Μήνυμα Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 2020

Η παγκόσμια ημέρα θεάτρου γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 27 Μαρτίου με πρωτοβουλία του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου. Κάθε χρόνο ένας διεθνώς αναγνωρισμένος καλλιτέχνης γράφει το μήνυμα που διαβάζεται στα θέατρα όλου του κόσμου πριν από την παράσταση της 27ης Μαρτίου. Φέτος, που τα περισσότερα θέατρα παγκοσμίως είναι κλειστά, το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου καλεί τους καλλιτέχνες να μοιράσουν το μήνυμα μέσω του διαδικτύου.

Η αρχή έγινε το 1962, όταν το μήνυμα υπέγραψε ο Γάλλος δραματουργός Ζαν Κοκτώ, και έκτοτε ακολούθησαν κι άλλες σπουδαίες προσωπικότητες όπως ο Πίτερ Μπρουκ, ο Ευγένιος Ιονέσκο, η Αριάν Μνουσκίν, ο Άρθουρ Μίλερ, ο Ρομπέρ Λεπάζ, ο Ανατόλι Βασίλιεφ κ.ά. Tο φετινό μήνυμα έγραψε ο θεατρικός συγγραφέας από το Πακιστάν Shahid Nadeem.

Το θέατρο ως βωμός

Στο τέλος μιας παράστασης ενός έργου για τον Ποιητή Σούφι[1] Bulleh Shah[2] από το Θέατρο Ajoka[3], ένας ηλικιωμένος άντρας συνοδευόμενος από ένα νεαρό αγόρι πλησίασε τον ηθοποιό που έπαιζε τον ρόλο του σπουδαίου Σούφι, «Ο εγγονός μου δεν είναι καλά, θα μπορούσατε σας παρακαλώ να τον ευλογήσετε;» Ο ηθοποιός εκπλάγηκε και είπε, «Δεν είμαι ο Bulleh Shah, είμαι απλώς ένας ηθοποιός που παίζει αυτόν τον ρόλο». Ο ηλικιωμένος είπε, «Γιε μου, δεν είσαι ηθοποιός, είσαι η μετενσάρκωση του Bulleh Shah, η Αβατάρα[4] του». Αίφνης, μας αποκαλύφθηκε μια ολάκερη καινούρια έννοια του θεάτρου όπου ο ηθοποιός γίνεται η μετενσάρκωση του ρόλου που παίζει. Η εξερεύνηση ιστοριών όπως αυτής του Bulleh Shah, και υπάρχουν τόσες πολλές σε όλες τις κουλτούρες, μπορεί να αποτελέσει μια γέφυρα μεταξύ μας, των θεατρικών δημιουργών και ενός ανεξοικείωτου αλλά ενθουσιώδους κοινού. 

Όταν ερμηνεύουμε στη σκηνή, ορισμένες φορές παρασυρόμαστε από τη δική μας φιλοσοφία για το θέατρο, από το ρόλο μας ως προάγγελοι της κοινωνικής αλλαγής και αφήνουμε πίσω μια μεγάλη μερίδα της μάζας. Κατά την ενασχόλησή μας με τις προκλήσεις του παρόντος, αποστερούμε τους εαυτούς μας από τις δυνατότητες μιας βαθειά συγκινητικής πνευματικής εμπειρίας που μπορεί να προσφέρει το θέατρο. Στον κόσμο του σήμερα όπου η μισαλλοδοξία, το μίσος και η βία ακολουθούν ανοδική πορεία και ο πλανήτης μας βυθίζεται όλο και πιο βαθιά στην κλιματική καταστροφή, πρέπει να αναπληρώσουμε την πνευματική μας δύναμη. Πρέπει να καταπολεμήσουμε την απάθεια, το λήθαργο, την απαισιοδοξία, την απληστία και την αδιαφορία προς τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε, προς τον πλανήτη πάνω στον οποίο ζούμε. Το θέατρο έχει ρόλο, έναν ευγενή ρόλο, στην ενεργοποίηση και κινητοποίηση της ανθρωπότητας ώστε να ανυψώσει τον εαυτό της από αυτή την κατάβαση προς την άβυσσο. Μπορεί να ανυψώσει τη σκηνή, τον παραστατικό χώρο, σε κάτι ιερό. Στη Νότιο Ασία, οι καλλιτέχνες αγγίζουν με ευλάβεια το πάτωμα της σκηνής προτού πατήσουν πάνω σ’ αυτό, μια αρχαία παράδοση όπου το πνευματικό και το πολιτισμικό συνυφαίνονται. Είναι καιρός να ανακτήσουμε αυτή τη συμβιωτική σχέση μεταξύ καλλιτέχνη και κοινού, παρελθόντος και μέλλοντος. Η θεατρική δημιουργία μπορεί να γίνει μια ιερή πράξη και οι ηθοποιοί μπορούν πράγματι να γίνουν οι αβατάρες των ρόλων που παίζουν. Το Θέατρο έχει τη δυνατότητα να καταστεί ένας βωμός και ο βωμός ένας παραστατικός χώρος.

1. Σουφισμός: Η Ισλαμική μυστικιστική παράδοση, η Ποίηση Σούφι, που αποδίδεται κυρίως με μουσική, εκφράζει την μυστικιστική ένωση μέσω των μεταφορών της εγκόσμιας αγάπης.

2. Bulleh Shah (1680-1757): Σημαντικός Πουντζάμπι Σούφι Ποιητής ο οποίος έγραψε για πολύπλοκα φιλοσοφικά ζητήματα σε απλή γλώσσα, κατέκρινε έντονα τη θρησκευτική ορθοδοξία, κατηγορήθηκε ως αιρετικός και του αποστερήθηκε η ταφή στο δημοτικό κοιμητήριο. Ήταν δημοφιλής σε όλη την έκταση των θρησκευτικών διαιρέσεων.

3. Θέατρο Ajoka: Ιδρύθηκε το 1984. Η λέξη Ajoka σημαίνει «Σύγχρονο» στη γλώσσα Πουντζάμπι. Το ρεπερτόριό του περιλαμβάνει έργα με θέματα όπως η ανεξιθρησκία, η ειρήνη, η έμφυλη βία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

4. Αβατάρα: Μετενσάρκωση ή μεταφυσική παρουσία στη Γη ενός Θείου δασκάλου σύμφωνα με την Ινδουιστική παράδοση.

Το παρόν κείμενο αποτελεί απόσπασμα της μεγαλύτερης εκδοχής του μηνύματος για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου 2020 που είναι διαθέσιμη στο www.world-theatre-day.org.

Ελληνική μετάφραση του αγγλικού πρωτότυπου: Γιόλα Κλείτου

Ποιος είναι ο Shahid NADEEM

Ο Shahid Nadeem είναι κορυφαίος θεατρικός συγγραφέας του Πακιστάν και επικεφαλής του φημισμένου Θεάτρου Ajoka (Σύγχρονο Θέατρο). Γεννήθηκε το 1947 στο Κασμίρ. Έγινε πρόσφυγας στην τρυφερή ηλικία του ενός έτους όταν η οικογένειά του αναγκάστηκε να μεταναστεύσει στο νεοϊδρυθέν Πακιστάν μετά τον πόλεμο του 1948 μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν για την επίμαχη περιοχή του Κασμίρ. Έζησε στη Λαχώρη στο Πακιστάν όπου απέκτησε Μεταπτυχιακό στη Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο Punjab. Έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο ενώ ήταν φοιτητής αλλά αφοσιώθηκε στη συγγραφή θεατρικών έργων ενώ ήταν πολιτικός εξόριστος στο Λονδίνο.

Ο Shahid Nadeem έχει γράψει περισσότερα από πενήντα πρωτότυπα έργα και έχει κάνει αρκετές διασκευές έργων του Μπρεχτ. Έχει συνεργαστεί με την Πακιστανική Τηλεόραση ως παραγωγός και μέλος της ανώτερης διοίκησης. Έχει φυλακιστεί τρεις φορές υπό διάφορες στρατιωτικές κυβερνήσεις εξαιτίας της αντίστασής του προς το στρατιωτικό καθεστώς και υιοθετήθηκε ως κρατούμενος συνείδησης από τη Διεθνή Αμνηστία.

Υπήρξε υπότροφος του Ερευνητικού Ινστιτούτου Γκέτι (Getty Research Institute), της Διεθνούς Pen, Η.Π.Α. (International Pen, USA) και του Εθνικού Κληροδοτήματος για τη Δημοκρατία (National Endowment for Democracy). Είναι επίσης μέλος του δικτύου Θέατρο χωρίς Σύνορα (Theatre without Borders). Τα έργα του Shahid Nadeem είναι ευρέως διαδεδομένα στο Πακιστάν και την Ινδία. Έργα του έχουν επίσης ανέβει σε ολόκληρο τον κόσμο (Ηνωμένο Βασίλειο, Σκωτία, Δανία, Η.Π.Α., Νορβηγία). Έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και έχουν δημοσιευτεί από τους εκδοτικούς οίκους Oxford University Press και Nick Hern Publishers και σε αρκετές ανθολογίες. Το 2009 του απονεμήθηκε το Προεδρικό Μετάλλιο του Πακιστάν για την Υπερηφάνεια της Ερμηνείας (President of Pakistan’s Medal for the Pride of Performance).

Τα έργα του Shahid Nadeem αναγνωρίζονται ευρέως για την τολμηρή κοινωνική τους θεματολογία που μερικές φορές περιλαμβάνει και θέματα ταμπού όπως ο θρησκευτικός εξτρεμισμός, η βία κατά των γυναικών, οι διακρίσεις κατά των μειονοτήτων, η ελευθερία της έκφρασης, το κλίμα, η ειρήνη και ο Σουφισμός. Αρκετά από τα έργα του ασχολούνται με το ζήτημα της Διχοτόμησης της Νότιας Ασίας και της κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. Συνδυάζει επιδέξια τα σύγχρονα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα με παραδοσιακές φόρμες και τη λαϊκή κληρονομιά για να παρουσιάσει ένα ψυχαγωγικό θέατρο που διεγείρει την ευφυΐα. Διδάσκει συγγραφική τέχνη στο Ινστιτούτο Παραστατικών Τεχνών Ajoka και το Ινστιτούτο Τέχνης και Πολιτισμού της Λαχώρη.