέ κανέναν.

Ο φόβος δεν είναι το να χάσουμε κάποια από τις επόμενες δόσεις.

Κανένας έξυπνος άνθρωπος δε θα δεχόταν τέτοια συναλλαγή.

Πως να ελπίσεις όμως όταν παραδώσαμε τα κλειδιά στους λογιστές;

Αυτοί έχουν πάψει προ πολλού να είναι σκεπτόμενοι και άνθρωποι.

Η ζωή μας μια φορά μας δίνεται

Η ζωή μας μια φορά μάς δίνεται. Άπαξ, που λένε. Σαν μια μοναδική ευκαιρία. Τουλάχιστον, μ'αυτήν την αυτόνομη μορφή της, δεν πρόκειται να ξαναϋπάρξουμε ποτέ. Και μεις τί την κάνουμε, ρε; Αντί να τη ζήσουμε; Τί την κάνουμε; Την σέρνουμε από δω και από κει δολοφονώντας την...

Οργανωμένη κοινωνία, οργανωμένες ανθρώπινες σχέσεις.

Μα αφού είναι οργανωμένες, πώς είναι σχέσεις;

Σχέση σημαίνει συνάντηση, σημαίνει έκπληξη, σημαίνει γέννα συναισθήματος.

Πώς να οργανώσεις τα συναισθήματα;

Έτσι, μ' αυτήν την κωλοεφεύρεση που τη λένε ρολόι, σπρώχνουμε τις ώρες και τις μέρες μας, σα να είναι βάρος. Και μάς είναι βάρος. Γιατί δε ζούμε... κατάλαβες;

Όλο κοιτάμε το ρολόι! Να φύγει κι αυτή η ώρα, να φύγει κι αυτή η μέρα, να έρθει το αύριο, και πάλι φτου κι απ'την αρχή.

Χωρίσαμε τη μέρα σε πτώματα στιγμών, σε σκοτωμένες ώρες που θα τις θάβουμε μέσα μας, μέσα στις σπηλιές του είναι μας, στις σπηλιές όπου γεννιέται η ελευθερία της επιθυμίας, και τις μπαζώνουμε με όλων των ειδών τα σκατά και τα σκουπίδια που μας πασάρουν σαν "αξίες", σαν "ανάγκες", σαν "ηθική", σαν "πολιτισμό".

Κάναμε το σώμα μας ένα απέραντο νεκροταφείο δολοφονημένων επιθυμιών και προσδοκιών.

Αφήνουμε τα πιο σημαντικά, τα πιο ουσιαστικά πράγματα, όπως να παίξουμε και να κουβεντιάσουμε με τα παιδιά και τα ζώα, με τα λουλούδια και τα δέντρα, να παίξουμε και να χαρούμε μεταξύ μας, να κάνουμε έρωτα, να απολαύσουμε τη φύση, τις ομορφιές του ανθρώπινου χεριού και του πνεύματος, να κατεβούμε τρυφερά μέσα μας, να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και το διπλανό μας...

Όλα, όλα Σαλονικιέ, τ' αφήσαμε, γι' αυτό το αύριο, που δεν θα 'ρθει ποτέ...

Μόνο όταν ο θάνατος χτυπήσει κάποιο αγαπημένο μας πρόσωπο, πονάμε, γιατί συνήθως σκεφτόμαστε πως θέλαμε να του πούμε τόσα σημαντικά πράγματα, όπως: Πόσο τον αγαπούσαμε, πόσο σημαντικός ήταν για μας. Όμως, τ' αφήσαμε για αύριο.

Για να πάμε πού ρε Σαλονικιέ; Αφού ανατέλλει, δύει ο ήλιος, και δεν πάμε πουθενά αλλού παρά στο θάνατο.

Και μεις οι μαλάκες, αντί να κλαίμε το δειλινό, γιατί χάθηκε άλλη μια μέρα απ' τη ζωή μας, χαιρόμαστε! Ξέρεις γιατί; Γιατί η μέρα μας είναι φορτωμένη με οδύνη, αντί να είναι μια περιπέτεια, μια σύγκρουση με τα όρια της ελευθερίας μας.

Την καταντήσαμε έναν καθημερινό -χωρίς καμιά ελπίδα ανάστασης- θάνατο! Διότι, αυτός είναι θάνατος!

Ο άλλος, όταν γεράσουμε σε αρμονία και ελευθερία με τον εαυτό μας, όταν δηλαδή παραμείνουμε εμείς, δεν είναι θάνατος. Είναι μετάβαση.

Είναι διάσπαση σε μύριες άλλες ζωές, στις οποίες, αν εδώ σε τούτη τη μορφή ζωής είσαι ζωντανός, αν δεν δολοφονήσεις την ουσία σου, εκεί, θα δώσεις χάρη κι ομορφιά, όπως η Μαρία, που φούνταρε προχτές από την ταράτσα για να μην πεθάνει...

Ήρθανε να την πάρουνε, και η Μαρία, είπε το "όχι", με τον πιο αμετάκλητο τρόπο. Πήγαμε στην κηδεία της. Και τί άκουσα τον παππά να λέει; "Χοῦς εἶ, καὶ εἰς χοῦν ἀπελεύσει"...

Και τότε κατάλαβα, πως η Μαρία σώθηκε. Του χρόνου, όλα τα στοιχεία της, που τα κράτησε ζωντανά σε τούτη τη μορφή ζωής, θα γίνουν πανσέδες, δέντρα, πουλιά, ποτάμια... -

Χρόνης Μίσσιος

* Αν δεν έχεις διάθεση ή χρόνο να διαβάσεις το κείμενο, πάτησε το play στο βίντεο για να ακούσεις τον Χρόνη Μίσσιο καθώς το διαβάζει. *