Ο Μπέρτολτ Μπρέχτ (Bertolt Brecht) υπήρξε ένας από τους κορυφαίους καλλιτέχνες του 20ου αιώνα. Διακρίθηκε ως ποιητής, σκηνοθέτης και ως θεατρικός συγγραφέας. Θεωρείται ο πατέρας του "επικού θεάτρου" (Episches Theater) στη Γερμανία.
Ο Μπρέχτ γεννήθηκε σαν σήμερα στις 10 Φεβρουαρίου 1898 στο Άουγκσμπουργκ. Ο πατέρας του ήταν διευθυντής εταιρίας χάρτου. Η διαφοροποίηση του Μπέρτολτ Μπρεχτ ως προς τους ανθρώπους της τάξης του ξεκίνησε αρκετά νωρίς, όπως μπορούμε να καταλάβουμε και από το παρακάτω νεανικό ποίημά του:
«Μεγάλωσα σαν γιος καλοστεκούμενων / ανθρώπων. Οι γονείς μου μού φορούσαν / γιακά, μ' έμαθαν τις συνήθειες εκείνων / που έχουν υπηρέτες και με δίδαξαν / πώς να διατάζω. Αλλά, όταν μεγάλωσα / και είδα γύρω μου, οι άνθρωποι της / τάξης μου δεν μ' άρεσαν, το να διατάζω / δεν ήταν του γούστου μου, ούτε και το / να με υπηρετούν. Γι' αυτό εγκατέλειψα / την τάξη μου και συντρόφεψα με τους / μικρούς, φτωχούς ανθρώπους».
Στο σχολείο ο ατίθασος Μπρέχτ χλευάζει ανοιχτά τους καθηγητές του, γεγονός που συχνά τού κοστίζει ακριβά. Το 1917 γράφεται στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου του Μονάχου, αλλά εγκαταλείπει τις σπουδές του και ξαναγυρίζει στο Άουγκσμπουργκ, όπου υπηρετεί σε στρατιωτικό νοσοκομείο.
Εκεί θα βιώσει όλη την φρίκη του πολέμου. Οι κραυγές των τραυματισμένων, οι θρήνοι των ακρωτηριασμένων, θα του αφήσουν ανεξίτηλα σημάδια και θα εδραιώσουν μέσα του μια αταλάντευτα ειρηνόφιλη συνείδηση.
Τα έργα του αρχικά χαρακτηρίζονταν από πνεύμα καταδίκης του πολέμου, ενώ στη συνέχεια παρατηρείται μια αποφασιστική στροφή στη σκέψη και τη ζωή του. Σημαντική ώθηση στη σχέση του με την εργατική τάξη και το κίνημά της έδωσε η μαζική εξαθλίωση που προκάλεσε η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1920.
Οι θεατρικές του αναζητήσεις τον οδήγησαν γρήγορα την καταξίωση, με το Βραβείο Κλάιστ (Kleist Prize, 1922). Υπήρξε αντικομφορμιστής, ορκισμένος εχθρός του πολέμου και του καπιταλισμού. Όταν οι Εθνικοσοσιαλιστές καταλαμβάνουν την εξουσία το 1933, ο Μπρεχτ εξορίζεται: Ελβετία, Δανία, Φινλανδία, Ρωσία, και τέλος Αμερική, όπου συνεργάζεται με τον Τσάρλι Τσάπλιν και τον Τσαρλς Λώτον.
Μετά τον πόλεμο γυρίζει στο Βερολίνο και εγκαθίσταται στον ανατολικό τομέα του. Εδώ εργάζεται στο θέατρο. Συμπεριφέρεται σε όλους με την ίδια ευγένεια, κρατώντας μια απόσταση. Τις γνώμες των άλλων, ακόμη και τις έντονες κριτικές, τις άκουει σιωπηλός και προσεκτικός.
Οπως διηγείται ένας φίλος του, τα τελευταία χρόνια της ζωής του ήταν γεμάτα από προαισθήσεις θανάτου. Στις 15 Μαΐου 1955 ο Μπρεχτ έστειλε το παρακάτω γράμμα στη Γερμανική Ακαδημία Τεχνών: «Σε περίπτωση θανάτου μου δεν επιθυμώ να εκτεθεί πουθενά η σορός μου. Κατά την ταφή δεν πρέπει να γίνουν ομιλίες. Θα ήθελα να ταφώ στο νεκροταφείο δίπλα στο σπίτι μου, στη Σοσεστράσε».
Στις 17 Αυγούστου 1956 κηδεύεται στο νεκροταφείο Ντοροτέεν, στο Βερολίνο. Στο μνήμα του δεσπόζει ένας απέριττος βράχος με σκαλισμένο πάνω μονάχα το όνομά του: Bertolt Brecht.
Χωρίς τον Μπρέχτ, το θέατρο δεν θα είχε καμία σχέση με αυτό που γνωρίζουμε..Τα έργα του, όχι μόνο δεν καταλύθηκαν από το χρόνο, αλλά σήμερα προβάλλονται και τιμούνται περισσότερο παρά ποτέ.
Έχει γράψει όμως και εξαιρετικά ποιήματα..
Ακολουθούν κάποια.. αγαπημένα..
Κάποτε όταν θα ‘χουμε καιρό
Κάποτε όταν θα ‘χουμε καιρό
θα σκεφτούμε πάνω στις ιδέες όλων των μεγάλων στοχαστών
θα θαυμάσουμε τους πίνακες όλων των μεγάλων ζωγράφων
θα γελάσουμε μ’ όλους τους χωρατατζήδες
θα κορτάρουμε όλες τις γυναίκες
θα διδάξουμε όλους τους ανθρώπους.
Αν κρατούσαμε αιώνια
Αν κρατούσαμε αιώνια
Θ’ άλλαζαν τα παντα
Μια κι είμαστε όμως θνητοί
Πολλά παραμένουν στην παλιά τους μορφή.
Συνειδητοποίηση
Όταν ξαναγύρισα
είδα πως τα μαλλιά μου δεν είχαν ασπρίσει
και χάρηκα.
Τις δυσκολίες των βουνών τις ξεπεράσαμε
Τώρα μας περιμένουν
οι δυσκολίες των πεδιάδων
Αδυναμίες
Εσύ δεν είχες καμία
εγώ είχα μία:
αγαπούσα.
Απώλεια ενός πολύτιμου ανθρώπου
Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.
Τ' ότι έφυγε από σένα, δεν είναι απόδειξη
Ότι πολύτιμος δεν είναι. Παραδέξου το:
Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.
Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.
Έφυγε από σένα, γιατί υπηρετούσες μια καλή υπόθεση
Κι αυτός πήγε μια τιποτένια να υπηρετήσει. Παραδέξου το, όμως:
Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.
Εγκώμιο στη μάθηση
Μάθαινε και τ' απλούστερα! Γι' αυτούς
που ο καιρός τους ήρθε
ποτέ δεν είναι πολύ αργά!
Μάθαινε το αβγ, δε σε φτάνει, μα συ
να το μαθαίνεις! Μη σου κακοφανεί!
Ξεκίνα! Πρέπει όλα να τα ξέρεις!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Μάθαινε, άνθρωπε στο άσυλο!
Μάθαινε, άνθρωπε στη φυλακή!
Μάθαινε, γυναίκα στην κουζίνα!
Μάθαινε, εξηντάχρονε!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Ψάξε για σχολείο, άστεγε!
Προμηθεύσου γνώση, παγωμένε!
Πεινασμένε, άρπαξε το βιβλίο: είν' ένα όπλο.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Μην ντρέπεσαι να ρωτήσεις, Σύντροφε!
Μην αφεθείς να πείθεσαι
μάθε να βλέπεις συ ο ίδιος!
Ό,τι δεν ξέρεις ο ίδιος
καθόλου δεν το ξέρεις.
Έλεγξε το λογαριασμό
εσύ Θα τον πληρώσεις.
Ψάξε με τα δάχτυλα κάθε σημάδι
Ρώτα: πώς βρέθηκε αυτό εδώ.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Μπορείτε να κατεβάσετε δωρεάν (Free download) :
Θάνος Μικρούτσικος, "Μουσική πράξη στον Brecht", με τον Γ. Κούτρα
Ποιήματα του Brecht, Μετάφραση Μάριου Πλωρίτη
Ο κύκλος με την κιμωλία
Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια
Τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ
Ιστορίες του κ. Κόυνερ
Τα τουφέκια της κυρίας Καρράρ
Φως στα σκοτάδια
Πηγές:
wikipedia
Το βήμα