Κάρολος Κουν

«Η Τέχνη είναι μεγάλη. Θα την πλησιάσουμε με ευλάβεια και σεβασμό.

Δεν έχουμε το δικαίωμα να την κατεβάζουμε στο ανάστημά μας»
(13 Σεπτεμβρίου 1908-14 Φεβρουαρίου 1987)

Σαν σήμερα, 14 Φεβρουαρίου του 1987 έφυγε από τη ζωή ο Κάρολος Κουν. Επίσης, εφέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του.

Ο Κάρολος Κουν υπήρξε μια ξεχωριστή προσωπικότητα.

Δυστυχώς λόγω ηλικίας, δεν πρόλαβα να δω κάποιες από τις θρυλικές παραστάσεις του, ούτε μπόρεσα να ακούσω από το στόμα του κάποιες από τις ρηξικέλευθες απόψεις του.
Θαυμάζω όμως το τρόπο με τον οποίο άλλαξε ριζικά την ιστορία του ελληνικού θεάτρου. Κάθε φορά που τυχαίνει να παραβρεθώ στο χώρο του Θεάτρου Τέχνης, αισθάνομαι έντονα τη συνεισφορά και τη παρουσία του. Ο Κάρολος Κουν υπήρξε αδιαμφισβήτητα ένας άνθρωπος με πάθος για δημιουργία. Η απουσία του, ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή, είναι έντονη.

«Πρέπει να πιστεύουμε σε θαύματα, για να γίνουν θαύματα», είχε πει ο Κάρολος Κουν το 1943. Ο ίδιος τα πίστεψε και ώθησε και τους υπόλοιπους να τα πιστέψουν. Και τα θαύματα έγιναν.

«Δεν κάνουμε θέατρο για το θέατρο. Δεν κάνουμε θέατρο για να ζήσουμε. Κάνουμε θέατρο για να πλουτίσουμε τους εαυτούς μας, το κοινό που μας παρακολουθεί κι όλοι μαζί να βοηθήσουμε να δημιουργηθεί ένας πλατύς, ψυχικά πλούσιος και ακέραιος πολιτισμός στον τόπο μας. Το Θέατρο Τέχνης είναι μια εκδήλωση ζωής».

Ο Κάρολος Κουν ήρθε στην Ελλάδα στα 21 του χρόνια και ξεκίνησε την επαγγελματική του σταδιοδρομία, ως καθηγητής Αγγλικών στο Κολλέγιο Αθηνών. Εκεί, σκηνοθέτησε τις πρώτες του παραστάσεις.
Το 1933, ιδρύει μαζί με τον Γιάννη Τσαρούχη, τη Λαϊκή Σκηνή. «Τα αισθητικά στοιχεία που με συνεπήραν τότε», λέει ο ίδιος μετέπειτα, «συνδέονταν με το Ελληνικό Λαϊκό, το κάπως σχηματοποιημένο, όπως φανερωνότανε στη ζωή τη γνήσια χωριάτικη και νησιώτικη, στα δημοτικά μας τραγούδια και πιο πίσω, στις Βυζαντινές αγιογραφίες και στα αρχαία αγγεία».

Σημαντική υπήρξε η γνωριμία του με τον Φώτη Κόντογλου. Καθώς, όπως έλεγε, εκείνος τον βοήθησε να έρθει σε επαφή με καθετί ελληνικό. Στην εναρκτήρια παράσταση της Ερωφίλης του Χορτάτση το 1934, ο Κουν τοποθετεί τους ηθοποιούς σύμφωνα με τις αγιογραφίες του Κόντογλου και τους φωτίζει σαν από φως καντηλιού.

Το 1950, οικονομικές δυσκολίες αναστέλλουν τη λειτουργία του Θεάτρου Τέχνης, το οποίο επαναλειτουργεί το 1954 στο Υπόγειο. Ο Κουν, συνεχίζει να δουλεύει ακούραστα, πλάθοντας ρόλους που «μυρίζουν ανθρωπίλα», παρά το χλευασμό που δέχεται από τους...«ειδικούς» της τέχνης. Το θέατρό του, χαρακτηρίστηκε από «ερασιτεχνικό» μέχρι «αρρωστημένο», από αρκετούς από εκείνους, που αργότερα σπεύδουν να δηλώσουν φίλοι του.

Χαρακτηριστική ήταν η υποδοχή της παράστασης «Όρνιθες», που παρουσιάστηκε το 1959 στο Ηρώδειο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Η παράσταση διακόπηκε από τις αποδοκιμασίες, ενώ ο Κουν, χαρακτηρίστηκε «βέβηλος». Πρόκειται για την ίδια παράσταση, που ακόμα και σήμερα θεωρείται αξεπέραστη. Μια παράσταση σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, μουσική Μάνου Χατζιδάκι, σκηνικά Γιάννη Τσαρούχη και χορογραφία Ζουζούς Νικολούδη.

Ο χλευασμός των Ελλήνων, έρχεται σε αντίθεση με τους επαίνους και το σεβασμό των ξένων. Κι όμως, ο Κουν απορρίπτει τις προτάσεις σκηνοθεσίας στο εξωτερικό και επιμένει στο έργο του στην Ελλάδα. Ανεβάζει παραστάσεις με αξεπέραστο πάθος. Οι κύριοι στόχοι του ήταν η ανάδειξη νέων ελλήνων συγγραφέων, η δημιουργία "Σχολής" για την κατάκτηση της θεατρικής τέχνης, η γνωριμία του ελληνικού κοινού με τους μεγάλους ξένους κλασικούς και σύγχρονους συγγραφείς, η ερμηνεία του Αρχαίου Δράματος.

Ο Κάρολος Κουν, διδάσκει και συνεργάζεται, με ηθοποιούς που σφραγίζουν με την παρουσία τους το ελληνικό θέατρο, όπως η Ελένη Χατζηαργύρη, ο Γιώργος Αρμένης, η Μάγια Λυμπεροπούλου, ο Μίμης Κουγιουμτζής, ο Νίκος Χαραλάμπους κ.α.

Το κράτος για πολλά χρόνια είναι απών. Μόνο το 1975, το Θέατρο Τέχνης επιχορηγείται - 33 χρόνια μετά την ίδρυσή του - ενώ το 1980, του επιτρέπεται η είσοδος στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, όπου παρουσιάζει με τεράστια επιτυχία, την τριλογία του Αισχύλου «Ορέστεια».
Δυστυχώς, ο Κάρολος Κουν δεν πρόλαβε να απολαύσει τους καρπούς των κόπων 50 ετών, ούτε την αναγνώριση, καθώς η υγεία του είχε κλονιστεί. Στις 14 Φεβρουαρίου 1987, τη μέρα που έχει οριστεί η πρεμιέρα της παράστασης «Ο ήχος του όπλου» της Λούλας Αναγνωστάκη, ο Κάρολος Κουν σβήνει, αφήνοντας όμως πλούσια παρακαταθήκη, τόσο στους μαθητές του, όσο και σε όλο τον κόσμο.
Σπουδαίες προσωπικότητες έγραψαν διθυραμβικά λόγια για τον Κάρολο Κουν:
Ελύτης, Μαρωνίτης, Γκάτσος.

" ...Οδηγός μας στάθηκε αυτό που υπήρχε γύρω μας, σε μορφές, σε ήχους, σε σχήματα."

"Η αφετηρία και η βάση του θεάτρου, όπως και κάθε μορφής τέχνης, είναι η ποίηση και η μαγεία. Αν λείψουν αυτά, δεν υπάρχει θέατρο".

Πηγές: www.theatro-technis.gr , www.os3.gr