Ο Βασιλικός, σκην.: Σπύρος Ευαγγελάτος, Εθνικό θέατρο, Νέα Σκηνή

Η συμβολή του Σπύρου Ευαγγελάτου στο ελληνικό θέατρο είναι τεράστια.  Μετά την αναστολή της λειτουργίας του Αμφι-θεάτρου , ο σκηνοθέτης βρήκε στέγη στο Εθνικό θέατρο. Την προηγούμενη εβδομάδα παρακολούθησα την τελευταία του δουλειά στον «Βασιλικό», το «σημαντικότατο» κατά τον Αγγελο Τερζάκη έργο του Αντωνίου Μάτεσι.

Ο «Βασιλικός» γράφτηκε στα 1829 - 1830. Πρόκειται για πεντάπρακτο δράμα γραμμένο σε πεζό λόγο και απλή γλώσσα, βαθιά επιρεασμένο από τα μεγάλα επαναστατικά κινήματα της εποχής του. Το κείμενο συνοψίζει τις θέσεις του Διαφωτισμού, αναπλάθοντας τα ήθη της τότε ενετοκρατούμενης Ζακύνθου.  Η πρώτη του παράσταση δόθηκε το 1832 στη Ζάκυνθο από έναν ερασιτεχνικό θίασο. Παρά τον έντονο κοινωνικό του προβληματισμό, το έργο αγνοήθηκε στην εποχή του. Η αξία του για την ιστορία του νεοελληνικού θεάτρου επισημάνθηκε μόνο στον αιώνα μας.

Η δράση του έργου τοποθετείται στο νησί της Ζακύνθου, στο αρχοντικό του Δαρείου Ρονκάλα, ένα από τα παλαιότερα και ισχυρότερα σπίτια του νησιού. Το έργο ξεκινάει όταν ο Φιλιππάκης, φτωχός νέος, συναντάει κατά τη διάρκεια Ζακυνθινού καρναβαλιού, μεταμφιεσμένη την Γαρουφαλλιά, την κόρη του άρχοντα Ρονκάλα, και χωρίς να τη γνωρίζει, την αναγκάζει να του παραδοθεί. Όταν αποκαλύπτεται ποια είναι, συνδέεται συναισθηματικά μαζί της και αποφασίζει να την παντρευτεί για ν' αποκαταστήσει την τιμή της, αφού μάλιστα εκείνη βρίσκεται ήδη σε κατάσταση εγκυμοσύνης.

Η αρχόντισσα μητέρα, την οποία υποδύεται καταπληκτικά η Κατερίνα Χέλμη, προσπαθεί να βρει λύση στην απρόβλεπτη οικογενειακή περιπέτεια, ενώ ο αδερφός της αρχοντοπούλας, ο Δραγανίνος, νέος με προοδευτικές ιδέες και ιδανικά, συγχωρεί το σφάλμα, στέκεται στο πλευρό της αδελφής του και προσπαθεί να πείσει τον πατέρα του να συγκατατεθεί στο γάμο.

Με αφορμή την ερωτική ιστορία ανάμεσα στους νέους, ο Μάτεσις παρουσιάζει την έντονη σύγκρουση δύο κόσμων, της παλιάς συντηρητικής φεουδαρχικής τάξης και της νέας αστικής κοινωνίας. Ο πατέρας, τον οποίο ενσαρκώνει άψογα ο Νικήτας Τσακίρογλου, αρνείται να δώσει την κόρη του σε άνθρωπο που δεν ανήκει σε αριστοκρατική γενιά, τον οποίο μάλιστα απειλεί να σκοτώσει, επειδή σκέφτηκε να πάρει από το παράθυρο του μια γλάστρα βασιλικό. 

Εκτός από την σύγκρουση των δύο διαφορετικών κόσμων, γινόμαστε θεατές και της σύγκρουσης του χάσματος των γενεών ανάμεσα στον πλούσιο ευγενή και στο θυμό του γιου του, ο οποίος αντιπροσωπεύει ένα νέο φιλελεύθερο κόσμο με ιδανικά. Οι συγκρίσεις με τη σημερινή εποχή είναι αναπόφευκτες. Και τότε επικρατούσαν οι κοινωνικές αντιθέσεις, η οικογενειοκρατία, η αδικία. Δεν χρειάζονται λόγια για την εξαιρετική σκηνοθετική προσέγγιση του έργου, όπως και για τα κουστούμια της παράστασης, τα οποία επιλέκτηκαν ως προς τα έτη συγγραφής του έργου και μας μεταφέρουν σε αυτή.

Ο Μάτεσις απαλύνει τη δραματική ένταση της πλοκής, εντάσσοντας σε αυτήν με μαεστρία κωμικά επεισόδια και ζακυνθινές μελωδίες. Η καταδίκη των προκαταλήψεων και το όραμα μιας δικαιότερης κοινωνίας αποτελούν τα κεντρικά ζητήματα του έργου, που δίκαια χαρακτηρίζεται ο θεμέλιος λίθος του νέου ελληνικού θεάτρου. 

Σημείωμα του σκηνοθέτη : 
Ο Βασιλικός είναι ένα από τα εντελώς κορυφαία κείμενα του νεοελληνικού θεάτρου. Πρόκειται για μια «δραματική κωμωδία», όπου προβάλλονται αγώνες για ιδεολογική ανάπλαση της κοινωνίας, χυμώδη ερωτικά μοτίβα κι ένα εκπληκτικό χιούμορ, που δεν εξαντλείται στις καθαρά κωμικές σκηνές αλλά «υπόγεια» διαβρώνει και σχολιάζει την όλη σύνθεση. Και η γλώσσα του διαθέτει συναρπαστική γοητεία. Είναι ένα «μοντέρνο» έργο με «παλαιό κοστούμι», που επιδιώξαμε να εμφανίζεται «καινούργιας ραφής».

Εθνικό θέατρο, Κτίριο Τσίλλερ-κεντρική σκηνή

Tο τέλος της πόλης

«Δεν θέλω πια να σκέφτομαι. Δε θέλω να καταλαβαίνω τίποτα. Δεν θέλω να κατασπαράσσω τον εαυτό μου. Έτσι κι αλλιώς ο καθένας πεθαίνει με τις δικές του δοκιμασίες. Τον αγαπώ αυτόν τον τόπο. Έτσι ζω με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Θέλω να σταματήσει η ταχύτητα της σκέψης μου. Δε θέλω να σταματήσει η ταχύτητα της πτώσης μου. Κάποιες φορές… με κάποια άτομα… μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου… ιδίως μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου… επιδεικτικότατα… σαν ένα τίμημα… σαν ένα μυστήριο… ανεβαίνοντας στο πιο ψηλό σημείο… απ’ όπου μπορώ να παρακολουθήσω τον εαυτό μου, χωρίς να ελέγχω καθόλου τον εαυτό μου, και ελέγχοντας τον καθ’ ολοκληρία, ζω μια θεόγυμνη πραγματικότητα. Ζω με την αυταπάτη της πραγματικότητας. Τα πάντα τα φαντάζομαι πραγματικά, τα φαντάζομαι αληθινά. Όπως έφτασα στο σημείο να ταυτίζω την κάθε δυστυχία με το φασισμό. Παρακολουθώ τον εαυτό μου με το πιο κριτικό μου βλέμμα, από το πιο ψηλό σημείο. Και οπωσδήποτε μέσα από τα χαχανητά μου πρέπει να βγαίνουν κραυγές νίκης. Στις πιο μικρές λεπτομέρειες ανακαλύπτω μεγάλες ζωές, μεγάλα μυθιστορήματα. Κάθε ιστορία είναι πλέον ένα μυθιστόρημα. Κάθε μυθιστόρημα κατακερματισμένες παραβολές… Ετούτος ο τόπος είναι ένα μυθιστόρημα πεντακοσίων χρόνων. (Δεν τον γκρεμίζουν, γιατί θεωρείται έργο ιστορικής αξίας, την ιστορία δεν τη γκρεμίζουν).»

Απόσπασμα από το βιβλίο "Το τέλος της Πόλης" του Μουρατχάν Μουνγκάν, Τούρκου συγγραφέα της νεότερης γενιάς, όπου παρουσιάζεται το μωσαϊκό "μιας ιστορικής πόλης που δεν μπορεί να συμβιβάσει το ένδοξο παρελθόν με το αβέβαιο μέλλον της"...  


Μουρατχάν Μουνγκάν, "Το τέλος της Πόλης", Εκδόσεις Καστανιώτη 2001.

λέξεις δρόμου

...λέξεις που έρχονται ξαφνικά μπροστά σου...
σ' έναν τοίχο δρόμου...

"...όλα είναι περαστικά και κάνε λίγο υπομονή...

ένα πρωί ελεύθερο πουλί θα ταξιδεύεις...

αδέσμευτος θα τρέχεις σε αυτά που γυρεύεις...

μην ανησυχείς και θα το δεις

πως κάποια μέρα κι 

εσύ θα βγεις έξω..."

«Στα άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης-Άγνωστοι θησαυροί από τις συλλογές της»

Απόγευμα Τετάρτης. Φτάνουμε στην Εθνική Πινακοθήκη για να επισκεφτούμε την έκθεση με 'άγνωστους θησαυρούς' από τις συλλογές της.

Η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα μας ξενάγησε στις ενότητες της δυτικοευρωπαϊκής, αλλά και της ελληνικής τέχνης του 19ου και του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.

Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985), Θέατρον, 1961

Σε αρκετά έργα αναγνωρίζεις τους δημιουργούς... Κάποια άλλα σου θυμίζουν στιγμές, διαβάσματα, αναλύσεις περνάνε μέσα στο μυαλό σου..., πως να εξηγήσεις την ξεχωριστή ουσία... Η περίοδος που ζούμε είναι τόσο πολύ δύσκολη... Μπορεί να προσφέρει αυτή η επίσκεψη, όση χαρά έδινε σε καλύτερες εποχές;

Γιάννης Τσαρούχης (1910-1969), Γυμνό, 1940

...Είναι τελικά ακριβώς αυτή η μαγεία στην τέχνη. Προσφέρει παρηγοριά και ίαση στις ψυχές. Αν έχεις την ικανότητα να αφεθείς, μπορεί να σε συμπαρασύρει σε έναν άλλο κόσμο. Στον κόσμο του δημιουργού, σε ένα από τα ομορφότερα διαχρονικά ταξίδια στις εποχές μέσω της ιστορίας της τέχνης. Κάθε έργο αντικατοπτρίζει μια τάση, μια κοινωνική τάξη, ένα πάθος, μια συναισθηματική κατάσταση, ένα μοίρασμα, ένα άγγιγμα, μια στιγμή, μια ευνοϊκή ή αντιστοίχως μια δύσκολη πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά εποχή.

Η έκθεση «Στα άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης-Άγνωστοι θησαυροί από τις συλλογές της» και από τη Συλλογή του Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη, αποτελεί την τελευταία μεγάλη εκδήλωση που διοργανώνει το Μουσείο με έργα του, πριν από την έναρξη των εργασιών για την επέκταση των κτιριακών του εγκαταστάσεων. Ουσιαστικά η συγκεκριμένη έκθεση αποτελεί έναν αποχαιρετισμό στο παλαιό μουσείο, παρουσιάζοντας στο κοινό μερικά από τα σημαίνοντα έργα που θα βρουν τη θέση τους στις μόνιμες συλλογές μετά την ολοκλήρωση των εργασιών της επέκτασης.

Γιάννης Τσαρούχης, (1910-1969)

Τα έργα διεκδικούν μια θέση στο φως όχι μόνο λόγω της υψηλής ποιότητάς τους, αλλά κυρίως γιατί εμπλουτίζουν με νέα νοήματα την αφήγηση της ιστορίας της νεότερης ελληνικής τέχνης. Δεν πρόκειται για μια ενιαία έκθεση, αλλά μια συναρμογή από εκθέσεις. Είναι αποτέλεσμα μιας συλλογικής προσπάθειας, οκτώ επιμελητών/ιστορικών τέχνης από το δυναμικό του μουσείου.

Ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει έργα μεγάλων ξένων και ελλήνων δημιουργών, όπως του Ρέμπραντ, του Ντύρερ, του Ντελακρουά, του Πικάσο, του Μοντριάν, αλλά και των Λύτρα, Βολανάκη, Γύζη, Παρθένη, Γκίκα, Τσαρούχη, Μόραλη.

Lanza Vicenzo (1822 - 1902), Το Θησείο

Γρηγόριος Σούτσος, Το Θησείο, 1853 

Θωμάς Θωμόπουλος, Τα μάτια της ψυχής, 1900

Στη νέα Πινακοθήκη, με 2.500 τ.μ. μεγαλύτερους εκθεσιακούς χώρους, θα υπάρχει η δυνατότητα να παρουσιαστούν οι ανεξερεύνητοι θησαυροί που κρύβουν τα 17.000 έργα των μονίμων συλλογών στις αποθήκες της...

Στην έκθεση ανασύρονται από το σκοτάδι πάνω από 500 έργα, ζωγραφικά και γλυπτά, με βασικό κριτήριο πόσο άγνωστα και παρουσιασμένα είναι, οπότε προκύπτουν κάποιες εκπλήξεις.

Πάμπλο Πικάσσο, 1881-1973, Γυναικείο κεφάλι, 1939

Όπως το "Γυναικείο κεφάλι" φιλοτεχνημένο από τον Πάμπλο Πικάσο, το οποίο αποτελεί δωρεά του καλλιτέχνη στον ελληνικό λαό, τιμητική προσφορά για τη γενναία αντίσταση του κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής. Πρόκειται για πορτρέτο της φωτογράφου Ντόρα Μόαρ, συντρόφου του Πικάσσο, η οποία υπήρξε η φωτογράφος που παρακολούθησε και απαθανάτισε με το φακό της όλη τη διαδικασία δημιουργίας της Γκερνίκα (Guernica).

Κώστας Δημητριάδης, Ο Σκεπτόμενος, 1907

Αξίζει ν' αναφερθεί ότι λόγω της οικονομικής κρίσης, η Εθνική Πινακοθήκη μείωσε την τιμή των εισιτηρίων, από 6,5 σε 5 ευρώ (Μιχαλακοπούλου) και 3 ευρώ (Γουδή).

Το ωράριο διαμορφώνεται ως εξής: Δευτ., Πέμπ., Παρ., Σάβ., Κυρ. 9 π.μ. - 3.30 μ.μ., Τετ. 2.30 - 9 μ.μ. Τρίτη κλειστά.

Διάρκεια έκθεσης: 20 Οκτωβρίου - 8 Ιανουαρίου

Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου

Ας φρόντιζαν

Κατήντησα σχεδόν ανέστιος και πένης.

Aυτή η μοιραία πόλις, η Aντιόχεια

όλα τα χρήματά μου τάφαγε:

αυτή η μοιραία με το δαπανηρό της βίο.

Aλλά είμαι νέος και με υγείαν αρίστην.

Κάτοχος της ελληνικής θαυμάσιος

(ξέρω και παραξέρω Aριστοτέλη, Πλάτωνα·

τι ρήτορας, τι ποιητάς, τι ό,τι κι αν πεις).

Aπό στρατιωτικά έχω μιαν ιδέα,

κ’ έχω φιλίες με αρχηγούς των μισθοφόρων.

Είμαι μπασμένος κάμποσο και στα διοικητικά.

Στην Aλεξάνδρεια έμεινα έξι μήνες, πέρσι·

κάπως γνωρίζω (κ’ είναι τούτο χρήσιμον) τα εκεί:

του Κακεργέτη βλέψεις, και παληανθρωπιές, και τα λοιπά.

Όθεν φρονώ πως είμαι στα γεμάτα

ενδεδειγμένος για να υπηρετήσω αυτήν την χώρα,

την προσφιλή πατρίδα μου Συρία.

Σ’ ό,τι δουλειά με βάλουν θα πασχίσω

να είμαι στην χώρα ωφέλιμος. Aυτή είν’ η πρόθεσίς μου.

Aν πάλι μ’ εμποδίσουνε με τα συστήματά τους—

τους ξέρουμε τους προκομένους: να τα λέμε τώρα;

αν μ’ εμποδίσουνε, τι φταίω εγώ.

Θ’ απευθυνθώ προς τον Ζαβίνα πρώτα,

κι αν ο μωρός αυτός δεν μ’ εκτιμήσει,

θα πάγω στον αντίπαλό του, τον Γρυπό.

Κι αν ο ηλίθιος κι αυτός δεν με προσλάβει,

πηγαίνω παρευθύς στον Υρκανό.

Θα με θελήσει πάντως ένας απ’ τους τρεις.

Κ’ είν’ η συνείδησίς μου ήσυχη

για το αψήφιστο της εκλογής.

Βλάπτουν κ’ οι τρεις τους την Συρία το ίδιο.

Aλλά, κατεστραμένος άνθρωπος, τι φταίω εγώ.

Ζητώ ο ταλαίπωρος να μπαλωθώ.

Aς φρόντιζαν οι κραταιοί θεοί

να δημιουργήσουν έναν τέταρτο καλό.

Μετά χαράς θα πήγαινα μ’ αυτόν.

(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

...ο υπέροχος Κωνσταντίνος Καβάφης...

Lifecycle Video

...καλή εβδομάδα...

Το Ίδρυμα Μποδοσάκη δημιουργεί μια ψηφιακή βιβλιοθήκη διαλέξεων

Το Ίδρυμα Μποδοσάκη, αναλαμβάνοντας μια πολύ αξιόλογη πρωτοβουλία, συγκέντρωσε περισσότερες από εκατόν πενήντα ομιλίες και διαλέξεις από όλο το φάσμα της επιστημονικής και ευρύτερης πνευματικής ζωής στο Blod.gr, έναν μη κερδοσκοπικό δικτυακό τόπο που δημιούργησε για ακριβώς αυτό το σκοπό.

Το Blod.gr (Bodossaki Lectures on Demand) περιλαμβάνει μεταξύ άλλων διαλέξεις από τον αρχιτέκτονα του Μουσείου της Ακρόπολης Μπερνάρ Τσουμί, τον ελληνιστή Τζέφφρυ Λόυντ, τον Τζον Γκόρντον, την ποιήτρια Κική Δημουλά, τον Ιταλό συγγραφέα Αντόνιο Ταμπούκι, τους καθηγητές Ιατρικής Χαράλαμπο Μουτσόπουλο, Δημήτριο Τριχόπουλο και Γεώργιο Χρούσο κ.α.

Ακόμα 150 ομιλίες έχουν ήδη βιντεοσκοπηθεί και θα αναρτώνται σταδιακά.

«Ένας μεγάλος αριθμός επιστημονικών και πνευματικών εκδηλώσεων δεν καταγράφεται κι ένας σημαντικός όγκος γνώσεων παραμένει απροσπέλαστος από ένα ευρύ κοινό άμεσα ενδιαφερομένων: επιστημόνων, εκπαιδευτικών, φοιτητών και σκεπτόμενων ανθρώπων που επιθυμούν να διευρύνουν τους πνευματικούς τους ορίζοντες. Αυτό το ευδιάκριτο κενό στο χώρο της πληροφόρησης, φιλοδοξεί να καλύψει η δημιουργία του Blod.gr» σχολίασε ο πρόεδρος του Ιδρύματος Μποδοσάκη Δημήτρης Βλαστός.

Στην προσπάθεια έχουν συνδράμει μεταξύ άλλων το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Megaron Plus), το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), το Μουσείο Μπενάκη, το Μουσείο Ακρόπολης και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.

Μια εξαιρετική πρωτοβουλία που αξίζει όλοι να αγκαλιάσουμε!

www.blod.gr

καλά νέα

εδώ

 

Σε αυτό τον τόπο έτυχε να ανοίξω τα μάτια μου. Σε αυτόν τον τόπο οι πρόγονοι μου γεννήθηκαν, έζησαν, αγάπησαν, δημιούργησαν, μόχθησαν, πολέμησαν, αντίκρισαν αυτό το ίδιο φως, πάτησαν το ίδιο χώμα, ατένισαν την ίδια θάλασσα, ερωτεύτηκαν, κέρδισαν, γέλασαν, δάκρυσαν. Άλλες εποχές τότε διαφορετικές. Θυμάμαι τον παππού μου να μας εξιστορεί ιστορίες για τους Γερμανούς και την πείνα στην Κατοχή. Στα παιδικά μου μάτια αυτά δε μπορούσαν να έχουν υπόσταση.  Σε μια άλλη εποχή είχα γεννηθεί.  Πάντα με σύνεση και οικονομίες μεγαλώσαμε, ποτέ δεν ζήσαμε υπερβολικά, όμως είχα την αίσθηση ότι ζούσα στο πιο όμορφο σημείο της γης, στην πιο φιλόξενη και ειρηνική γωνιά.  Οι αφηγήσεις του παππού, μού φαίνονταν παραμύθια, τόσο μακρινά που δεν ταίριαζαν στον τόπο και στην καθημερινότητα μου.

 

Έπειτα θυμάμαι τις μεγάλες κομματικές συγκεντρώσεις, τους μεγαλύτερους να υποστηρίζουν με πάθος ο καθένας κάποια παράταξη.  Στα μάτια μου όλοι οι διαπληκτισμοί, οι φανατισμοί έμοιαζαν ανούσιοι και οι πολιτικοί ίδιοι. Μεγαλώνοντας δεν άλλαξε αυτή η αίσθηση. Αντιπαθούσα τα μεγάλα λόγια, δυσπιστούσα προς τους πολιτικούς. Ίσως είμαι απόλυτη – κάτι που απεχθάνομαι –  μα τελικά η εξουσία πάντα διαβάλλει τον άνθρωπο. Χρειάζεται ισχυρή παιδεία και ανθρωπιά για να μείνεις πιστός στις υποσχέσεις και στα λόγια σου, να μη θεωρήσεις τον εαυτό σου ως κάτι το "μοναδικό" και ξεχάσεις από που ξεκίνησες.

πηγή

Και τώρα είμαστε εδώ.  Στην Ελλάδα του 2011. Υπό Κατοχή. Υπό μαύρη εργασία. Υπό ημιαπασχόληση. Υπό απολύσεις. Υπό. Μια Ελλάδα που ξεπουλιέται και χάνεται σε αιώνια αναμονή της επόμενης δόσης.  Σήμερα αν θες να το παίξεις «τεχνοκράτης», γίνεσαι συντηρητικός, ξεχνάς την ανάπτυξη και πατάς το λαό. Αν θες να μη θεωρηθείς «λαϊκιστής»,  αποδέχεσαι τα πάντα σιωπώντας, λέγοντας «ευχαριστώ».   Δεν υπήρξα ποτέ όλα τα παραπάνω.  Ούτε κολάκευσα προς όφελος, ούτε φοβήθηκα να σκεφτώ, να εκφραστώ, να ζητήσω, να απαιτήσω.

 

Σκέφτομαι όλα όσα συμβαίνουν.  Αν ζούσε ο παππούς μου θα ήταν πικραμένος από τη σημερινή Ελλάδα. Μπορεί να έζησε δύσκολα χρόνια, αλλά υπήρξε υπερήφανος και περιτριγυρισμένος από  αγάπη.  Αν μπορούσα θα του έλεγα πως εκείνες οι αφηγήσεις του – που φάνταζαν παραμύθια στα παιδικά μου μάτια – σήμερα μου φαίνονται πιο κοντινές και άμεσες από ποτέ.  Μια νέα κατοχή είναι εδώ. Μια κοινωνία που τοποθετεί τον άνθρωπο στην άκρη και θεοποιεί το χρήμα.   Όμως τα πράγματα που μπορούν να αλλάξουν τη ροή της ιστορίας είναι μακριά από όσα επιβάλλουν να κυνηγήσουμε.  Εκείνα που θα γεννήσουν ένα νέο κόσμο παραμένουν μακρυά από τα οράματα των τραπεζιτών.   Ο κόσμος έτσι όπως τον ξέρουμε απέτυχε, πρέπει να δημιουργηθεί ένας καινούργιος, δοσμένος στον ανθρωπισμό, στην παιδεία, κυρίως σε όλα όσα παραβλέπαμε τόσα χρόνια. Μένει να δούμε αν θα αφεθεί η δημιουργία μιας νέας ζωής, καταβροχθίζοντας την υπάρχουσα.

"Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος", Primo Levi

 

Χαζεύοντας και ψάχνοντας ράφια σε μια αγαπημένη βιβλιοθήκη, βρέθηκε στα χέρια μου το παραπάνω βιβλίο, το "Εάν αυτό είναι ο Άνθρωπος" του Primo Levi. Αμέσως το δανείστηκα και το διάβασα μέσα σε λίγες μέρες. Αυτοβιογραφικό, γραμμένο το 1947, θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας με θέμα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.  Σκέψεις, βιωματικές εμπειρίες παρουσιάζονται με σκοπό να μη σβηστούν από την μνήμη... Απίστευτη η κτηνωδία του ανθρώπου κάτω από το πέπλο του Φασισμού, ασύλληπτα τα εγκλήματα των Γερμανών.

Ο Primo Levi, ιταλοεβραϊκής καταγωγής, γεννήθηκε το 1919 και σπούδασε χημικός. Συνελήφθη το 1943 ως μέλος της αντιφασιστικής αντίστασης κατά τη διάρκεια του πολέμου και στάλθηκε στο Άουσβιτς. Η εμπειρία του καταγράφεται σε αυτό το αυτοβιογραφικό του κείμενο Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος, που θεωρείται παγκοσμίως ένα από τα σημαντικότερα κείμενα για το Ολοκαύτωμα.

Αντιγράφω κάποια αποσπάσματα του...

«Στη ζωή όλοι ανακαλύπτουν – αργά ή γρήγορα – ότι η απόλυτη ευτυχία είναι ανέφικτη, αλλά λίγοι θα εμβαθύνουν στο αντίθετο συλλογισμό: ότι ανέφικτη είναι και η απόλυτη δυστυχία. Οι περιστάσεις της ζωής που αποκλείουν την πραγματοποίηση και των δυο αυτών οριακών καταστάσεων, απορρέουν από την ανθρώπινη φύση, φύση εχθρική προς την έννοια του απείρου. Τις αποκλείει η σταθερή άγνοια του μέλλοντος που άλλοτε ονομάζεται ελπίδα και άλλοτε αβεβαιότητα για το αύριο. Τις αποκλείει η βεβαιότητα του θανάτου που βάζει τέλος σε κάθε χαρά αλλά και σε κάθε θλίψη. Τις αποκλείουν οι αναπόφευκτες υλικές φροντίδες που όπως δηλητηριάζουν τη διαρκή ευτυχία, με τον ίδιο τρόπο μας αποσπούν αδιάκοπα από τη σκέψη της δυστυχίας που μας απειλεί, καθιστώντας την αποσπασματική και γι’ αυτό υποφερτή. Οι στερήσεις, το κρύο, η δίψα, τα χτυπήματα ήταν ακριβώς αυτά που δεν μας άφησαν να βουλιάξουμε στο κενό της απέραντης απελπισίας, στη διάρκεια του ταξιδιού και μετά. Όχι ακριβώς η επιθυμία μας να ζήσουμε ούτε η συνειδητή εγκαρτέρηση: γιατί οι άνθρωποι που είναι ικανοί γι’ αυτό είναι λίγοι και εξαιρετικοί, κι εμείς δεν ήμασταν παρά κοινοί άνθρωποι» (σελ. 18-19)

«Το φορτηγό σταμάτησε και είδαμε μια μεγάλη πύλη και πάνω της μια επιγραφή ζωηρά φωτισμένη (η ανάμνηση της με βασανίζει ακόμα στα όνειρα μου) : ARBEIT MACHT FREI, η εργασία απελευθερώνει.» (σελ. 24)

«Τότε, για πρώτη φορά, συνειδητοποιήσαμε ότι η γλώσσα μας δεν έχει λέξεις για να εκφράσει αυτή την ύβρι, την εκμηδένιση του ανθρώπου. Σαν προικισμένοι με την ενορατική ικανότητα των προφητών είδαμε την πραγματικότητα: είμασταν στον πάτο.» (σελ. 30)

«Η λογική σπάνια καθοδηγεί τη σκέψη των ανθρώπων όταν κινδυνεύει η ζωή τους. Συνήθως υιοθετούν τις πιο ακραίες σκέψεις.» (σελ. 45)

«...γιατί σε πέντε λεπτά θα αρχίσει η διανομή του ψωμιού-pane-brot-broit-chleb-pain-lechem-kenyer, της ιερής γκρίζας μάζας που φαντάζει τόσο τεράστια στα χέρια των άλλων και τόσο μικρή, που σού 'ρχεται να κλάψεις, όταν είναι στα δικά σου.» (σελ. 45)

«Στο Ka-Be, παρένθεση σχετικής ηρεμίας, αντιληφθήκαμε ότι η ανθρώπινη υπόσταση είναι εύθραυστη, ότι αυτή κινδυνεύει περισσότερο από την ζωή. Και οι αρχαίοι σοφοί αντί να μας νουθετήσουν "να θυμάσαι ότι θα πεθάνεις" θα ήταν καλύτερο να μας υπενθύμιζαν ότι αυτός είναι ο πιο σοβαρός κίνδυνος. Εάν μέσα απ' τα στρατόπεδα θα μπορούσε να δραπετεύσει ένα μήνυμα και να φτάσει στους ελεύθερους ανθρώπους θα ήταν αυτό: Προσπαθήστε να μην υποστείτε στο σπίτι σας αυτό που έχει επιβληθεί σε εμάς εδώ.» (σελ. 65)

«Δίπλα μας στέκει μια ομάδα Ελλήνων, αυτοί οι φοβεροί και αξιοθαύμαστοι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, πεισματικοί, κλέφτες, σοφοί, αμείλικτοι και αλληλέγγυοι, αποφασισμένοι να ζήσουν, ανελέητοι αντίπαλοι στον αγώνα της επιβίωσης: από αυτούς τους Έλληνες που υπερίσχυσαν στις κουζίνες και στο εργοτάξιο, που ακόμα και οι Γερμανοί υπολογίζουν και οι Πολωνοί φοβούνται. Έκλεισαν τρία χρόνια στο Άουσβιτς, αυτοί ξέρουν καλύτερα από τον καθένα τι είναι το στρατόπεδο. Στέκονται στο κύκλο με τους ώμους κολλητά ο ένας στον άλλο και τραγουδούν μια μακρόσυρτη μελωδία.» (σελ. 85)

«Αυτή η χρονιά πέρασε γρήγορα. Σαν τώρα, πέρυσι, ήμουν ελεύθερος: εκτός νόμου, αλλά ελεύθερος, είχα όνομα, οικογένεια, ανήσυχο και άπληστο πνεύμα, ήμουν υγιής και ζωηρός. Σκεφτόμουν πολλά πράγματα, μακρινά: τη δουλειά μου, το τέλος του πολέμου, το καλό και το κακό, την φύση των πραγμάτων και τους νόμους που κατευθύνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, σκεφτόμουν τα βουνά, το τραγούδι, τον έρωτα, τη μουσική, την ποίηση.» (σελ. 173)

«Να εκμηδενίσεις τον άνθρωπο είναι δύσκολο, όσο και να τον δημιουργήσεις: δεν ήταν απλό, πήρε χρόνο, αλλά τα καταφέρατε, Γερμανοί. Είμαστε υπάκουοι κάτω από το βλέμμα σας, δεν έχετε να φοβηθείτε τίποτα από μας: καμιά πράξη αντίστασης, καμιά λέξη πρόκλησης, κανένα κριτικό βλέμμα.» (σελ. 181)

«26 Ιανουαρίου 1945: Ο κόσμος μας ήταν ένας κόσμος νεκρών και φαντασμάτων. Το τελευταίο ίχνος πολιτισμού έσβησε μέσα μας και γύρω μας. Το έργο της αποκτήνωσης που άρχισαν οι θριαμβευτές Γερμανοί, το ολοκλήρωσαν οι ηττημένοι Γερμανοί.» (σελ. 206)

«Ο φασισμός ήταν ακόμα παρών, αλλά κρυμμένος μέσα στο κουκούλι του.  Προετοίμαζε την αλλαγή του για να εμφανιστεί ξανά με καινούργιο πρόσωπο, μη αναγνωρίσιμο, πιο αξιοσέβαστο, προσαρμοσμένος στις καινούργιες συνθήκες ενός κόσμου ο οποίος έβγαινε από την καταστροφή που ο ίδιος ο φασισμός είχε προκαλέσει.» (σελ. 213)

Ένα βιβλίο-υπόκλιση στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ένα βιβλίο-κατηγορώ στην κτηνωδία υπανθρώπων. Ένα βιβλίο-υπενθύμιση του τι σημαίνει "φασισμός", στην πιο τερατώδη του έκφραση. Μια από τις πλέον συγκλονιστικές μαρτυρίες των εποχών μας, ένα βιβλίο διαμάντι που θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία, το οποίο αξίζει να αναζητήσετε.

Σχετικές αναφορές :
"Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος", Primo Levi, Εκδόσεις Άγρα
"Το Άουσβιτς δεν τέλειωσε." Δέκα σημειώσεις για το "Εάν αυτό είναι ο Άνθρωπος" του Πρίμο Λέβι. Φιλολογική Βραδυνή, στις 7-7-2001
Η αντι-ανθρωπολογία του Άουσβιτς

Οδοντωτός Διακοπτό - Καλάβρυτα

Μεσημέρι Κυριακής, 6/11/2011

Φεύγουμε από την Πάτρα, πέφτει η ιδέα για μια εκδρομή έως τα Καλάβρυτα και μια βόλτα με τον Οδοντωτό σιδηρόδρομο Διακοπτού – Καλαβρύτων.

Φτάνουμε στον Σταθμό, βγάζουμε τα εισιτήρια και περιμένουμε το τρενάκι. Καθώς πλησιάζει, ο οδηγός ανοίγει το παράθυρο και μας καλημερίζει, εμείς ανταποδίδουμε.

"Εσείς οι δύο, ελάτε μπροστά! Θέλετε να καθίσετε στη θέση του συνοδηγού; Βγάλτε φωτογραφίες, τραβήξτε βίντεο, ρωτήστε με ότι θέλετε!" Υπάρχει κανένας που δε θα ήθελε να είναι πρώτη θέση, στο κουβούκλιο του οδηγού... και με τον καλύτερο ξεναγό για το ταξίδι; Δεχόμαστε και τρέχοντας... διασχίζουμε τις θέσεις ...

Το τρενάκι ξεκινάει και μαζί με αυτό οι ερωτήσεις μου... Ο κύριος Τάσος είναι 33 χρόνια οδηγός του Οδοντωτού! Κάθε μέρα κάνει αυτή τη διαδρομή... σε όλες τις εποχές του χρόνου... "Το ξέρετε πως είστε πολύ τυχερός; Κάνετε ένα από τα ομορφότερα επαγγέλματα! Πολλοί θα σας ζήλευαν!" Χαμογελάει από καρδιάς και απαντά αυθόρμητα : "Μερικές φορές λέω πως ευχαρίστως θα πλήρωνα για να δουλεύω, αλλά βρε παιδιά πρέπει όμως και εγώ κάπως να ζήσω..."

Ο Οδοντωτός σιδηρόδρομος Διακοπτού – Καλαβρύτων και η μοναδική διαδρομή του μέσα από το φαράγγι του Βουραϊκού ποταμού αποτελούν ένα από τα ωραιότερα φυσικά αξιοθέατα της Ελλάδας.

Η διαδρομή έχει χαρακτηριστεί ως η θεαματικότερη σιδηροδρομική γραμμή των Βαλκανίων, είναι απίστευτα μαγική. Ίσως οι ομορφότερες εποχές για να ταξιδέψετε με τον Οδοντωτό είναι το φθινόπωρο και η άνοιξη...

Το Διακοπτό απέχει από τα Καλάβρυτα 22 χιλιόμετρα, η διαδρομή διαρκεί μια ώρα και η ταχύτητα του συρμού κυμαίνεται από 30 έως 40 χιλ./ώρα στην απλή γραμμή και 6 έως 15 στα δόντια.

Αυτή είναι η μοναδική γέφυρα σε όλη τη διαδρομή, στην οποία φαίνεται η ημερομηνία κατασκευής της... 1890!

Η μεγάλη κλίση της γραμμής δεν επιτρέπει την κυκλοφορία ενός συμβατικού συρμού, γι' αυτό ανάμεσα στις σιδηροτροχιές τοποθετήθηκε ένας οδοντωτός άξονας που επιτρέπει με τη λειτουργία ενός μηχανισμού, να ανέβει από το επίπεδο της θάλασσας στο σταθμό των Καλαβρύτων με υψόμετρο 750 μέτρα...

Σε αυτό το σημείο διακρίνουμε στην απέναντι όχθη μεγάλη βραχοσκεπή με διαδοχικές σπηλαιώδεις αίθουσες, όπου οι σταλαγμίτες έχουν σχηματίσει όρθιες στήλες που μοιάζουν με μορφές παραταγμένες με σύνθεση δικαστηρίου (δικαστής, πρόεδρος και εισαγγελέας). Για αυτό, όπως μας πληροφόρησε ο οδηγός, τις ονόμασαν "λαϊκό δικαστήριο".

Ο Οδοντωτός έχει το μικρότερο μήκος σε πλάτος γραμμών στην Ευρώπη (0,75 μ.). Σήμερα το τρενάκι ξεκινά από το σταθμό του Διακοπτού ανηφορίζοντας προς τα Καλάβρυτα...

...περνώντας στην αρχή από το ομαλό κομμάτι και συνεχίζει βγάζοντας τα δόντια του, μπαίνοντας στο πρώτο στένεμα της χαράδρας και την στάση στον οικισμό Νιάματα.

Το τρενάκι σε αρκετά σημεία της διαδρομής περνάει ακριβώς δίπλα από τον Βουραϊκό ποταμό... Ο Βουραϊκός ποταμός πηγάζει από τα βουνά των Καλαβρύτων ανάμεσα στις ανατολικές προεκτάσεις του Ερύμανθου και δυτικές του Χελμού και ρέει με βόρεια κατεύθυνση στα δυτικά του νόμου Αχαΐας.

Το μήκος του είναι περίπου 40 χλμ. Μετά τα Καλάβρυτα ο Βουραικός έχει ανοίξει βαθύ και απόκρημνο φαράγγι μέσα στο οποίο κινείται ο οδοντωτός σιδηρόδρομος.

Το τρενάκι ενσωματώθηκε τόσο καλά στο φυσικό περιβάλλον, που μοιάζει σαν να ήταν πάντα εκεί. Ο τρόπος της κατασκευής του δεν επιβάρυνε το οικοσύστημα του φαραγγιού.

Με το ξύλο και την πέτρα της περιοχής, οι τεχνικοί έκαναν για χάρη του τρένου έργα που νομίζεις ότι τα έφτιαξε η φύση από μόνη της.

Παντού τριγύρω ο τόπος γεμάτος κυκλάμινα...

Ένας Γερμανός τουρίστας μας χαιρετά, καθώς το τρένο του διασταυρώνεται με το δικό μας... Αξίζει εδώ να αναφερθεί πως κατά τη διάρκεια της διαδρομής συναντάμε αρκετά μαρμάρινα μνημεία στη μνήμη ανθρώπων που σκότωσαν εκεί οι Γερμανοί... 

Απίστευτα εγκλήματα διέπραξαν και στα Καλάβρυτα...

...Αρκετά σημεία της διαδρομής σου κόβουν την ανάσα από την ομορφιά τους!

Κατά τον μύθο ο Ηρακλής αγαπούσε την Βούδα κόρη του Νεφεληγερέτη και της Ελίκης κι άνοιξε το πέρασμα για να φτάσει κάτω στη θάλασσα και να τη συναντήσει. Από αυτήν πήρε και το όνομα του ο Βουραϊκος ποταμός.

...από τον καθρέπτη του οδηγού, βλέπουμε έναν καταρράκτη...

...και εδώ τα πανέμορφα φθινοπωρινά χρώματα των δέντρων...

Είπαμε είναι ο πιο τυχερός άνθρωπος... :)

Η διαδρομή συνεχίζει σε άγρια τοπία με καταρράκτες...

...τους οποίους δε χόρταινα να κοιτάζω...

Δίπλα από τις γραμμές του τρένου υπάρχει μονοπάτι που παλιότερα χρησιμοποιούνταν από τους κατοίκους της περιοχής, σήμερα η ίδια χάραξη έχει σηματοδοτηθεί με σύμβολα του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε4 που χρησιμοποιείται από πεζοπόρους Έλληνες και ξένους. Συχνά συναντήσαμε πεζοπόρους στο δρόμο μας! Η διαδρομή για το κατέβασμα απαιτεί περίπου 6 ώρες και για το ανέβασμα περίπου 7 με 8 ώρες.  Εμπειρία που θα ήθελα να ζήσω!

...τα ορμητικά νερά του ποταμού...

...το φαράγγι...

...από το οποίο περνά το τρένο...

...τραβάς πολλές φωτογραφίες μη ξεχάσεις την απόκοσμη ομορφιά...

...και φτάνουμε στο πιο στενό σημείο της διαδρομής που λέγεται “Πόρτες” (τις οποίες, όπως βλέπετε, έχουνε διατηρήσει) και το τρενάκι περνάει μέσα από σήραγγα...

...η διαδρομή κάτι παραπάνω από ονειρική...

...ο ήλιος έλαμπε, τα χρώματα λαμποκοπούσαν...

...σαν πίνακες ζωγραφικής...

...μια ομορφιά που δεν περιγράφεται εύκολα με λέξεις...

Τα έργα κατασκευής του δικτύου ξεκίνησαν το 1889 και τα εγκαίνια έγιναν στις 10 Μαρτίου του 1896. Είναι ένα έργο του Χαρίλαου Τρικούπη.

 

Από τότε και μέχρι σήμερα ο Οδοντωτός ταξιδεύει καθημερινά, όλες τις εποχές του χρόνου, ότι καιρό κι αν κάνει. Ο οδηγός μας αφηγήθηκε ιστορίες όπου είχανε αποκλειστεί στα βαγόνια από το χιόνι!

...στο βάθος, ελεύθερα άλογα...

...ψηλές λεύκες...

...το έργο θεωρείται κατασκευαστικός άθλος, και με τα σημερινά δεδομένα...

Ο σχεδιασμός της γραμμής έγινε από Γάλλους τεχνικούς. Το έργο ήταν πολύ δύσκολο λόγω του δύσβατου του εδάφους. Στις 10 Μαρτίου 1896 πραγματοποιήθηκε το πρώτο δρομολόγιο.

Σαν το καλύτερο δώρο, σε μια δύσκολη εποχή... Μια μαγεία, απίστευτα ψυχοθεραπευτική, την οποία αξίζει να ζήσει κάποιος πάνω από μια φορά!!

Φαράγγι Βουραϊκού - Οδοντωτός Σιδηρόδρομος
www.odontotos.com